ICJ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကို ျမန္မာလိုက္နာဖို႔ ယန္ဟီးလီေၿပာ ၾကား

လြတ္လပ္တဲ့အာရွအသံ ( RFA ) 
မိုးျမင့္၊ ေဝမာထြန္း
2020-01-23

ကုလသမဂၢရဲ့ ျမန္မာနိုင္ငံဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ Yanghee Lee ကို ေတြ႕ရစဥ္၊Photo: RF

 

ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ မစၥယန္ဟီးလီက နိုင္ငံတကာတရား႐ုံး ICJ က ျမန္မာ အေပၚ ခ်မွတ္လိုက္တဲ့ ၾကားျဖတ္စီရင္ခ်က္ကို ျမန္မာအစိုးရအေနနဲ႔ မျဖစ္မေန လိုက္နာေဆာင္ရြက္ဖို႔ လို အပ္တယ္လို႔ ဒီေန႔ဘဂၤလားေဒ့ရွ္နိုင္ငံ၊ ဒါကာၿမိဳ႕မွာက်င္းပတဲ့ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲမွာ ေျပာဆိုလိုက္ ပါတယ္။



ျမန္မာျပည္တြင္းျဖစ္ေနတဲ့ လူသားမ်ိဳးႏြယ္အေပၚ က်ဴးလြန္တဲ့ ရာဇဝတ္မႈေတြ၊ စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြ၊ လူမ်ိဳးတုံး သတ္ျဖတ္မႈလို႔ တ္မွတ္နိုင္တဲ့ကိစၥေတြကို သက္ေသအေထာက္အထား ခိုင္ခိုင္လုံလုံနဲ႔ မွတ္တမ္းတင္ထားဖို႔ နိုင္ငံတကာအသိုင္းအဝိုင္းကို တိုက္တြန္းတယ္လို႔ ျမန္မာနိုင္ငံဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ မစၥယန္ဟီးလီ က ဒီေန႔ဘဂၤလားေဒ့ရွ္နိုင္ငံ၊ ဒါကာၿမိဳ႕၊ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲမွာ ေျပာလိုက္ပါတယ္။

“နိုင္ငံတကာအသိုင္းအဝိုင္းကို က်မအေနနဲ႔ တိုက္တြန္းလိုတာက ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ဆက္ၿပီးေတာ့ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြ၊ စစ္ရာဇဝတ္မႈေတြ၊ ဂ်ီနိုဆိုက္လို႔ သတ္မွတ္နိုင္တဲ့ကိစၥေတြကို သက္ေသ အေထာက္အထား ခိုင္ခိုင္လုံလုံနဲ႔ မွတ္တမ္းတင္ထားၾကဖို႔ပါ။ ျမန္မာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ နားလည္သင့္တာက ဘာမွမျဖစ္ခဲ့ဘူးလို႔ မသိက်ိဳးကၽြန္ျပဳလိုက္တာက ဆက္တိုက္ျဖစ္ပြားဖို႔ ခြင့္ျပဳသလိုျဖစ္ေနတယ္ဆိုတဲ့ကိစၥပါ။”

၂၀၁၇ ခုႏွစ္ ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္း စစ္ဆင္ေရးေၾကာင့္ ရိုဟင္ဂ်ာ ခုႏွစ္သိန္းေက်ာ္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ကို ထြက္ေျပးခဲ့ရပါတယ္။ ဒီေန႔ ညေန ၃ နာရီခြဲမွာပဲ ICJ က ျမန္မာဟာ လူမ်ိဳးတုံးသတ္ျဖတ္မႈက်ဴးလြန္တယ္ဆိုတဲ့ စြပ္စြဲခ်က္နဲ႔ပတ္သတ္ၿပီးေတာ့ ၾကားျဖတ္စီရင္ခ်က္ provisional measure ခ်မွတ္လိုက္ပါတယ္။

ICJ တရားခြင္ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်တဲ့ေန႔ကို မစၥ ယန္ဟီးလီက သမိုင္းတြင္တဲ့ေန႔လို႔ ေျပာဆိုလိုက္ပါတယ္။ ICJ က ၾကားျဖတ္အေရးယူမႈ ခ်မွတ္ခဲ့မယ္ဆိုရင္ ျမန္မာအစိုးရအေနနဲ႔ ရိုဟင္ဂ်ာေတြအေပၚ က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ျဖစ္ရပ္ေတြလို ေနာက္ထပ္မျဖစ္ပြားဖို႔ အေရးႀကီးတဲ့အစီအမံေတြ မျဖစ္မေနခ်မွတ္ဖို႔ လိုအပ္လာမွာျဖစ္သလို နိုင္ငံတကာ အသိုင္းအဝိုင္းအေနနဲ႔လည္း မလြတ္တမ္းေစာင့္ၾကည့္ဖို႔ လိုအပ္လာမွာပါ။ ဒါမွလည္း ျမန္မာနိုင္ငံဟာ တာဝန္ယူမႈ ကေန ေရွာင္လႊဲလို႔ရမွာ မဟုတ္ေတာ့မွာလို႔ေျပာပါတယ္။

သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲက်င္းပခြင့္ေပးတဲ့ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္အစိုးရကို ေက်းဇူးတင္ေၾကာင္း၊ ျပည္ဝင္ခြင့္ပိတ္ထားတဲ့ ျမန္မာအစိုးရကို စိတ္ပ်က္မိေၾကာင္းနဲ႔ သူမကိုျပည္ဝင္ခြင့္ ျငင္းပယ္တာဟာ တကယ္ေတာ့ ျမန္မာပဲနစ္နာတာလို႔ မစၥယန္ဟီးလီ က ေျပာပါတယ္။

ဒီလိုေျပာဆိုခ်က္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ လူ႔အခြင့္အေရးလႈပ္ရွားသူတစ္ဦးျဖစ္တဲ့ Fortify Right အဖြဲ႕က ကိုနစ္ကီဒိုင္းမြန္း က

“ျမန္မာျပည္မွာ ျဖစ္ေနတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးျပႆနာေတြအကုန္လုံးကို ေလ့လာၿပီးေတာ့ ဒီအစိုးရေတြကို တင္ၿပ တယ္။ တင္ျပတဲ့ဟာကို နားမေထာင္တာက ျမန္မာအစိုးရရဲ့ အမွားပဲလို႔ က်ေနာ္က ျမင္တယ္။ အကုန္လုံးကို လက္ခံရမယ္လို႔ က်ေနာ္မဆိုလိုဘူး။ ေဒၚစုကို ICJ မွာသြားၿပီးေတာ့ ေျပာတဲ့အခ်ိန္မွာ သူရဲ့ မ်က္ႏွာပုံရိပ္ကို ၾကည့္လိုက္တဲ့အခါ တခ်ိဳ႕ဟာေတြက သူသိေတာ့သိေနၿပီ။ အရမ္းႀကီးအံ့ၾသတဲ့ပုံမေတြ႕ရဘူး။ အဲေတာ့ လူ႔အခြင့္ အေရးခ်ိဳးေဖာက္မႈ ရွိေနတယ္ဆိုတာေတာ့သိေနတယ္။ ဒါေပမဲ့ စစ္တပ္နဲ႔ ပုလဲနံသင့္ခ်င္တယ္။ ရင္ၾကားေစ့ေရး ျဖစ္ခ်င္တဲ့အခါက်ေတာ့ ဒါေတြကို ဖုံးဖိၿပီး လုပ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္မို႔ ပိုဆိုးတယ္လို႔ က်ေနာ္ကျမင္တယ္။”

ျမန္မာအစိုးရဟာ၂၀၁၈ ခုႏွစ္က ရခိုင္ကိုသြားေရာက္ဖို႔ မစၥယန္ဟီးလီရဲ့ ေလၽွာက္ထားခဲ့မႈကို ပယ္ခ်ခဲ့ၿပီး တျခားေသာကုလသမဂၢရဲ့ ျမန္မာနိုင္ငံဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရးကိုယ္စားလွယ္တစ္ေယာက္ကို အစားထိုးနိုင္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းခဲ့တာေတြရွိခဲ့တယ္လို႔ သူက ဒီေန႔သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲမွာ ထည့္သြင္းေျပာခဲ့ပါတယ္။

အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ သူ႔အေနနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္က ဒုကၡသည္စခန္းေတြကိုသာ သြားဖို႔ျဖစ္လာခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ျမန္မာနိုင္ငံကို နိုင္ငံတကာရာဇဝတ္ခုံ႐ုံး ICC ကို လႊဲေျပာင္းနိုင္ေရးအတြက္ ဆက္လက္ၿပီး ဖိအားေပးရမွာျဖစ္တယ္လို႔လည္း ယန္ဟီးလီ က ဆိုပါတယ္။

“ကံမေကာင္းတဲ့အခ်က္တစ္ခုက ကုလလုံျခဳံေရးေကာင္စီအေနနဲ႔လည္း ျမန္မာနိုင္ငံကို အေရးယူဖို႔အတြက္ နိုင္ငံတကာ ရာဇဝတ္တရား႐ုံး ICC ကိုလႊဲေျပာင္းေပးဖို႔ ေဆာင္ရြက္ဖို႔ ပ်က္ကြက္ေနပါတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံကို ICC သို႔ လႊဲမေျပာင္းနိုင္တာက တနည္းအားျဖင့္ ကုလပဠိညာဥ္ကို အကာအကြယ္ေပးဖို႔ ပ်က္ကြက္တာလို႔ ဆိုနိုင္ပါ တယ္။ ကုလလုံျခဳံေရးေကာင္စီကေန လႊဲေျပာင္းေပးနိုင္ေရးအတြက္ က်မတို႔ဆက္ၿပီးေတာ့ ဖိအားေပးရမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခ်က္ က်မ အႀကီးအက်ယ္ စိတ္ပ်က္မိတာက ျမန္မာနိုင္ငံနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး International Ad-hoc Tribunal မေပၚေပါက္ေသးတဲ့ကိစၥပါ။”

ရိုဟင္ဂ်ာအေရးနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ေျပာရာမွာ ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းမွာ တိုက္ပြဲေတြျဖစ္ေနတာအျပင္၊ ရိုဟင္ဂ်ာ ေတြ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ သြားခြင့္မရတဲ့အေျခအေနေတြ၊ NVC ကတ္ထုတ္ေပးေနတဲ့ အေျခအေနေတြေၾကာင့္ ေနရပ္ျပန္ေရးက အဆင့္သင့္မျဖစ္ေသးဘူးလို႔လည္း ေျပာပါတယ္။

ေကာ့ဇ္ဘဇားခရိုင္၊ ဘာလူဟာလီဒုကၡသည္စခန္းက မိုဟာမက္ဂ်ဴဟက္က မစၥယန္ဟီးလီအေနနဲ႔ အမွန္တရားကို ရပ္တည္ေပးခဲ့တာကို ေက်းဇူးတင္တယ္လို႔ေျပာပါတယ္။

“မစၥယန္ဟီးလီကို ရိုဟင္ဂ်ာ ဒုကၡသည္စခန္းမွာရွိတဲ့ အမ်ားႀကီးေက်းဇူးတင္တာက အမွန္တရားကိုလိုက္ၿပီးေတာ့ နိုင္ငံတကာေတြ၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာေတြ သိေအာင္လို႔ လုပ္ေပးလိုက္တယ္။ ေနာက္အသစ္လာမယ့္လူေတြလည္း အမွန္တရားကို ကူညီပါလို႔ က်ေနာ္တို႔ အကူညီေတာင္းပါတယ္။”

မိုဟာမက္ဂ်ဴဟက္ရဲ့ ေျပာျပခ်က္အရေတာ့ လက္ရွိမွာ ေကာဇ္ဘဇားခရိုင္အတြင္းက ဒုကၡသည္စခန္းေတြမွာ အင္တာနက္ျဖတ္ေတာက္ခံထားရၿပီး၊ ဖုန္းလိုင္းဆက္သြယ္မႈေတြလည္း ခက္ခဲေၾကာင္း၊ ဒါ့အျပင္စခန္းတစ္ခု ကေနတစ္ခု သြားလာခြင့္ေတြကို ကန႔္သတ္တာေတြရွိေနေၾကာင္း ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၉ ႏွစ္ဆန္းပိုင္းကလို မဟုတ္ ေတာ့ဘဲ လြတ္လြတ္လပ္လပ္သြားလာခြင့္ မရွိေတာ့ဘူးလို႔ဆိုပါတယ္။

မစၥယန္ဟီးလီဟာ ျမန္မာနိုင္ငံဆိုင္ရာ ကုလသမဂၢလူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္သက္တမ္း ကုန္ဆုံး ေတာ့မွာျဖစ္ၿပီး သူမရဲ့ေနာက္ဆုံးအစီရင္ခံစာကို လာမယ့္မတ္လအတြင္းမွာက်င္းပမယ့္ ကုလသမဂၢ လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီ အစည္းအေဝးမွာ တင္ျပမွာျဖစ္ပါတယ္။

မစၥယန္ဟီးလီဟာ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္ကစတင္ၿပီး ျမန္မာနိုင္ငံဆိုင္ရာ ကုလသမဂၢလူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။

လင့္၊https://www.rfa.org/burmese/news/yangheelee-urges-international-record-myanmar-humanrights-violations-01232020051059.html