ဆူဒန်နိုင်ငံ အကြောင်း

 

ပထဝီအ‌နေအထား

ဆူဒန်နယ်သည် ပထဝီဝင်အရဆိုသော် အာဖရိကတိုက် မြောက်ပိုင်းအလယ်၌ ဆဟားရားနှင့် လစ်ဗျန်သဲကန္တာရ တို့၏ တောင်ဘက်တွင် တည်ရှိ၍ အာဖရိကတိုက်အနောက်ဘက် ကမ်းခြေမှ အီသီအိုးပီးယား တောင်တန်းများအထိ မိုင် ၄ဝဝဝ ခန့်ဖြတ်သန်းလျက်ရှိသည်။ အနံအားဖြင့် မိုင် ၁ဝဝဝ နီးပါး ခန့်အထိ ရှိသည်။ အကျယ်အဝန်းမှာ စတုရန်း မိုင် ၂ သန်း ခန့်ရှိ၍ လူဦးရေမှာ ၄ ကုဋေခန့်ရှိ၏။ ဤနယ်အတွင်း ပြင်သစ်ပိုင် အနောက်အာဖရိကနယ်ပယ်များ၊ ဗြိတိသျှပိုင် အနောက်အာဖရိကနယ်သစ်များနှင့် ယခင်က အင်္ဂလိုအီဂျစ်ရှင် ဆူဒန်ဟုခေါ်ခဲ့သော ဆူဒန်သမ္မတနိုင်ငံတို့ ပါဝင်၏။ ထို့ပြင် ဆင်နီဂေါမြစ်ဝှမ်း၊ နိုင်းဂျားမြစ် အလယ်ပိုင်း၊ နိုင်းမြစ်ဝှမ်းနှင့် ချက်အိုင်ကြီးတို့ တည်ရှိရာဒေသများသည် ဤနယ်အတွင်းကျ ရောက်လေသည်၊ ကျယ်ပြန့်သောကြောင့်လည်းသဲကန္တာရ ၊ စတက်လွင်ပြင်နှင့် လွင်ပြင်ကြီးများစသည်ဖြင့် ဒေသအမျိုးမျိုး ရှိလေသည်။ 

ဧရိယာ အကျယ်အဝန်းနှင့်လူဦးရေ

ရေမျိုးရေးအရဆိုသော် ဆူဒန်နယ်သည် မွတ်စလင် တို့ဩဇာလွှမ်းမိုးခြင်းခံရသော နီးဂရိုးလူမျိုးတို့ နေထိုင်ရာဒေသ ဖြစ်၏။ ဗောနူး၊ ဆွန်းဟိုင်း၊ ဖူးလာအစရှိသော အလယ်ခေတ် က နီးဂရိုးနိုင်ငံကြီးများ ထွန်းကားခဲ့သည့်နေလည်းဖြစ်လေသည်၊ ပြင်သစ်ပိုင် ဆူဒန်နယ်မှာ ဆူဒန်နယ်နှင့် ဆဟားရား သဲကန္တာရတို့၏ နောက်ဖက်ပိုင်းဒေသများပါဝင်၍၊ စတုရန်းမိုင် ၅၉ဝ၉၆၆ ကျယ်ဝန်းပြီးလျှင် ၁၉၄၆ ခုနှစ် သန်းကောင်စာရင်း အရ လူဦးရေ ၃၈၁၂ဝဝဝ ယောက်ခန့်ရှိ၏။ မြို့တော်မှာ ဗမကိုးမြို့ဖြစ်သည်။ အများအားဖြင့် သဲကန္တာရဒေသများသာ ဖြစ်၍ အရှေ့ဘက် နှင့်တောင်ဘက်တွင် ကုန်းမြေမြင့်များရှိ၏။ ကေးမြို့ကိုဖြတ်၍ ဒါးကားမြို့နှင့် မီးရထားလမ်းအဆက်အသွယ် ရှိ လေသည်၊ မိုရော့ကိုနှင့်လည်း မော်တော်ကားလမ်းအဆက် အသွယ်ရှိ၏။ မြို့ကြီးများမှာ ဗမကိုး၊ ကေး၊ ဆီကားဆိုး၊ ဆေးဂူး၊ ဝါးအီဂူးယာ၊ ဂါးအိုး၊ တင်ဗတ်တူးမြို့များဖြစ်၏။ ထွက်ကုန်များမှာ မြေပဲ၊ သားရေ၊ ကြက်ပေါင်စေး၊ ဝါဂွမ်း၊ သိုးမွေး၊ ဖယောင်းစသည်တို့ဖြစ်သည်။

နောက်ကြောင်းသမိုင်း

 ၁၈၉၉ ခုနှစ်တွင် ဗြိတိန်နှင့်သဘောတူချုပ်ဆိုသော စာချုပ်အရ၊ အရှေ့ဆူဒန်နယ်သည် ပြင်သစ်ပိုင် ဖြစ်လာလေ သည်။ ထိုစဉ်က အင်္ဂလိုအီဂျစ်ရှင်ဆူဒန်ဟု တွင်ခဲ့သောနယ်နှင့် ၁၉၂၄ ခုနှစ်တွင် နယ်နိမိတ် ပိုင်းခြားသတ် မှတ်ခဲ့၏။ ၁၉၄၆ ခုနှစ်၌ ပြင်သစ်ပြည်ထောင်စုတွင် အပါအဝင်နယ်ပယ်အဖြစ် ပြန်လည် စည်းရုံးခဲ့သည့် အချိန်အထိ ကိုလိုနီ အဆင့်အတန်း၌ ရှိနေခဲ့လေသည်။ အဖရိကတိုက် အရှေ့မြောက်ပိုင်းဖြစ်သော အီဂျစ်ပြည်နှင့် အာဖရိတိုက်၏ အလယ်ပိုင်းတွင်ရှိသော ယူဂန်းဒါးနယ်အကြား ဒေသကို အင်္ဂလိပ်နှင့် အီဂျစ်အစိုးရတို့ ပူးတွဲအုပ်ချုပ်ခဲ့သဖြင့် အင်္ဂလိုအီဂျစ်ရှင် ဆူဒန်ဟု နှစ်ပေါင်းများစွာ ခေါ်ခဲ့လေသည်။ စတုရန်းမိုင် ၉၅ဝ၉၅ဝ ကျယ်ဝန်း၍ လူဦး ရေ ၈၉၇၁၇၂ဝ ယောက်ရှိ၏။ ခါတွမ်းမြို့မှာ မြို့တော်ဖြစ်သည်။ ယင်းနယ်မှာ မြောက်ဘက်မှ တောင်ဘက်သို့ မိုင် ၁၆၅ဝရှိ၏။ မြောက်ဘက် တွင် အီဂျစ်နိုင်ငံ၊ အရှေ့ဘက်တွင် ပင်လယ်နီ၊ အီရစ်တရီးယား ပြည်နှင့် အီသီအိုးပီးယား နိုင်င်ငံ၊ တောင်ဘက်တွင် ကင်းန ယား၊ ယူဂန်းဒါးနှင့် ဗဲလဂျီယန်ကွန်ဂိုနယ်၊ အနောက်ဘက်တွင် ပြင်သစ်ပိုင် အီကွေတာပိုင်း အာဖရိကနှင့် လစ်ဗျားနိုင်ငံဟူ၍ အသီးသီးရှိကြ၏။ အင်္ဂလိုအီဂျစ်ရှင် ဆူဒန်နယ်သည် ပြင်သစ် ဆူဒန်နယ် ကဲ့သို့ပင် အများအားဖြင့် သဲကန္တာရများသာ ဖြစ်၏။ သို့ရာ တွင် အရှေ့မြောက်ဘက်ဒေသရှိ ပင်လယ်နီ တစ်လျှောက်နှင့် အနောက်ဘက်ရှိ ဒါးဖူးနယ်တွင် တောင်ထူထပ်၏။ ယင်းနယ် ကြီးကို စီရင်အုပ်ချုပ်ရန်အတွက် ပြည်နယ် ၈ ခုခွဲထားခဲ့လေ သည်။ ခါတွမ်းမြို့အပြင် အခြားမြို့ကြီး ၇ မြို့ရှိရာ၊ ဆူဒန် မြို့နှင့် ဆွားကင်မြို့တို့မှာ ပင်လယ်နီကမ်းခြေရှိ သင်္ဘောဆိပ်မြို့ များဖြစ်ကြလေသည်။ ရှေးအခါက ယင်းနယ်ကို အီဂျစ်ဘု ရင် ခံချုပ် မဟာမက် အလီ(ခရစ် ၁၈၂ဝ-၂၂ ခုနှစ်)၏သားတော်ဟူစိန်က တိုက်ခိုက် သိမ်းယူခဲ့ရာ ၁၈၈၂ ခုနှစ်အထိ အမည်အားဖြင့် အီဂျစ်တို့၏ လက်အောက်ခံဖြစ်ခဲ့လေသည်။ ၁၈၈၃ ခုနှစ်၌ မာဒီခေါင်း ဆောင်သော အယူသည်းဆူဒန်နယ်သားတို့ ပုန်ကန်ထကြွ ခဲ့သည်တွင် အီဂျစ်တပ်များ အရေးနိမ့်ခဲ့သဖြင့် သူပုန်တို့ လက်အောက်သို့ ကျရောက်ခဲ့လေသည်။ ၁၈၉၆-၉၈ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလိပ်ဗိုလ်ချုပ် ကစ်ချနာက အောင်မြင်စွာစစ်ဆင်နိုင်ခဲ့သ ဖြင့် သူပုန်အရေး အေးငြိမ်းခဲ့၍၊ နိုင်းမြစ်ဝှမ်း အထက်ပိုင်းမှာ ပြင်သစ်တို့ လွှမ်းမိုးမည့်ဘေးမှ လွတ်မြောက်ခဲ့၏။

၁၈၉၉ ခုနှစ်မှစ၍ အင်္ဂလိပ်နှင့် အီဂျစ်အစိုးရ တို့ ပူးတွဲအုပ်ချုပ်ခဲ့လေသည်။ ၁၈၉၉ ခုနှစ်နှင့် ၁၉၃၆ ခုနှစ်များတွင် ချုပ်ဆိုခဲ့သော စာချုပ်များအရ ယင်းအင်္ဂလိုအီဂျစ်ရှင် ဆူဒန်နယ်ကို အင်္ဂလိပ် နှင့် အီဂျစ်အစိုးအရတို့ ပူးတွဲရွေး ချယ်သော ဘုရင်ခံချုပ်တစ်ဦး သည် အင်္ဂလိပ်နှင့် အီဂျစ်အစိုးရတို့ကိုယ်စား အုပ်ချုပ်ခဲ့လေ သည်။ သူ့အားအတိုင် ပင်ခံကောင်စီအဖွဲ့က ကူညီခဲ့၏။ ဗြိတိသျှ၊ အီဂျစ်နှင် ဆူဒန်လူမျိုးတို့ပါဝင်သည့် အုပ်ချုပ်ရေး ဝန်ထမ်းအဖွဲ့ရှိခဲ့ ၏။ ၁၉၅၃ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၂ ရက် နေ့တွင် ဗြိတိသျှနှင့် အီဂျစ်တို့ချုပ်ဆိုခဲ့သော စာချုပ်သစ်တွင် ဆူဒန်နယ်သားတို့သည် ကိုယ်ပိုင်ဆုံးဖြတ်ခွင့် ရစိမ့်မည်ဟု ကတိပြုထားခဲ့၏။ သို့သော် လုံးဝလွတ်လပ်ရေးရသည့်အ ချိန် ထိ အချုပ်အချာအာဏာကို လက်ရှိ အာဏာပိုင်တို့ကပင် ထိန်း သိမ်းပေးရမည်ဟု ဆိုခဲ့သည်။ ယင်းစာချုပ်အရပင်လျှင် ရွေးကောက်ပွဲ ကြီးကြပ်ရန် ကြားနေကော်မစ်ရှင်အဖွဲ့တဖွဲ့ကို ဖွဲ့စည်းခဲ့၏။ အုပ်ချုပ်ရေး၊ ကာကွယ် ရေး စသည်တို့တွင် ဆူဒန်နယ်သား အရာရှိများကို အစားထိုးခန့်ထားရေးအတွက် လည်း ကော်မတီအဖွဲ့တစ်ခုကို ဖွဲ့စည်းခဲ့လေသည်။ 

၁၉၅၂ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလတွင် ဥပဒေပြုလွှတ်တော်ဟောင်းကို ဖျက်သိမ်းခဲ့သည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ရွေးကောက်ပွဲကြီး ကြပ် ရေးကော်မစ်ရှင်အဖြွ့သည် ဥပဒေပြုအောက်လွှတ်တော်နှင့် အထက်လွှတ်တော်တို့ကို ဖွဲ့စည်းပေးရန် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ထိုတာဝန်ယူချက်အရ အမတ် ၉၇ ဦးပါဝင်သော အောက် လွှတ်တော်နှင့် ရွေး ကောက် တင်မြေ|ာက်သော အမတ် ၃ဝ၊ ဘုရင်ခံခန့်ထားသည့် အမတ် ၂ဝ ပါဝင်သော အထက် လွှတ် တော်တို့ကို ဖွဲ့စည်းရန်အလို့ငှာ၊ ၁၉၅၃ ခုနှစ် ဒိဖင်ဘာလတွင် ရွေးကောက်ပွဲများ ကျင်းပခဲ့သည်။ ထိုအခါ လွှတ်တော်နှစ်ရပ် စလုံးတွင် အမျိုးသား ယူနီယန်နစ်ပါတီသည် လူများစုအဖြစ် ဖြင့် အနိုင်ရခဲ့လေသည်။ ၁၉၅၄ ခုနှစ် ဇန္နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့၌ ဘုရင်ခံမင်းကြီးသည် ပါလီမန်လွှတ်တော်ကို ဖွင့်လှစ်ခဲ့၏။ အမျိုးသား ယူနီယန်နစ်ပါတီခေါင်း ဆောင် ဆယက် အစ္စမေ အယ် အဇာရီကိုလည်း ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ရွေးကောက်တင် မြောက်ခဲ့၏။ ၁၉၅၄ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁၂ ရက်နေ့တွင် ဗြိတိသျှအမှု ထမ်း အရာထမ်းတို့အား လျော်ကြေးပေးပြီးသား မှုထမ်းရာထမ်း တို့နေ ရာတွင် ဆူဒန်အမှုထမ်းအရာထမ်းတို့ကို အစားထိုးလေ သည်။ ဆူဒန်တိုင်းရင်းသားတို့ကိုလည်း ကာကွယ်ရေး တပ်မ တော်များတွင် ခန့်အပ်စေသော စီမံကိန်းအရ ၁၉၅၄ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၁၅ ရက်နေ့တွင် ဗြိတိသျှ စစ်ဦးစီးဗိုလ်ချုပ်သည် ဆူဒန်တိုင်းရင်းသားဗိုလ်ချုပ်အား ရာထူးလွှဲပြောင်းပေးရသည်။ ၁၉၅၆ ခုနှစ် ဇန္နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့သို့ ရောက်သောအခါ၌မူ ကား၊ ၁၉၅၃ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၂ ရက်နေ့စွဲပါ ဗြိတိသျှ တို့၏ ကတိစာချုပ်အတိုင်း၊ ဆူဒန်နယ်သည် လွတ်လပ်သော ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတ နိုင်ငံအဖြစ်ဖြင့် ဖွဲ့စည်းသောအခါ၊ ယခင် ကရှိရင်းစွဲ ဗြိတိသျှဘုရင်ခံချုပ် ရာထူးကို ပယ်ဖျက်၍၊ နိုင်ငံ တော်ဦးစီးအနေဖြင့် အဖွဲ့ဝင်ငါးဦးပါရှိသော နိုင်ငံကောင်စီကို ဖွဲ့စည်းလိုက်လေသည်။ အစ္စမေ အဇာရီကား ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ဖြင့် ဆက်လက်ဆောင်ရွက်ရလသည်။[၁၃]

1. People and Society CIA world factbook
2. ↑ الجهاز المركزي للتعبئة العامة والإحصاء
3. ↑ Sudanese Fulani in Sudan
4. ↑ "Sudan forms 11-member sovereign council, headed by al-Burhan"၊ 20 August 2019။
5. ↑ Sudan Population 2021
6. ↑ "Discontent over Sudan census"၊ News24၊ 21 May 2009။
7. ↑ Sudan။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့။
8. ↑ Sudan။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့။
9. ↑ Sudan။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့။
10. ↑ Sudan။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့။
11. ↑ Gini Index။ World Bank။ 16 June 2021 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
12. ↑ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF)။ ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ်။ 15 December 2020။ pp. 343–346။ ISBN 978-92-1-126442-5။ 16 December 2020 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
13. ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၄)     

ဆူဒန်စစ်ရေးပဋိပက္ခနှင့် ဒေသတွင်းအပေါ် ဂယက်ရိုက်မှုများ

ဆူဒန်၏ပြိုင်ဘက် စစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနှစ်ဦး၏ တပ်များအကြား ဖြစ်ပွားနေသော တိုက်ပွဲများသည် အာဖရိကအရှေ့ မြောက်ပိုင်းနိုင်ငံဖြစ်သည့် ဆူဒန်ကိုသာမက မူလကတည်းကပင် တည်ငြိမ်မှုမရှိသည့် ဒေသတွင်းအပေါ် ဂယက် ရိုက်မှုများ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖြစ်လာစေဖွယ်ရှိသည်။

ဆူဒန်စစ်တပ်အကြီးအကဲ အက်ဘ်ဒယ် ဖာတာ အယ်-ဘာဟန်ကို သစ္စာခံသည့် တပ်များနှင့် ၎င်း၏ လက် ထောက် ဖြစ်သူ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး မိုဟာမက်ဟမ်ဒန်ဒါဂလို၏ အင်အားကြီးသော အကူလက်နက်ကိုင်တပ် (Rapid Support Forces - RSF) တို့အကြား ဧပြီ ၁၅ ရက်မှစတင်ကာ တိုက်ပွဲများ အပြင်းအထန် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။

မြို့တော်ခါတွန်နှင့် အခြားနေရာ ဒေသများတွင် အကြမ်းဖက်မှုများ လျင်လျင်မြန်မြန် မြင့်တက်လာခဲ့ပြီး ခါတွန်တွင် လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများနှင့် လမ်းမများထက်တွင် တင့်ကားတိုက်ပွဲများလည်း ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။

အာဖရိက၏ တတိယအကြီးဆုံးဖြစ်ပြီး ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏ အရွယ်အစားထက် သုံးဆခန့်ရှိသော ဆူဒန်နိုင်ငံတစ်ဝန်း တိုက်ပွဲများကြောင့် လူရာနှင့်ချီ သေဆုံးကာ ထောင်နှင့်ချီ ဒဏ်ရာရရှိခဲ့သည်။

ယင်းစစ်ရေးပဋိပက္ခတွင် ဒေသတွင်း အင်အားကြီးနိုင်ငံများနှင့် ပြည်ပလက်နက်ကိုင် အုပ်စုများလည်း ပါဝင်ပတ်သက်လာနိုင်ပြီး ဒုက္ခသည်ဆိုင်ရာ အကျပ်အတည်းတစ်ခု ထပ်မံဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည်ဟု လေ့လာသုံး သပ်သူများက ဆိုသည်။

ဒုက္ခသည်များ

ဆူဒန်ပြည်သူ တစ်သောင်းမှ နှစ်သောင်းကြားသည် တိုက်ပွဲများကြောင့် ဆူဒန်၏အနောက်ဘက် အိမ်နီးချင်း ချဒ်နိုင်ငံဆီသို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ခဲ့ရသည်ဟု ကုလသမဂ္ဂ၏ ဧပြီ ၂၀ ရက် ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ဖော်ပြထားသည်။

ကုလသမဂ္ဂ၏ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ အေဂျင်စီ (UNHCR) ကလည်း ချဒ်နိုင်ငံ အရှေ့ပိုင်းတွင် ဆူဒန်ဒုက္ခသည် လေးသိန်းကို လက်ခံထားရပြီးဖြစ်ရာ ဒုက္ခသည်များ ထပ်မံရောက်ရှိလာခြင်းသည် ဝန်နှင့်အားမမျှသော ချဒ်နိုင်ငံ ၏ အများပြည်သူ ကျန်းမာရေးစောင့် ရှောက်မှုစနစ်နှင့် လူအင်အားရင်းမြစ်များ အပေါ် ပိုမိုဖိအားတိုးစေခဲ့သည်။

ဆူဒန်သည် ကမ္ဘာ့အဆင်းရဲဆုံး နိုင်ငံများ အနက်မှ တစ်နိုင်ငံဖြစ်ပြီး နိုင်ငံ့လူဦးရေ သုံးပုံတစ်ပုံကျော်သည် ကြီးထွားလာသော ဆာလောင်ငတ်မွတ်မှုအကျပ်အတည်းနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်ဟု ကုလသမဂ္ဂက ယခုနှစ် ဖေဖော် ဝါရီလတွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

“မြေစာပင်ဖြစ်ခဲ့ရတဲ့ သန်းနဲ့ချီတဲ့ အရပ်သားတွေဟာ နှစ်ဖက်ဖြစ်ပွားနေတဲ့ တိုက်ပွဲတွေကြားမှာ ပိတ်မိနေပြီး မရှိမဖြစ် လိုအပ်တဲ့ အခြေခံအသုံးအဆောင်ပစ္စည်းတွေ လျင်လျင်မြန်မြန် ပြတ်လပ်လာခဲ့တယ်” ဟု နိုင်ငံ တကာ ပဋိပက္ခစောင့်ကြည့်လေ့လာရေးအဖွဲ့ (International Crisis Group-ICG)က ပြီးခဲ့သည့် သီတင်းပတ်က ပြောကြားခဲ့သည်။

၀ါရှင်တန်အခြေစိုက် မဟာဗျူဟာနှင့် နိုင်ငံတကာလေ့လာရေးစင်တာ (CSIS)မှ ကင်မရွန်း ဟက်ဒ်ဆန်က ထိရောက်သော ပထမဆုံးအကြိမ် အပစ်အခတ်ရပ်စဲမှု စတင်အသက်ဝင်လာသည်နှင့် အရပ်သားများ အစုလိုက်အပြုံ လိုက် ထွက်ခွာလာမည်ဟု လုံးလုံးလျားလျား မျှော်လင့်ထားကြောင်း AFP သတင်းဌာနသို့ ပြောကြားခဲ့သည်။ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော် ဝင်ရောက်ရန် ကြိုးပမ်းသူသန်းနှင့်ချီရှိမည်ဟု ခန့်မှန်းထားကြောင်းလည်း ၎င်းက ဆိုသည်။

တိုက်ပွဲများ ပျံ့နှံ့ဖြစ်ပွားနေ

တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားမှုများသည် လျင်လျင်မြန်မြန် ပျံ့နှံ့သွားခဲ့ပြီး မြို့တော်ခါတွန်နှင့် ၎င်း၏အမြွှာမြို့ဖြစ်သော အွမ်ဒါမန်အပြင် ဒါဖာဒေသအပါအဝင် အခြားဒေသများသို့လည်း ကူးစက်သွားခဲ့သည်။

“တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားမှုတွေကြောင့် ဆူဒန်ရဲ့ မတည်ငြိမ်တဲ့ အစွန်အဖျားဒေသတွေက နေအိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေအထိပါ ကူးစက်ပျံ့နှံ့ သွားနိုင်တဲ့ ကာလရှည်စစ်ပွဲတစ်ခုအဖြစ် လျင်လျင်မြန်မြန် ရောက်ရှိသွားနိုင်တယ်” ဟု ှုဃွ က ဆိုသည်။

တိုက်ပွဲများသည် ပြည်သူများ နှစ်အတန်ကြာ စိုးရိမ်နေခဲ့သည့် လုံးလုံးလျားလျား ပြည်တွင်းစစ်ထဲသို့ ဆူဒန်နိုင်ငံကို တွန်းပို့လိုက်သည်ဟုလည်း ၎င်းအဖွဲ့က ပြောကြားခဲ့သည်။

အထူးသဖြင့် ကြီးမားကျယ်ပြန့်သော ဒေသ၏ နေရာအနှံ့တွင် တိုက်ပွဲများ ဖြစ်ပွားနေခြင်းကြောင့် အကြမ်းဖက်မှု အန္တရာယ်သည် ကြီးမားသော စိုးရိမ်စရာတစ်ခုဖြစ်သည်ဟု CSIS မှ ဟက်ဒ်ဆန်က သုံးသပ်သည်။ ဆူဒန်၏အိမ်နီး ချင်းနိုင်ငံ အများအပြားသည်လည်း ၎င်းတို့၏ ပြည်တွင်းပဋိပက္ခများနှင့် နှစ်ပေါင်းများစွာ ကိုယ်စီရုန်းကန် နေကြရသည်။

“အဓိကစိန်ခေါ်မှုကတော့ ဒီပဋိပက္ခဟာ ချဒ်၊ ဗဟိုအာဖရိက၊ တောင်ဆူဒန်နဲ့ အီသီယိုပီးယားတို့နဲ့ ထိစပ်နေတဲ့ ဆူဒန်ရဲ့နေရာ အနှံ့ကို ကူးစက်ပျံ့နှံ့လာတာပဲဖြစ်တယ်” ဟု ဟက်ဒ်ဆန်က ဆိုသည်။

ပြည်တွင်းစစ်

ပဋိပက္ခ ဆက်လက်ကြာမြင့်နေမည်ဆိုလျှင် ကွဲလွဲမှုများ အကြီးအကျယ်ဖြစ်ပေါ်နေသည့် ဆူဒန်ပြည်သူများအကြား လက်နက်စွဲကိုင်သူ ပိုများလာနိုင်သည်ဟု ဗြိတိန်အကဲ ခတ်တစ်ဦးဖြစ်သူ အဲလက်စ်ဒဝါးလ်က AFP သို့ ပြောကြားခဲ့သည်။

“ဒီပဋိပက္ခမှာ အခရာကျသူနှစ်ယောက် ရှိပါတယ်။ ပဋိပက္ခ သက်ဆိုးရှည်နေမယ်ဆိုရင် အခြေအနေက တစ်မု ဟုတ်ချင်း ပိုမိုရှုပ်ထွေးလာနိုင်တယ်” ဟုလည်း ၎င်းက သုံးသပ်သည်။

နှစ်ဖက်စလုံးသည် မတူကွဲပြားသည့် အုပ်စုများနှင့် မဟာမိတ်ဖွဲ့ထားသည့်အတွက် လူမျိုးရေး အကြောင်းတရားကြောင့် ဘက်ပြောင်းမဟာမိတ်ဖွဲ့မှုများ ရှိလာနိုင်သည်ဟုလည်း ၎င်းက အလေးအနက် ပြောဆိုခဲ့သည်။

ပြည်ပနိုင်ငံများ၊ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်များ၊ ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့များနှင့် နိုင်ငံအဆင့်မဟုတ်သည့် အခြားအဖွဲ့အစည်းများက ကြားဝင်စွက်ဖက်လာနိုင်ကြောင်း နယူးယောက်အခြေစိုက် အကြံပေးပညာရှင် အဖွဲ့ဖြစ်သည့် Soufan Center က သတိပေးခဲ့သည်။

“သက်ဆိုင်ရာတပ်မှူးတွေက သူတို့ရဲ့တိုက်ခိုက်ရေးသမားတွေကို ထိန်းချုပ်ဖို့ ပျက်ကွက်မယ်ဆိုရင်အကြမ်းဖက်မှု အခြေအနေတွေ သက်ဆိုးပိုရှည်လာနိုင်တယ်”ဟုလည်း ၎င်းအဖွဲ့က ဆိုသည်။

ဒေသတွင်းအင်အားကြီးနိုင်ငံများ

ဒေသတွင်းရှိ အခြားနိုင်ငံအားလုံးက အကြမ်းဖက်မှုများ ရပ်တန့်ရန် တရားဝင်တိုက်တွန်းထားသော်လည်း အီဂျစ်က ဆူဒန်စစ်တပ်ခေါင်းဆောင် ဘာဟန်ကို ထောက်ခံပြီး အာရပ်စော်ဘွားများ ပြည်ထောင်စု (ယူ အေအီး)ကမူ ဟာမတီဟုလည်း လူသိများသော ဒါဂလိုကို ကျောထောက်နောက်ခံ ပြုပေးထားသည်ကို ကျွမ်းကျင်သူများက ထောက်ပြခဲ့သည်။

ဆူဒန်၏ ရန်ဘက်စစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီး နှစ်ဦးသည် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများထံမှ စစ်လက်နက်နှင့် တပ်ကူများရရှိနိုင်ရန် ကြိုးပမ်းနေသည်ဟု CSIS မှ ဟက်ဒ်ဆန်က ဆိုသည်။

ရုရှား၏ ဝက်ဂ်နာကြေးစားစစ်သား အုပ်စုသည်လည်း ဆူဒန်တွင် တည်ရှိနေသည့်တိုင် ၎င်းတို့၏အဓိက ရည် ရွယ် ချက်မှာ ဆူဒန်၏ရွှေတွင်းများမှ ကိုယ်ကျိုးရှာရန်ပင် ဖြစ်သည်။

ဆူဒန်၏ လတ်တလော တိုက်ပွဲများကြောင့် ၎င်းတို့ကို ငွေကြေးနှင့် လက်နက်ထောက်ပံ့မည့်နိုင်ငံများ၊ ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်စစ်တပ်များ သို့မဟုတ် လက်ဝေခံတပ်များကိုပင် စေလွှတ်ပေးမည့် နိုင်ငံများလည်း ပါ ဝင်လာနိုင်သည်ဟု အကဲခတ်တစ်ဦးဖြစ်သူ အဲလက်စ်ဒဝါးလ်က သတိပေးခဲ့သည်။

လစ်ဗျား၊ ဗဟိုအာဖရိက၊ ချဒ်၊ အီသီယို ပီးယားနှင့် အီရီထရီးယားတို့သည် ထိုပဋိပက္ခတွင် နိုင်ငံရေး သို့မဟုတ် စစ်ရေးအခန်းကဏ္ဍမှပင် ပါဝင်လာဖွယ်ရှိကြောင်း ၎င်းက ထပ်မံ ပြောကြားခဲ့သည်။

နောက်ပိုင်းတွင်မူ ယင်းနိုင်ငံများကပင် ပဋိပက္ခပြေလည်စေရေးအတွက် ကြားဝင်စေ့စပ်ရေး ကြိုးပမ်းမှုများတွင် ပါဝင်လာလိမ့်မည်ဟု ၎င်းက အလေးအနက် ပြောဆိုခဲ့သည်။

ကြားဝင်စေ့စပ်ရေး

ဆူဒန်၏မတည်ငြိမ်မှုသည် အထူးသဖြင့် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ အပါအဝင် တစ်ကမ ္ဘာလုံးအတွက် စိုးရိမ်စရာ ဖြစ်သည်ဟု နိုင်ငံရေးသိပ္ပံပညာရှင် အဗ္ဗဒူခါလက် အဗ္ဗဒူလာက သုံးသပ်ခဲ့ပြီး ပင်လယ်နီပေါ်တွင် မဟာဗျူဟာကျကျ တည်ရှိနေသည့် ဆူဒန်၏ ပထဝီဝင်အနေအထားကိုလည်း ထောက်ပြခဲ့သည်။ ပဋိပက္ခ သက်ဆိုးရှည်မည်ဆိုလျှင် အားလုံးအတွက် နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးများ ရှိလာလိမ့်မည်ဟုလည်း ၎င်းက ဆိုသည်။

တင်းမာမှုများ ရုတ်ခြည်းဖြစ်ပေါ်လာပြီး ကတည်းကပင် ကုလသမဂ္ဂ၊ အာဖရိကသမဂ္ဂ၊ ဒေသတွင်း အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည့် Intergovernmental(IGAD)၊ အနောက်နိုင်ငံများနှင့် ပင်လယ် ကွေ့နိုင်ငံများက ဘာဟန်နှင့် ဒါဂလိုတို့ကို ဆွေးနွေးပွဲစားပွဲဝိုင်းပေါ်သို့ ရောက်လာစေရန် ကြိုးပမ်းနေသော်လည်း ၎င်းကြိုးပမ်းမှု များ အရာမထင်သေးပေ။

၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ကာလရှည် အာဏာရှင် သမ္မတ အိုမာအယ်-ဘာရှား ဖြုတ်ချခံရ ပြီးနောက်ပိုင်း နိုင်ငံတကာက ၎င်းစစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးနှစ်ဦးနှင့် သံခင်းတမန်ခင်းဆက်ဆံမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ခြင်းသည် ၎င်းတို့ကို ရဲဆေး တင်ပေးသ ကဲ့သို့ ဖြစ်နေသည်ဟု ကျွမ်းကျင်သူအချို့က သုံးသပ်သည်။

လက်ရှိတွင် နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းနှင့် အင်အားကြီး နိုင်ငံများက အပစ်အခတ်ရပ်စဲရန် တောင်းဆိုနေသည့်တိုင် မည်သည့်ရလဒ်မှ ထွက်ပေါ်လာခြင်းမရှိသေးဟု ဟက်ဒ်ဆန်က ဆိုသည်။

ဘာဟန်၏စစ်တပ်က အင်အားပိုကြီးသော်လည်း ဒါဂလို၏ RSF တပ်များသည် မြို့ပြပြောက်ကျား စစ်ပွဲကို ကျွမ် းကျင်ပိုင်နိုင်သည့်အတွက် တစ်ဖက်ဖက်မှ စစ်ရေးအရ အလျင်အမြန် အောင်ပွဲခံနိုင်ဖွယ်မရှိသည့် အလျောက် ပဋိပက္ခသက်ဆိုးရှည်နိုင်သည့် အခြေအနေဆီသို့ ဦးတည်နေပုံရသည်။

Ref: AFP

အာဏာသိမ်းရန် ကြိုးပမ်းမှုကို ဟန့်တားနိုင်ခဲ့ဟု ဆူဒန် အစိုးရ ပြော 

By AFP

21 September 2021 

ဆူဒန်နိုင်ငံမှာ စက်တင်ဘာ ၂၁ ရက် အစောပိုင်းက အာဏာသိမ်းဖို့ ကြိုးပမ်းမှုတစ်ရပ်ကို ပျက်ပြားအောင် ဟန့် တားဖျက်ဆီးနိုင်ခဲ့တယ်လို့ ယင်းနိုင်ငံရဲ့ ကြားဖြတ်အစိုးရက ပြောပါတယ်။

ဒီ အာဏာသိမ်းဖို့ ကြိုးပမ်းမှုမှာတော့ ဖြုတ်ချခံ ယခင်သမ္မတဟောင်း အိုမာ အလီ ဘာရှား နဲ့ ဆက်နွယ်နေတဲ့ စစ်ဘက်အရာရှိတွေနဲ့ အရပ်သားတွေ ပါဝင်ပတ်သက်နေတယ်လို့လည်း ဆိုပါတယ်။

အာဏာသိမ်းဖို့ ကြိုးပမ်းမှုတစ်ရပ်ကို ဟန့်တားနိုင်ခဲ့ကြောင်းနဲ့ ယင်းရဲ့ နောက်ကွယ်က ပါဝင်ပတ်သက်သူတွေကိုလည်း ထိန်းသိမ်းထားနိုင်ခဲ့ပြီ ဖြစ်တယ်လို့ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီး ဟမ်ဇာ ဘဲလ်လော် က ပြောပါတယ်။

“ဆူဒန် ပြည်သူတွေကို အာမခံချင်တာက အမိန့်ညွှန်ကြားချက်တွေ မူလအတိုင်း ပြန်လည် ထားရှိထားပါပြီ၊ အာ ဏာသိမ်းဖို့ ကြိုးပမ်းမှုရဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေကိုလည်း ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းထားပြီး စစ်ဆေးမေးမြန်းမှုတွေ လုပ်‌နေပြီလို့ ပြောချင်ပါတယ်” လို့ ၎င်းက ပြောခဲ့ပါတယ်။

ယင်းအပြင် မအောင်မြင်ခဲ့တဲ့ အာဏာသိမ်းဖို့ ကြိုးပမ်းမှုမှာ ပါဝင်ပတ်သက်ခဲ့တဲ့ ယခင် ဖြုတ်ချခံ အစိုးရအပေါ် ထောက်ခံသူတွေကိုလည်း အာဏာပိုင်တွေက လိုက်လံရှာဖွေစုံစမ်းနေကြောင်း ၎င်းက ပြောခဲ့ပါတယ်။

အာဏာသိမ်းဖို့ ကြံစည်ခဲ့သူတွေဟာ နိုင်ငံပိုင် မီဒီယာ အဆောက်အအုံကို သိမ်းပိုက်ဖို့ ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း မအောင်မြင်ခဲ့ကြောင်းနဲ့ ပါဝင်ပတ်သက်တဲ့ အရာရှိတွေကိုလည်း ချက်ချင်း ရာထူးချထားခဲ့ကြောင်း စစ်ဘက်နဲ့ အစိုးရ သတင်းရင်းမြစ်တွေက အေအက်ဖ်ပီကို အစောပိုင်းက ပြောခဲ့ပါတယ်။

 Link: Here

ဆူဒန်မှာ အာဏာသိမ်းမှုသတင်းတွေ ထွက်နေပြီး ဝန်ကြီးချုပ်နဲ့ အရပ်သားခေါင်းဆောင်တွေ ထိန်း သိမ်းခံထားရ 
By AFP
25 October 2021 

ဆူဒန်နိုင်ငံမှာ အာဏာရကောင်စီရဲ့ အရပ်သားအဖွဲ့ဝင်တွေနဲ့ ကြားဖြတ်အစိုးရအဖွဲ့ ဝန်ကြီးတွေကို အောက်တို ဘာ ၂၅ ရက်မှာ စစ်ဘက်ပူးပေါင်းအဖွဲ့တွေက ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းထားတယ်လို့ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ပြောပါတယ်။

ဖမ်းဆီးခံရသူတွေထဲမှာ ဆူဒန်ဝန်ကြီးချုပ် အဗ္ဗဒူလာ ဟမ်းဒေါ့ခ်လည်း ပါဝင်ပြီး ၎င်းဟာ အာဏာသိမ်းမှုမှာ ပါ ဝင်ဖို့ ငြင်းဆန်ခဲ့တဲ့အတွက် စစ်တပ်က ၎င်းကိုပါ ဖမ်းဆီးပြီး နေရာတစ်နေရာကို ခေါ်ဆောင်သွားတယ်လို့ ပြန် ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ပြောပါတယ်။

ခုလို ဖမ်းဆီးမှုတွေကို "အာဏာသိမ်းမှု" တစ်ခု အဖြစ် တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေက ပြစ်တင်ရှုတ်ချထားခဲ့ပါတယ်။

ယင်းနိုင်ငံမှာ အာဏာရှင်ဆန်တဲ့ သမ္မတဟောင်း အိုမာ အယ်လ် ဘာရှားကို ဖြုတ်ချပြီးနောက် ၂၀၁၉ သြဂုတ်လနောက်ပိုင်း အာဏာခွဲဝေယူထားခဲ့တဲ့ အရပ်ဘက်နဲ့ စစ်ဘက်မှ အထင်ကရပုဂ္ဂိုလ်တွေအကြား တင်းမာမှုတွေ မြင့်တက်နေခဲ့ပြီးနောက် ယခုလို ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းမှုတွေ ဖြစ်ပေါ်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။

ယင်းနိုင်ငံတဝန်း အင်တာနက်လိုင်းတွေ ပြတ်တောက်နေပြီး မြို့တော် ခါတွမ်နဲ့အကြား ဆက်သွယ်ထားတဲ့ အဓိကလမ်းမကြီးတွေ၊ တံတားတွေကိုလည်း ပိတ်ထားတယ်လို့ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ပြောပါတယ်။

မြို့တော်မှာလည်း ခုလို ဖမ်းဆီးမှုတွေကို ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြဖို့အတွက် ဆန္ဒပြသူ ဒါဇင်နဲ့ချီဟာ လမ်းတွေပေါ်မှာ စုဝေးပြီး ကားတာယာတွေ မီးရှို့တာတွေ လုပ်နေခဲ့တယ်လို့ အေအက်ဖ်ပီသတင်းထောက်တစ်ဦးက ပြောပါတယ်။

"အုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီရဲ့ အရပ်သားအဖွဲ့ဝင်တွေနဲ့ ကြားဖြတ်အစိုးရရဲ့ ဝန်ကြီးတွေကို စစ်တပ် ပူးပေါင်းတပ်ဖွဲ့တွေက ထိန်းသိမ်းခဲ့တာပါ" လို့ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာနက ပြောပါတယ်။

"သူတို့ကို အမည်မဖော်နိုင်တဲ့ နေရာတစ်ခုကို ခေါ်ထားပါတယ်" ဟု ယင်းကထုတ်ပြန်ပါတယ်။

နိုင်ငံပိုင် ရုပ်သံမှာလည်း မျိုးချစ်စိတ် ဖော်ကျူးတဲ့ သီချင်းတွေကို စတင်ထုတ်လွှင့်နေခဲ့ပါတယ်။

၂၀၁၉ ခုနှစ်က အာဏာရှင်သမ္မတဟောင်း ဘာရှားကို ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြမှုတွေကို အဓိက ဦးဆောင်ခဲ့တဲ့ အလုပ် သမား အစည်းအရုံးများ စုပေါင်းအဖွဲ့တစ်ခုဖြစ်တဲ့ ဆူဒန် ပရော်ဖက်ရှင်နယ်ပုဂ္ဂိုလ်များ အစည်းအရုံးက ယင်းကို "စစ်အာဏာသိမ်းမှု" အဖြစ် ရှုတ်ချခဲ့ပြီး ယင်းအပေါ် "အပြင်းအထန် ဆန့်ကျင်ဖို့" ဆန္ဒပြသူတွေကို တိုက်တွန်းထားပါတယ်။

ခုလိုမျိုး ဆူဒန်မှာ စစ်တပ်က အာဏာသိမ်းယူလိုက်တယ်ဆိုတဲ့ သတင်းတွေနဲ့ပတ်သက်လို့ "အလွန်အမင်း စိုးရိမ်ပူပန်ကြောင်း" အမေရိကန်က ထုတ်ဖော်ထားခဲ့ပါတယ်။

Link : Here

ဆူဒန်မှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို ဖီဆန်အာခံပြီး လမ်းပေါ်ထွက် ဆန္ဒပြ

By AFP
26 October 2021

ဆူဒန်နိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်ပြီး အင်္ဂါနေ့ နံနက်အစောပိုင်းမှာ ပြည်သူတွေဟာ လမ်းပေါ်ထွက် ဆန္ဒပြကြပါတယ်။

နိုင်ငံတကာကလည်း ဆူဒန်ရဲ့ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေကို ရှုတ်ချပြစ်တင်ပြီး ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီမှာ ဆူဒန်အာဏာသိမ်းမှုအရေး နောက်ပိုင်း ဆွေးနွေးသွားဖြစ်ဖို့ ရှိပါတယ်။

“အတိတ်ကို ခြေဦးပြန်လှည့်တာက ရွေးချယ်စရာ မဟုတ်ဘူး”လို့ လူအုပ်က ကြွေးကြော်ကြပါတယ်။ စစ်သားတွေက အစောပိုင်းမှာ ပစ်ခတ်တာကြောင့် လူ သုံးဦး သေဆုံးတယ်လို့ သိရပေမယ့် လူအုပ်ဟာ အုပ်စုမကွဲသွားဘဲ ဆက်လက်ရှိနေခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဝန်ကြီးချုပ် အက်ဒယ်လာ ဟမ်ဒေါ့နဲ့ သူ့အစိုးရအဖွဲ့အတွင်းက ဝန်ကြီးတွေ၊ အာဏာရပါတီက အရပ်သားအဖွဲ့ဝင်တွေကို စစ်သားတွေက တနင်္လာနေ့မှာ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ အာဏာရှင် အိုမာ အယ်လ် ဘာရှားကို ၂၀၁၉ ခုနှစ် ဧပြီလအတွင်းက ဖြုတ်ချပြီးနောက် အရပ်သား အပြည့်အဝ အုပ်ချုပ်ရေးဆီ ကူးပြောင်းရေး အာဏာရကောင်စီက ဦးစီးဦးဆောင်ပြုနေချိန်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ဝန်ကြီးချုပ်နဲ့ အဖွဲ့ကို ဖမ်းဆီးပြီးနောက်မှာ အရေးပေါ် အခြေအနေကြေညာပြီး အစိုးရကို ဖျက်သိမ်းကြောင်း ကြေညာလိုက်တာကြောင့် ဆူဒန်ရဲ့ အသွင်ကူးပြောင်းရေးမှာ အဓိက ကျောထောက်နောက်ခံဖြစ်တဲ့ အမေရိကန်နဲ့အတူ နိုင်ငံတကာက ချက်ချင်း ပြစ်တင်ပြောဆိုကြပါတယ်။

စစ်တပ်ရဲ့ အခု လုပ်ရပ်တွေကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ရှုတ်ချကြပြီး အကူအညီ ဒေါ်လာသန်းပေါင်းများစွာကိုလည်း ရပ်ဆိုင်းလိုက်ကြပါတယ်။

ဝန်ကြီးချုပ် ဟမ်ဒေါ့ကို ချက်ချင်းလွှတ်ပေးဖို့ ကုလသမဂ္ဂ တောင်းဆိုပြီး ဆူဒန်အရေးကို အင်္ဂါနေ့ နှောင်းပိုင်းမှာ လုံခြုံရေးကောင်စီ စည်းဝေးကြမယ်လို့ နယူးယောက်က သံတမန်တွေက အေအက်ဖ်ပီကို ပြောပါတယ်။

တနင်္လာနေ့က အရေးပေါ်အခြေအနေ ကြေညာရင်း ဆူဒန် ထိပ်တန်းဗိုလ်ချုပ်ကြီး အက်ဒဲလ် ဖာတက်ရှ် အယ်လ်ဘာဟန်က စစ်တပ်ဟာ “တော်လှန်ရေးလမ်းကြောင်းမှာ ပြုပြင်ပြင်ဆင်ရေးအတွက်” အရေးယူလုပ်ဆောင်နေခဲ့တာ ဖြစ်တယ်လို့ ပြောလာခဲ့ပါတယ်။

နိုင်ငံအနှံ့မှာ အင်တာနက်ကိုလည်း ဖြတ်တောက်ထားပြီး မြို့တော် ခါတွန်ဆီ အဝင်လမ်းတွေကိုလည်း ပိတ်ထားပါတယ်။ ဒီနောက်မှာ စစ်သားတွေဟာ မြို့တော်ရှိ နိုင်ငံပိုင်ရုပ်သံဌာနချုပ်ကို ဝင်ရောက်စီးနင်းခဲ့ပါတယ်။

ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဘာဟန်ရဲ့ မိန့်ခွန်းပြောဆိုမှုအပြီးမှာ မြို့တော်မှာ ထိပ်တိုက်ပဋိပက္ခတွေ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေဆဲပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

“အရပ်သား အုပ်ချုပ်ရေးက ပြည်သူတွေရဲ့ ရွေးချယ်မှုပဲ”ဆိုပြီး အလံတွေ ဝှေ့ယမ်းရင်း ဆန္ဒပြသူသူတွေက ကြွေးကြော်ကြသလို မီးလောင်ရာ အတားအဆီးတွေအဖြစ် ကားတာယာတွေကိုလည်း မီးရှို့ကြပါတယ်။

စစ်ဌာနချုပ်အပြင်ဖက်က ဆန္ဒပြသူတွေကို ကျည်စစ်နဲ့ စစ်သားတွေက ပစ်ခတ်ကြောင်း ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီး ဌာနက ထုတ်ပြန်ပါတယ်။

ဆူဒန် ဆရာဝန်များ ဗဟိုကော်မတီအရ ဆန္ဒပြသူ သုံးဦး သေဆုံးပြီး ၈၀ နီးပါး ထိခိုက်ဒဏ်ရာရရှိကြောင်း သိရပါတယ်။

Link : Here

ဆူဒန်မှာ ဗလီဝတ်ပြုအပြီး စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန္ဒပြ 

By AFP
30 October 2021

ဆူဒန်နိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်ပြီး အရပ်သား အာဏာဖီဆန်ရေး CDM ပြုလုပ်မှုကို တွန်းအားပေးတဲ့အနေနဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့ သောကြာနေ့က ဗလီဝတ်ပြုအပြီးမှာ စိတ်မကျေမနပ်တဲ့ သူတွေက ဆန္ဒပြကြပါတယ်။

စစ်တပ်ရဲ့ အာဏာသိမ်းယူမှုကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဆန့်ကျင်ကန့်ကွက်တဲ့ ဆန္ဒပြပွဲတွေကို လူသေဆုံးအောင် ဖြိုခွင်းခံရအပြီး ထပ်မံဖြစ်ပေါ်တဲ့ ဆန္ဒပြမှုလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

ဒီ သီတင်းပတ်အစောပိုင်းက စစ်တပ်က အာဏာ အဓမ္မ ရယူခဲ့ချိန်ကစလို့ ဆန္ဒပြပွဲတွေမှာ အနည်းဆုံး လူ ရှစ်ဦး သေဆုံးပြီး ထိခိုက်ဒဏ်ရာရသူပေါင်း ၁၇၀ ကျော်ထက်မနည်း ရှိပါတယ်။ ဆန္ဒပြသူတွေကို လုံခြုံရေးတပ်တွေက မျက်ရည်ယိုဓာတ်ငွေ့တွေ၊ ရာဘာကျည်တွေနဲ့ ပစ်သလို ကျည်စစ်သုံးပြီးလည်း ပစ်ခတ်တာတွေ ရှိပါတယ်။
ဒီကနေ့ စနေနေ့မှာ အကြီးစား ဆန္ဒပြမှုအတွက် စိုင်းပြင်းထားချိန်မှာပဲ ဆူဒန်စစ်တပ်အနေနဲ့ ဆန္ဒပြပွဲတွေကို သည်းခံစိတ်မွေးဖို့ အမေရိကန်နဲ့ ကုလသမဂ္ဂက တိုက်တွန်းထားပါတယ်။

တနင်္လာနေ့ကစလို့ ပစ်သတ်ခံ သေဆုံးသူပေါင်းဟာ ၂၀ ကနေ ၃၀ ကြားမှာ ရှိမယ်လို့ ကုလသမဂ္ဂက ခန့်မှန်းပြီး ဆန္ဒပြသူတွေကို သည်းခံပြီး အကြမ်းဖက်တာတွေ မလုပ်ဖို့ ပြောဆိုပါတယ်။

စနေနေ့ ဆန္ဒပြပွဲဟာ အာဏာသိမ်း ဆူဒန်စစ်တပ်ရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်အတွက် ‘အမှန်တကယ် စမ်းသပ်မှု’ ဖြစ်လိမ့်မယ့်လို့ အမည်မဖော်တဲ့ အမေရိကန် တာဝန်ရှိသူတစ်ဦးက ပြောပါတယ်။

ဆူဒန်ပြည်သူတွေအတွက် ငြိမ်းချမ်းစွာ ဆန္ဒပြခွင့်ရှိပြီး ဒါကို ခွင့်ပြုပေးဖို့ဟာ မရှိမဖြစ်ပဲလို့ ကုလသမဂ္ဂ အတွင်း ရေးမှူးချုပ် အန်တိုနီယို ဂူတာရပ်စ်က ပြောပါတယ်။

အာဏာရှင်ဟောင်း အိုမာ အာလ် ဘာရှားကို ဖယ်ရှားပြီး ၂၀၁၉ ခုနှစ်ကတည်းက စစ်ခေါင်းဆောင် ဖြစ်ခဲ့သူ ဗိုလ် ချုပ်ကြီး အက်ဒယ်လ် ဖာတက်ရှ် အာလ် ဟာဟန်ဟာ တနင်္လာနေ့က ဆူဒန်ရဲ့ အရပ်သားဦးဆောင်တဲ့ အစိုးရကို ဖယ်ရှားပြီး ထိပ်တန်းတာဝန်ရှိသူတွေကို ဖမ်းဆီးမိန့် ထုတ်ခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။

ဆူဒန်နိုင်ငံဟာ ၂၀၁၉ ဩဂုတ်ကစလို့ အရပ်သား-စစ်ဖက် ပူးတွဲကောင်စီကနေ အုပ်ချုပ်နေတာ ဖြစ်ပြီး ဝန်ကြီး ချုပ် ဟမ်းဒေါ့ အစိုးရဟာ အရပ်သားအပြည့်အဝ အုပ်ချုပ်ရေးဆီ ဖော်ဆောင်နေတာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

ဝန်ကြီးချုပ် ဟမ်းဒေါ့ကို တင်းကြပ်တဲ့ နေအိမ်အကျယ်ချုပ် ချထားပြီး အခြား ခေါင်းဆောင်တွေကို စစ်အကျဉ်းစခန်းမှာ ထိန်းသိမ်းထားကြောင်း သိရပါတယ်။

Link : Here  

ဆူဒန်မှာ အာဏာသိမ်းမှုဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြပွဲ ဖြိုခွင်းနှိမ်နင်းခံရပြီး ၅ ဦး သေဆုံး

By AFP
14 November 2021

ဆူဒန်နိုင်ငံမှာ အာဏာသိမ်းမှု ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြပွဲတွေကို နိုဝင်ဘာ ၁၃ ရက်က လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေက ဖြိုခွင်းနှိမ်နင်းမှုတွေလုပ်ခဲ့လို့ ဆန္ဒပြသူ ငါးဦးထက်မနည်း သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။

ယင်းနိုင်ငံမှာ စစ်တပ်က အုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီသစ်တစ်ခု ဖွဲ့စည်းပြီး အာဏာချုပ်ကိုင်မှုကို တင်းကျပ်ထားခဲ့ပါတယ်။

စစ်တပ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီး အဗ္ဗဒဲလ် ဖာတာ အယ်လ်-ဘာဟန်က အစိုးရကို ဖြုတ်ချပြီး အရပ်သားခေါင်းဆောင်ပိုင်းကို ထိန်းသိမ်းကာ အရေးပေါ် အခြေအနေတစ်ရပ် ကြေညာခဲ့ပြီးနောက် သုံးပတ်နီးပါးအကြာမှာ ဒီမိုကရေစီ လိုလားတဲ့ ဆန္ဒပြပွဲတွေ ပေါ်ပေါက်လာတာ ဖြစ်ပါတယ်။

နိုဝင်ဘာ ၁၃ ရက် ဆန္ဒပြပွဲတွေအတွင်း အနည်းဆုံး ဆန္ဒပြသူ ငါးဦး သေဆုံးခဲ့ကြောင်း ဆူဒန်ဆရာဝန်များဆိုင်ရာ လွတ်လပ်သော ဗဟိုကော်မတီက ပြောပါတယ်။ ခါတွမ်ရဲ့ အမြွှာမြို့ဖြစ်တဲ့ အွန်ဒါမန်မှာ ဆန္ဒပြသူနှစ်ဦးနဲ့ ခါတွမ် အရှေ့ပိုင်းမှာ သုံးဦးတို့ သေဆုံးခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

လေးဦးကတော့ သေနတ်ဒဏ်ရာကြောင့် သေဆုံးခဲ့တာဖြစ်ပြီး တစ်ဦးကတော့ မျက်ရည်ယိုဓာတ်ငွေ့ကြောင့် အသက်ရှုကျပ်ပြီး သေဆုံးခဲ့တာဖြစ်ကြောင်း ဆရာဝန်တွေက ပြောပါတယ်။

လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေက ကျည်အစစ်တွေနဲ့ ပစ်ခတ်လို့ ဆန္ဒပြသူ အများအပြား ဒဏ်ရာတွေ ရရှိခဲ့တယ်လို့လည်း ၎င်းတို့က ပြောပါတယ်။

လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေဟာ အွန်ဒါမန်မြို့ရှိ ဆေးရုံတစ်ရုံကို ဝင်ရောက်စီးနင်းပြီး ဒဏ်ရာရထားသူတချို့ကို ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခဲ့တယ်လို့လည်း ၎င်းတို့က ပြောပါတယ်။

ယခုအခါမှာ ယင်းနိုင်ငံမှာ အောက်တိုဘာ ၂၅ ရက် စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း စစ်အာဏာသိမ်းမှုဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြပွဲတွေအတွင်း သေဆုံးသူဦးရေဟာ ၂၀ ဦးအထိ ရှိလာခဲ့ပြီဖြစ်ကြောင်း ဆူဒန် ဆရာဝန်တွေက ပြောပါတယ်။

ဆန္ဒပြသူတွေနဲ့ ထိပ်တိုက်တွေ့မှုတွေအတွင်း ရဲ ၃၉ ဦး ဒဏ်ရာရခဲ့တယ်လို့ နိုင်ငံပိုင်ရုပ်သံက ဖော်ပြပါတယ်။

ဆန္ဒပြသူတွေက ရဲစခန်းတွေကို တိုက်ခိုက်ခဲ့တယ်လို့လည်း ရဲတပ်ဖွဲ့က စွပ်စွဲသလို ဆန္ဒပြမှုတွေဟာ ငြိမ်းချမ်းစွာ စတင်ခဲ့ပေမယ့် နောက်ပိုင်းမှာ ဆန္ဒပြသူတွေဟာ လမ်းကြောင်းမှားပေါ် အလျင်အမြန် ရောက်ရှိခဲ့တယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။

ဒါ့အပြင် ၎င်းတို့ဟာ ကျည်အစစ် သုံးခဲ့တာမျိုး မရှိဘူးလို့ ငြင်းဆန်ခဲ့သလို အနိမ့်ဆုံးအင်အားကိုသာ အသုံးပြုခဲ့တာဖြစ်တယ်လို့ လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေက ပြောပါတယ်။

လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေ ဆန္ဒပြပွဲတွေကို ဖြိုခွင်းဖို့ ကြိုးစားခဲ့ချိန်မှာ သေနတ်ပစ်သံတွေ၊ မျက်ရည်ယိုဗုံးနဲ့ ပစ်တာတွေ ကြားခဲ့ရတယ်လို့ မျက်မြင်တွေ့ရှိသူတွေနဲ့ အေအက်ဖ်ပီ သတင်းထောက်တွေက ပြောပါတယ်။

"စစ်တပ် အုပ်ချုပ်တာ အလိုမရှိဘူး၊ အရပ်ဘက်အစိုးရ အုပ်ချုပ်မှုကပဲ ပြည်သူတွေရဲ့ ရွေးချယ်မှုဖြစ်တယ်" ဆိုပြီး ဆန္ဒပြသူတွေက အော်ဟစ်ခဲ့ကြပါတယ်။

တချိန်တည်းမှာလည်းပဲ ဒီမိုကရေစီနဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်အတွက် တောင်းဆိုဆန္ဒပြကြတဲ့ ဆူဒန်နိုင်ငံသားတွေ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရတာနဲ့ သေဆုံးမှု သတင်းတွေနဲ့ပတ်သက်လို့ အင်မတန် စိတ်မကောင်းဖြစ်မိကြောင်း ခါတွမ်မြို့ရှိ အမေရိကန်သံရုံးက ထုတ်ဖော်ခဲ့ပါတယ်။

Link : Here

ဆူဒန်ဝန်ကြီးချုပ် ရာထူးနုတ်ထွက် ( ဇန်နဝါရီလ ၃ ရက် ၂၀၂၂ )

ဆူဒန်နိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြသူတွေ ဖြိုခွင်းနှိမ်နင်းခံရလို့ လူသေဆုံးမှုတွေ ဆက်ရှိနေချိန်မှာပဲ ယမန်နေ့ ဇန်နဝါရီ ၂ ရက်မှာ ယင်းနိုင်ငံရဲ့ အရပ်သားဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်တဲ့ အဗ္ဗဒူလာ ဟမ်းဒေါ့ခ် ရာထူးကနေ နုတ်ထွက်သွားခဲ့ပါတယ်။

အဆိုပါ နိုင်ငံမှာ ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ်လကျော်အကြာက စစ်တပ် အာဏာသိမ်းမှုဖြစ်ခဲ့ပြီး လက်ရှိအချိန်မှာလည်း စစ်တပ်ကပဲ အခိုင်အမာ ထိန်းချုပ်ထားတာဖြစ်ပါတယ်။

ဆူဒန်ဟာ အာဏာရှင်ဟောင်း အိုမာ အယ်လ်-ဘာရှား ၂၀၁၉ ခုနှစ်က ဖြုတ်ချခံရပြီးနောက် အရပ်ဘက်အုပ်ချုပ်ရေးဆီ ကွဲအက်လွယ်တဲ့ ခရီးလမ်းတစ်ခုကို လျှောက်လှမ်းခဲ့ပြီးနောက် ယခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၂၅ ရက်မှာ စစ် တပ်ခေါင်းဆောင် ဗိုလ်ချုပ်ကြီး အဗ္ဗဒဲလ် ဖာတာ အယ်လ် ဘာဟန်က အာဏာသိမ်းပြီး ဟမ်းဒေါ့ခ်ကို ထိန်းသိမ်းခဲ့ချိန်မှာပဲ ဝရုန်းသုန်းကားအခြေအနေထဲ ပြန်လည်ထိုးကျခဲ့ရပါတယ်။

ယင်းနောက် ၂၀၂၃ နှစ်လယ်ပိုင်းမှာ ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပပေးမယ်ဆိုပြီး ကတိပေးထားတဲ့ သဘောတူညီချက်တစ်ရပ်အောက်မှာ နိုဝင်ဘာ ၂၁ ရက်က အာဏာသိမ်းစစ်တပ်က ဟမ်းဒေါ့ခ်ကို မူလဝန်ကြီးချုပ်ရာထူးကို ပြန်ခန့်အပ်ခဲ့ပါတယ်။

ဒါပေမယ့် ၎င်းဟာ ရုံးမတက်တာ ရက်အတော်ကြာပြီဆိုပြီး မကြာသေးခင်က ပြည်တွင်းမီဒီယာက ဖော်ပြခဲ့မှုနဲ့အတူ ၎င်း နုတ်ထွက်နိုင်ခြေ နဲ့ပတ်သက်လို့ ကောလာဟလတွေကို ထွက်ပေါ်ထားစေခဲ့ပါတယ်။

"နိုင်ငံကို ဘေးဒုက္ခဆီ ထိုးဆင်းကျမှုကနေ တားဆီးဖို့ ကျွန်တော် အစွမ်းကုန် ကြိုးစားခဲ့ပါတယ်" လို့ ဟမ်းဒေါ့ခ်က တနင်္ဂနွေနေ့ ညနေခင်းမှာ နိုင်ငံပိုင်ရုပ်သံကနေတဆင့် မိန့်ခွန်းပြောကြားစဥ် ထည့်သွင်းပြောဆိုသွားခဲ့ပါတယ်။

ဆူဒန်ဟာ "အန္တရာယ်များတဲ့ လမ်းချိုးတစ်ခုကို ဖြတ်သန်းနေပြီး ယင်းက အားလုံးရဲ့ ဆက်လက်ရှင်သန်နိုင်မှုအပေါ် ခြိမ်းခြောက်နေတယ်" လို့ ၎င်းက ပြောခဲ့ပါတယ်။

"နိုင်ငံရေး အင်အားစုတွေ တစ်စစီကွဲမှု၊ (စစ်တပ်၊ အရပ်ဘက်) အသွင်ကူးပြောင်းမှု အစုအဖွဲ့တွေအကြား ပဋိ ပက္ခဖြစ်မှု" တို့ကို ဟမ်းဒေါ့ခ်က ရည်ညွှန်းပြောဆိုသွားခဲ့ပါတယ်။

"အများဆန္ဒ တစ်ရပ် ရဖို့ အရာအားလုံးကို လုပ်ခဲ့ပေမယ့် အဲဒါက ဖြစ်မလာခဲ့ဘူး"

ယင်းနိုင်ငံမှာ ဟမ်းဒေါ့ခ် ရာထူးပြန်ခန့်ခံရပြီးနောက်ပိုင်းမှာတောင်မှ အာဏာသိမ်းမှုအပေါ် ပြည်သူလူထုရဲ့ ဆန့် ကျင်ဆန္ဒပြမှုတွေက ဆက်ဖြစ်နေခဲ့ပြီး နိုင်ငံကို အပြည့်အဝ ဒီမိုကရေစီစနစ်ဆီ ရောက်ရှိအောင် ပဲ့ကိုင်ပေးမယ် ဆိုတဲ့ အာဏာသိမ်းခေါင်းဆောင် ဝါရင့်ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ဘာဟန်ရဲ့ ကတိစကားအပေါ်မှာ ဆန္ဒပြသူတွေက အယုံအကြည်ကင်းမဲ့လျက် ရှိပါတယ်။

ဆူဒန် အာဏာသိမ်းမှုဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြပွဲ ပစ်ခတ်နှိမ်နင်းခံရပြီး ၇ ဦး သေဆုံး ( Photo - AFPဇန်န ဝါရီ ၁၈ ၂၀၂၂)

ဆူဒန်နိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုကို ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြတဲ့ လူထုဆန္ဒပြပွဲတွေအတွင်း လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်တွေရဲ့ ပစ်ခတ်ဖြိုခွင်းမှုကြောင့် ဇန်နဝါရီ ၁၇ ရက်က ဆန္ဒပြသူ ခုနစ်ဦး သေဆုံးခဲ့ပါတယ်။

ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေးကောင်စီ အဖွဲ့ဝင်တွေကတော့ ဆူဒန်အာဏာသိမ်းအုပ်စုတာဝန်ရှိသူတွေ "အတတ်နိုင်ဆုံး ထိန်းသိမ်းသည်းခံဖို့" အတွက် တိုက်တွန်းနေပါတယ်။

ဆူဒန်နိုင်ငံကို အမေရိကန်သံတမန်တွေ လာရောက်မယ့် ခရီးစဉ်တစ်ခုမတိုင်မီ မြို့တော် ခါတွမ်နဲ့ အခြားအဓိကမြို့ကြီးတွေမှာ ခုလို ဆန္ဒပြသူတွေ သေဆုံးတဲ့ အကြမ်းဖက်ဖြိုခွင်းမှု ပေါ်ပေါက်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

အာဖရိကအရှေ့မြောက် နိုင်ငံမှာ လတွေနဲ့ချီ ကြာမြင့်နေပြီဖြစ်တဲ့ အကျပ်အတည်း အဆုံးသတ်စေဖို့အရေးကြား ဝင်စေ့စပ်ဖို့ ဝါရှင်တန်က ကြိုးပမ်းနေပါတယ်။

ဆူဒန်မှာ ဆန္ဒပြသူတွေကို ကျည်အစစ် သုံးပြီး ဖြိုခွင်းနှိမ်နင်းမှုတွေ ဆက်ရှိနေမှုအပေါ် ကုလ အထူးကိုယ်စား လှယ် ဗော်လ်ကာ ပ့ါသီးစ် က ရှုတ်ချသွားခဲ့ပြီး ဆူဒန်ဆန္ဒပြပွဲတွေအတွင်း ဆန္ဒပြသူခုနစ်ဦးထက်မနည်း သေဆုံးပြီး အများအပြား ဒဏ်ရာရခဲ့တယ်လို့ အတည်ပြုခဲ့ပါတယ်။

အလားတူ ဆူဒန် လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့တွေဘက်က အကြမ်းဖက် နည်းလမ်းတွေ အသုံးပြုမှုအပေါ် ခါတွမ်ရှိ အမေရိကန် သံရုံးကလည်း ပြစ်တင်ဝေဖန်ခဲ့ပါတယ်။

ယင်းနိုင်ငံမှာ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး အဗ္ဗဒဲလ် ဖာတာ အယ်လ်-ဘာဟန် ဦးဆောင်တဲ့ စစ်တပ်က အောက်တိုဘာ ၂၅ ရက်မှာ အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း အာဏာသိမ်းမှုဆန့်ကျင်ရေးဆန္ဒပြပွဲတွေအတွင်း ဖြိုခွင်းနှိမ်နင်းခံရမှုကြောင့် သေဆုံးတဲ့ ဆန္ဒပြသူဦးရေစုစုပေါင်းဟာ ၇၁ ဦး ရှိသွားခဲ့ပြီ ဖြစ်ပါတယ်။

ဆူဒန်စစ်တပ်အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် နိုင်ငံတကာ ပြစ်တင်ရှုတ်ချမှုတွေကို ထွက်ပေါ်စေခဲ့သလို ၂၀၁၉ ဧပြီလက အာဏာရှင်ဆန်တဲ့ သမ္မတဟောင်း အိုမာ အယ်လ်-ဘာရှားကို ပြုတ်ကျသွားစေပြီးနောက်ပိုင်း အရပ်ဘက်အုပ် ချုပ်မှုဆီ အသွင်ကူးပြောင်းမှုတစ်ခုကိုလည်း စစ်အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် လမ်းကြောင်းလွဲသွားစေခဲ့ပါတယ်။

ဆူဒန်နိုင်ငံအတွင်းရှိ နိုင်ငံခြားသားများကိုပြန်ခေါ်ယူနေချိန်မှာပဲ အမေရိကန်နိုင်ငံသားနှစ်ဦး သေဆုံးခဲ့ ( ဂျန်ဇက် (NP News) - ဧပြီ ၂၇ )

ဆူဒန်နိုင်ငံမှာ တိုက်ပွဲများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားလျက်ရှိနေရာ အမေရိကန်နိုင်ငံသားနှစ်ဦး သေဆုံးသွားခဲ့တယ်လို့ အမေရိကန်အမျိုးသားလုံခြုံရေးကောင်စီအကြံပေး ဂျွန်ကာဘီ က ပြောပါတယ်။

၎င်းက "ဧပြီလ ၂၆ ရက်နေ့မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံသားတစ်ဦး ထပ်မံသေဆုံးခဲ့တယ်။ သေဆုံးသူရဲ့မိသားစုနဲ့အတူ ထပ်တူ ဝမ်းနည်းရတယ်" လို့ ပြောပါတယ်။

ဆူဒန်နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်ခွင့်ရရေးအတွက် ဆူဒန်စစ်တပ်ခေါင်းဆောင် နဲ့ ထောက်ပံ့ရေးတပ်ဖွဲ့ Rapid Support Forces ခေါင်းဆောင်ကြား အငြင်းပွားမှုများဖြစ်ပွားခဲ့ပြီးနောက် နှစ်ဖက်တိုက်ပွဲများဖြစ်ပွားခဲ့ကြောင်း သိရပါတယ်။ ဂျွန်ကာဘီက "ဆူဒန်စစ်တပ် နဲ့ ထောက်ပံ့ရေးတပ်ဖွဲ့တွေဟာ တတိယနိုင်ငံက ပြည်သူတွေ၊ လူသားချင်းဆိုင်ရာ စာနာမှုအကူအညီပေးရေးဝန်ထမ်းတွေ အပါအဝင် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေနဲ့ မဆက်နွယ်တဲ့သူတွေကို ဘေးကင်း လုံခြုံအောင်ကာကွယ်ပေးဖို့ လိုအပ်တယ်" လို့ ပြောပါတယ်။

အမေရိကန်အစိုးရဟာ ဆူဒန်နိုင်ငံမှာ သုံးရက်ကြာ အပစ်ခတ်ရပ်စဲရေးရရှိဖို့ ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ပေးခဲ့ပေမယ့် လည်း တိုက်ပွဲများ ဆက်လက်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး၊ အမေရိကန်နိုင်ငံသားတစ်ဦး ထပ်မံသေဆုံးခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ အမေရိကန် အပါအဝင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံတွေဟာ ဆူဒန်နိုင်ငံအတွင်းရှိ သံရုံးများ၊ နိုင်ငံသားများကို ပြန်လည်ခေါ်ယူလျက် ရှိနေကြောင်း သိရပါတယ်။

ဆူဒန်စစ်တပ် က တိုက်ပွဲများဖြစ်ပွားနေပေမယ့် နိုင်ငံခြားသားများကို ဘေးကင်းစွာနဲ့ ဆူဒန်နိုင်ငံကနေ ပြန်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးသွားမှာဖြစ်ကြောင်း ဆိုပါတယ်။ ဆူဒန်နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး အန်တိုနီဘလီကန် က ဆူဒန်စစ်တပ် နဲ့ ဆူဒန် ထောက်ပံ့ရေးတပ်ဖွဲ့များအနေနဲ့ အပစ်ခတ်ရပ်စဲရေးကို လေးစားစေလိုကြောင်း တောင်းဆိုထားပါတယ်။

ဆူဒန်နိုင်ငံမှာ ဗိုလ်ချုပ်နှစ်ဦးကြားအငြင်းပွားမှုကြောင့် ဧပြီ ၁၅ ရက်မှာ တိုက်ပွဲများ စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး လက်ရှိအချိန်အထိ အနည်းဆုံး လူပေါင်း ၃ဝဝ ကျော် သေဆုံးထားပြီး ထောင်ချီဒဏ်ရာရခဲ့ကြောင်း သိရပါတယ်။

ဆူဒန်နိုင်ငံ၌ တိုက်ပွဲများဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေ၍ နိုင်ငံခြားသားများကို ဘေးလွတ်ရာသို့ပြောင်းရွှေ့ရန် နိုင်ငံများအလျင်အမြန်ကြိုးပမ်း ( ခါတွန်၊ ဧပြီ ၂၅  ၂၀၂၃)

ဆူဒန်နိုင်ငံ၌ စစ်တပ်နှင့် Rapid Support Forces (RSF) ဟု လူသိများသော လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ တစ်ဖွဲ့အကြား တိုက်ပွဲဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေသဖြင့် ဆူဒန်နိုင်ငံမှ နိုင်ငံခြားသားများကို ဘေးလွတ်ရာသို့ ပြောင်းရွှေ့ရန် နိုင်ငံများအနေဖြင့် အလျင်အမြန် လုပ်ဆောင်လျက်ရှိကြောင်း သိရသည်။

ဆူဒန်နိုင်ငံ၌ ဧပြီ ၁၅ ရက်တွင် တိုက်ပွဲပြင်းပြင်းထန်ထန် ဖြစ်ပွားပြီးနောက် လူပေါင်း ၄၀၀ ကျော် သေဆုံးပြီးဖြစ်ကြောင်း ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့က ပြောသည်။ အစိုးရတပ်ဖွဲ့နှင့် RSF တို့အကြား ဧပြီ ၂၁ ရက်တွင် သုံးရက် ကြာ အပစ်အခတ်ရပ်စဲရန် သဘောတူခဲ့ကြသော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် တိုက်ပွဲ ဆက်လက် ဖြစ်ပွားလျက်ရှိကြောင်း သိရသည်။

မီဒီယာများ၏ ဖော်ပြချက်အရ ဧပြီ ၂၃ ရက်တွင် သမ္မတနန်းတော်နှင့် မြို့တော်ခါတွန်ရှိ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလေ ဆိပ်အနီးတို့တွင် နှစ်ဖက်တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ အမေရိကန်နှင့် ဗြိတိန်နိုင်ငံတို့က သံတမန်များနှင့် ၎င်းတို့၏မိသားစုများအပါအဝင် ၎င်းတို့၏ နိုင်ငံသားများကို စစ်လေယာဉ်များဖြင့် ဘေးလွတ်ရာသို့ ပြောင်း ရွှေ့ပြီးဖြစ်ကြောင်း ပြောသည်။

ဆော်ဒီအာရေဗျ အစိုးရကလည်း ဆော်ဒီနိုင်ငံသားနှင့် နိုင်ငံခြားသားနေထိုင်သူ ၁၅၀ ကျော်ကို ယာဉ်တန်းဖြင့် ခါတွန်မှ ကီလိုမီတာ ၇၀၀ ခန့်အကွာ ပင်လယ်နီကမ်းရိုးတန်းရှိ ပို့သ်ဆူဒန်မြို့သို့ ခေါ်ဆောင်လာခဲ့ကြောင်းနှင့် ရေ တပ်သင်္ဘောတစ်စင်းက ပို့သ်ဆူဒန်မြို့မှ ပြောင်းရွှေ့လာသူများကို ဆော်ဒီအာရေဗျဆိပ်ကမ်းဆီသို့ ခေါ်ဆောင်လာခဲ့ကြောင်း ပြောသည်။

ဆူဒန်နိုင်ငံတွင် အင်တာနက်ချိတ်ဆက်မှု လုံးဝပြတ်တောက်သွားပြီဖြစ်သည့်အတွက် ဘေးလွတ်ရာသို့ ပြောင်း ရွှေ့ရေးလုပ်ငန်းများ လုပ်ဆောင်ရန် ပိုမိုခက်ခဲလာကြောင်း သိရသည်။

အင်န်အိတ်ချ်ကေ