" ယူနီကုတ်နှင့် ဖော်ဂျီ ဖောင့် နှစ်မျိုးစလုံးဖြင့် ဖတ်နိုင်အောင်( ၂၁-၀၂-၂၀၂၂ ) မှစ၍ဖတ်ရှုနိုင်ပါပြီ။ (  Microsoft Chrome ကို အသုံးပြုပါ ) "

Tuesday, March 10, 2020

လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင့္နဲ႔ မဲေပးခြင့္ ေစာင့္ၾကည့္ဖို႔ ယန္ဟီးလီ ႏိႈးေဆာ္

VOA
ဗြီအိုုေအ (ျမန္မာဌာန)
10 မတ္၊ 2020
သားၫြန္႔ဦး
 ကုလ အထူးကိုယ္စားလွယ္ Yanghee Lee (မွတ္တမ္းဓာတ္ပံု- စက္တင္ဘာ ၀၃၊ ၂၀၁၉)

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အခုႏွစ္ဟာ အေထြေထြ ေရြးေကာက္ပဲြက်င္းပမယ့္ႏွစ္ျဖစ္တာမို႔ လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင့္နဲ႔ မဲေပးခြင့္ေတြ တန္းတူရရွိေရးအတြက္ ႏိုင္ငံတကာအေနနဲ႔ အထူးေစာင့္ၾကည့္ အကဲျဖတ္ၾကရမယ္လို႔ ျမန္မာ့ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ ကုလအထူးကိုယ္စားလွယ္က ေျပာပါတယ္။ ရခိုင္ျပည္နယ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ လက္ရွိ ႐ိုဟင္ဂ်ာေနရပ္ျပန္ေရးကိစၥအျပင္ လက္ရွိျဖစ္ေနတဲ့ စစ္ေရးပဋိပကၡေတြေၾကာင့္ ရခိုင္ေဒသခံေတြအတြက္ အင္မတန္ စိုးရိမ္စရာျဖစ္ေနတယ္လို႔လည္း ကုလအထူးကိုယ္စားလွယ္က လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီကို ေျပာ သြားပါတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီအတြင္း ျမန္မာ့အေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဒီကေန႔ ေဆြးေႏြးေျပာဆို ခ်က္ေတြကို ကိုသားၫြန္႔ဦး ဆက္ၿပီး ေျပာျပေပးပါမယ္။



ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဒီႏွစ္လုပ္မယ့္ အေထြေထြ ေရြးေကာက္ပဲြအခ်ိန္နီးတာနဲ႔အမွ် လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုခြင့္ လြတ္ လပ္ စြာ စုေ၀းခြင့္ လြတ္လပ္စြာ မဲေပးခြင့္ေတြနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားရဲ႕ စိုးရိမ္မႈ တိုးလာတာကို ဒီကေန႔ လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီ ေဆြးေႏြးခ်က္ေတြမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။

ရခိုင္ျပည္နယ္ကိစၥမွာဆိုလည္း ႐ိုဟင္ဂ်ာေတြ ေနရပ္ျပန္ေရး မေအာင္မျမင္ျဖစ္ေနတဲ့ ကိစၥအျပင္ လက္ရွိ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္းစစ္ေရးပဋိပကၡေတြေၾကာင့္ ေဒသခံအရပ္သားေတြ ထိခိုက္မႈတိုးလာတာကိုလည္း စိုးရိမ္ တႀကီး ေဆြးေႏြးၾကပါတယ္။ ကခ်င္၊ ရွမ္း စတဲ့ အျခားတိုင္းရင္းသား လူနည္းစုေဒသေတြ စစ္ေရးပဋိပကၡေတြ ေဒသခံေတြရဲ႕ဆႏၵျပမႈကို အစိုးရက ႏွိပ္ကြပ္တာေတြကိုလည္း ကုလ အထူးကိုယ္စားလွယ္အပါအ၀င္ လူ႔အ ခြ င့္အေရးေကာင္စီအဖဲြ႕၀င္ႏိုင္ငံေတြက ေထာက္ျပခဲ့ၾကပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ အခုႏွစ္အေျခအေနကို ႏိုင္ငံ တကာအေနနဲ႔ အထူးေစာင့္ၾကည့္သြားရလိမ့္မယ္လို႔ ကုလ အထူးကိုယ္စားလွယ္ Yanghee Lee က ေျပာ သြားပါတယ္။

“Election ျမန္မာအတြက္ ဒီႏွစ္ဟာ အင္မတန္အေရးႀကီးႏွစ္ပါ။ NLD အစိုးရ အာဏာရလာကတည္း က ဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးပေယာဂနဲ႔ ဖမ္းဆီးမႈ အေတာ္မ်ားမ်ားရွိေနတာေတြ႕ရပါတယ္။ မႏွစ္ကနဲ႔ ဒီႏွစ္ဆိုရင္ ဒီအ ရည္ အတြက္ တိုးလာပါတယ္။ လက္ရွိဆိုရင္ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ဆက္ႏြယ္ၿပီး ဖမ္းခံရသူ ၆၄၇ ဦး ရွိပါတယ္။ သူတို႔ ဟာ ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈေတြေၾကာင့္ ဖမ္းခံရသူေတြပါ။ ဆႏၵျပတဲ့ေက်းရြာသားေတြ ပါတယ္၊ စက္ရံုေတြ ေက်ာက္မီးေသြးစီမံကိန္းေတြနဲ႔ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ညစ္ႏြမ္းမႈေတြကို ဆန္႔က်င္လႈပ္ရွားတဲ့ ဆုေတာင္း ပဲြလုပ္သူေတြပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ေတာ့ ေျမသိမ္းယာသိမ္းေတြျဖစ္ေနတဲ့ တိုင္းရင္းသားေဒသေ တြ ကပါ။ သူတို႔ေျမေတြသိမ္းယူခံရတာကို ဆႏၵျပၾကသလို၊ အဲဒီက သူတို႔လူမႈအသိုက္အ၀န္းကို ထိခိုက္ေစတဲ့ သူတို႔နဲ႔လည္း ပြင့္ပြင္းလင္းလင္းတိုင္ပင္မႈမရွိတဲ့ စီမံကိန္းႀကီးေတြကို ရပ္ဖို႔ ဆႏၵျပၾကတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္ ငံတကာအေနနဲ႔ ေရြးေကာက္ပဲြအတြင္းနဲ႔ အၿပီးကာလေတြကို အနီးကပ္ ေစာင့္ၾကည့္သြားဖို႔ လိုပါတယ္။”

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းက လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြ အထူးသျဖင့္ေတာ့ လူသားထုအေပၚက်ဴးလြန္ တဲ့ရာ ဇ၀တ္မႈ စစ္ရာဇ၀တ္မႈေတြနဲ႔ လူမ်ိဳးတုန္း သတ္ျဖတ္မႈလို႔ယူဆရတဲ့ က်ဴးလြန္မႈေတြ ထပ္မျဖစ္လာဖို႔ ႏိုင္ငံတ ကာအေနနဲ႔ ညီညီၫြတ္ၫြတ္ေဆာင္ရြက္သြားဖို႔လိုမယ္လို႔လည္း ကုလအထူးကိုယ္စားလွယ္က သတိေပးပါ တယ္။ အထူးသျဖင့္ေတာ့ ICJ ႏိုင္ငံတကာတရားရံုးက ခ်မွတ္တဲ့ ၾကားျဖတ္အစီအမံေတြကို ျမန္မာအစိုးရ အေန နဲ႔ လိုက္နာလာဖို႔နဲ႔ ၿပီးခဲ့တဲ့လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြကို ICC ႏိုင္ငံတကာရာဇ၀တ္ခံု႐ံုးမွာ အေ ရး ယူႏိ္ုင္ဖို႔ လံုျခံဳေရးေကာင္စီကိုဖိအားေပးၾကဖို႔ သူက တိုက္တြန္းပါတယ္။

ျမန္မာအိမ္နီးခ်င္း တ႐ုတ္ႏိုင္ငံကေတာ့ ႏိုင္ငံတကာအေနနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ ရင္ဆိုင္ရတဲ့အေျခအေနကို နား လည္ ဖို႔ နဲ႔ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံရဲ႕အခ်ဳပ္အခ်ာကို ေလးစားဖို႔လို႔ ေျပာၿပီး ျမန္မာဘက္က ခုခံကာကြယ္ေပးခဲ့ပါတယ္။

“ႏိုင္ငံတကာအေနနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ အခ်ဳပ္အခ်ာကို ေလးစားၿပီးေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးတိုးတက္ဖို႔အတြက္ ျမန္မာအစိုးရဲ႕ အားထုတ္ႀကိဳးပမ္းမႈေတြ ေအာင္ျမင္မႈေတြကို အသိအမွတ္ျပဳသင့္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံရင္ ဆိုင္ေနရတဲ့ အခက္အခဲေတြ စိန္ေခၚခ်က္ေတြကိုလည္း ထည့္တြက္ရပါမယ္။”

ဒါေပမဲ့လည္း မေလးရွားလို ျမန္မာနဲ႔ ေဒသတြင္း နီးကပ္တဲ့ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕ကေတာ့ ရခိုင္ျပႆနာဟာ ေဒသကိုပါ ႐ိုက္ခတ္မႈရွိေနတာမို႔ ဒါဟာ အလ်င္စလို ေျဖရွင္းရမယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

“ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္း အခ်ိန္အေတာ္ၾကာကတည္းျဖစ္ေနတဲ့ အၾကပ္အတည္းႀကီးဟာ ႀကီးမားတဲ့ ေရႊ႕ေျပာင္း အေျခခ်မႈေတြကို ျဖစ္ေစၿပီး အဲဒီကိစၥဟာ မေလးရွားအပါအ၀င္ အိမ္နီးခ်င္းေတြကို ႐ိုက္ခတ္လာပါတယ္။ ဒီ အၾကပ္အတည္းကို ေျဖရွင္းဖို႔ လက္ေတြ႕က်တဲ့ ေဆာင္ရြက္မႈေတြ အေရးေပၚ လိုအပ္နေနပါတယ္။”

ဥေရာပႏိုင္ငံေတြကေတာ့ ေရြးေကာက္ပဲြနီးလာတာနဲ႔အမွွ် လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင့္ေတြကို ပိတ္ပင္တာ မ်ိဳးေတြကို ပိုလို႔စိုးရိမ္ၾကပါတယ္။ ၿဗိတိသွ်သံကိုယ္စားလွယ္ကေတာ့ ရခိုင္နဲ႔ခ်င္းက အင္တာနက္ပိတ္ ပင္ တာမ်ိဳးဟာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈသတင္းေတြကို ပိတ္ပင္တာမ်ိဳးျဖစ္ေနတယ္လို႔ ေထာက္ျပပါတယ္။

“လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင့္အေပၚ ခ်ဳပ္ခ်ယ္ ကန္႔သတ္မႈေတြတိုးလာတာ သတိထားမိပါတယ္။ ရခိုင္နဲ႔ ခ်င္း ၿပည္နယ္အတြင္းက အင္တာနက္ျဖတ္ေတာက္မႈေတြကို ျပန္႐ုပ္ဖို႔ အစိုးရကို တိုက္တြန္းပါတယ္။ ဒီလို ကန္႔ သတ္တာဟာ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိဳးေဖာက္မႈသတင္းေတြကို ပိတ္ပင္ေႏွာက္ယွက္ရာေရာက္သလို အဲဒီက ေဒသခံေတြရဲ႕ ဘ၀အတြက္လည္း အမ်ားႀကီး ထိခိုက္နစ္နာေစပါတယ္။”

ႏိုင္ငံအေတာ္မ်ားမ်ားက ႐ိုဟင္ဂ်ာအေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ သူတို႔စိုးရိမ္ခ်က္ေတြေျပာၿပီး အေရးယူဖို႔ကိစၥမွာ မတူတဲ့သေဘာထားေတြရွိၾကေပမယ့္၊ အားလံုးတူညီတာကေတာ့ ႐ိုဟင္ဂ်ာေတြ ေနရပ္ျပန္ေရးကို ျမန္ ၿမန္ဆန္ဆန္ေဆာင္ရြက္ဖို႔ပါ။ ႐ိုဟင္ဂ်ာအသံုးအႏႈန္းလက္မခံတဲ့ ျမန္မာဘက္ကေတာ့ ဒီေနရပ္ျပန္ေရးကို မူအားျဖင့္ လက္ခံထားေပမယ့္ ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ေတာ့ ေဆာင္ရြက္ႏိ္ုင္တာမရွိေသးပါဘူး။

အခု ဒီကေန႔ ေဆြးေႏြးပဲြကေတာ့ ကုလအထူးကိုယ္စားလွယ္ Ms. Yanghee Lee ရဲ႕ တင္ျပခ်က္ေတြအေပၚ အဓိကထားေဆြးေႏြးတာျဖစ္ၿပီး Ms. Yanghee Lee အတြက္လည္း ဒါဟာ ျမန္မာႏိ္ုင္ငံနဲ႔ပတ္သက္လို ႔ ေနာက္ ဆံုး သူ တင္ျပျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ကတည္းက တာ၀န္ယူလာတာျဖစ္ၿပီး အခု သက္ တမ္းကုန္ဆံုးလို႔ အသစ္ တေယာက္ကို ခန္႔ရေတာ့မွာပါ။ သူတာ၀န္ယူစဥ္အတြင္း ျမန္မာႏိ္ုင္ငံမွာ ဒီမိုကေရ စီအသြင္ ကူးေျပာင္းမႈအေျခအေနကို သူ ကိုယ္ေတြ႕ၾကံဳခဲရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူ႔အျမင္ကေတာ့

“ဒါေပမဲ့ အင္မတန္ ၀မ္းနည္းစရာေကာင္းတာကေတာ့ ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္နဲ႔ ျမန္မာ့ဒီမိုကေရစီအသြင္ ကူးေျပာင္းႏိုင္ဖိုပအတြက္ အေတာ္လုပ္ရဦးမယ္ဆိုတာ က်မ သေဘာေပါက္လာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း ႏိုင္ငံတကာအသိုင္းအဝိုင္းက မူအားျဖင့္ ခိုင္ခိ္ုင္မာမာရပ္တည္ၿပီး ေထာက္ခံေနျခင္းအားျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ လူ႔အခြင့္အေရးျပည့္၀တဲ့ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံကို အသြင္ကူးေျပာင္းႏိုင္မယ္ဆိုတာ က်မ ယံုၾကည္ထားပါတယ္။”

သက္တမ္းကုန္သြားတဲ့ Ms. Yanghee Lee ေနရာမွာေတာ့ အေမရိကန္ေအာက္လႊတ္ေတာ္အမတ္ေဟာင္း Tom Andrews ကို အမည္တင္သြင္းထားၿပီး အခု လုပ္ေနတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးညီလာခံအတြင္းမွာ အတည္ျပဳ ဆံုးျဖတ္ဖို႔ရွိေနပါတယ္။ 

လင့္၊ https://burmese.voanews.com/a/un-yang-hee-lee/5322655.html

No comments:

Post a Comment

/* PAGINATION CODE STARTS- RONNIE */ /* PAGINATION CODE ENDS- RONNIE */