အေျခအေနတည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းလာရင္ ႐ြာမွာရွိတဲ့ လယ္ယာလုပ္ငန္းနဲ႔ ပုစြန္ေမြးျမဴေရးလုပ္ငန္းေတြ လုပ္ကိုင္စားေသာက္မွာျဖစ္ပါတယ္
ျမန္မာ-ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏွစ္ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္မ်ဥ္းမွ ျမန္မာႏိုင္ငံဘက္ျခမ္း နယ္စပ္ၿခံစည္း႐ိုးအၾကား (နယ္စပ္ မွတ္တိုင္ - ၃၄ အနီး)တြင္ ေနထိုင္ခဲ့ေသာ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္ ေတာင္ၿပိဳလက္ယာ ေက်း႐ြာေန အဲဖ္တာ အာလြမ္ အပါအဝင္ မိသားစုဝင္ ငါးဦးသည္ စားဝတ္ေနေရး အခက္အခဲရွိၿပီး က်န္းမာေရးဆိုး႐ြားစြာျဖင့္ ဒုကၡမ်ိဳးစုံ ခံစားေနရသျဖင့္ ႏိုင္ငံအတြင္း ျပန္လည္ဝင္ေရာက္ခြင့္ျပဳပါရန္ တင္ျပခဲ့သည္။
အဆိုပါတင္ျပခ်က္အေပၚ အဆင့္ဆင့္တင္ျပခဲ့ရာ တရားဝင္ လက္ခံေရးစခန္းမွတစ္ဆင့္ ဝင္ေရာက္ခြင့္ ရရွိခဲ့ၿပီး ၁၃-၄-၂၀၁၈ ရက္တြင္ ေတာင္ၿပိဳလက္ဝဲဝင္ထြက္ဂိတ္(ႏွစ္ႏိုင္ငံခ်စ္ၾကည္ ေရးတံတားအနီး)မွ ေတာင္ၿပိဳလက္ဝဲ စိစစ္ေရးစခန္းသို႔ အဲဖ္တာအာလြမ္ႏွင့္ မိသားစုမ်ား ေရာက္ရွိခဲ့ၾကသည္။
၎တို႔မိသားစုအား ၁၅-၄-၂၀၁၈ ရက္တြင္ ေမာင္ေတာ ခ႐ိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးႏွင့္ တာဝန္ရွိသူမ်ားက ေတြ႕ဆုံေမးျမန္းထားသည္မ်ားကို ေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္-
ေမး။ ၂၅-၈-၂၀၁၇ ရက္ေန႔ျဖစ္စဥ္မွာ ခင္ဗ်ားအေနနဲ႔ ဒါမွမဟုတ္ ခင္ဗ်ားရဲ႕ မိသားစုဝင္တစ္ဦးဦး ပါဝင္ ပတ္ သက္ခဲ့တာ ရွိခဲ့သလား။
ေျဖ။ ကၽြန္ေတာ္နဲ႔မိသားစုဝင္တစ္ဦးတစ္ေယာက္မွ အဲဒီ ျဖစ္စဥ္မွာ ပါဝင္ခဲ့ျခင္း မရွိပါဘူး။
ေမး။ ျမန္မာ-ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏွစ္ႏိုင္ငံနယ္နိမိတ္မ်ဥ္း ျမန္မာႏိုင္င္ငံဘက္ျခမ္း နယ္စပ္ၿခံစည္း႐ိုးအၾကား (နယ္ စပ္ မွတ္တိုင္-၃၄ အနီး)ကို ဘယ္ေန႔က ဘာအတြက္ေၾကာင့္ ထြက္ခြာသြားခဲ့တာလဲ။
ေျဖ။ ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ပြားၿပီး ၁၂ ရက္အၾကာ ၆-၉-၂၀၁၇ ရက္ ေန႔မွာ ထြက္သြားခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ ႐ြာက ထြက္ခြာလာစဥ္က ႐ြာမွာ ႐ြာသူ ႐ြာသားတစ္ဦးမွ မရွိေတာ့ပါဘူး။ ႐ြာမွာရွိေနတဲ့ ARSA အဖြဲ႕က ဖြဲ႕ စည္း ေပးထားတဲ့ ငါးဦးေကာ္မတီ(႐ြာကိုအုပ္ခ်ဳပ္ေနသူမ်ား)ျဖစ္တဲ့ ေမာ္လဝီအာဖတ္၊ ေမာ္လဝီဟာမိတ္၊ ေမာ္လဝီဇာဟိတ္ဟူေဆာင္း၊ ေမာ္လဝီ အာယုပ္၊ ေမာ္လဝီဟာဗတ္ေဂ်ာ္ဂ်ီမူလာတို႔အနက္ ေမာ္လဝီ အာဖတ္ က ဦးေဆာင္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးအေနနဲ႔ လုပ္ပိုင္ခြင့္မရွိပါဘူး။ သူတို႔ငါးဦးက အုပ္ခ်ဳပ္ လႊမ္း မိုးထား ပါတယ္။
ညျပႆနာျဖစ္ၿပီး ေနာက္တစ္ေန႔ နံနက္မွာ ႐ြာသူ႐ြာသားေတြ နယ္စပ္ၿခံစည္း႐ိုးအျပင္ဘက္ကို ေရာက္ သြားပါတယ္။ ေက်း႐ြာ မွာ က်န္ရွိသူအခ်ိဳ႕နဲ႔ ARSA အဖြဲ႕ေတြ ပူးေပါင္းကာ မိုင္းေထာင္ၿပီး ေတာင္ၿပိဳယာ စခန္းကို ဩဂုတ္လ ၂၆ ရက္နဲ႔ ၂၇ ရက္မွာ မိုင္းခြဲတိုက္ခိုက္ဖို႔ စီစဥ္ေဆာင္႐ြက္ ခဲ့ပါတယ္။ အင္အား ၃၀ ေလာက္ရွိပါတယ္။ ႐ြာသားေတြ တျဖည္းျဖည္းေျပာင္းေ႐ႊ႕ခဲ့ၾကပါတယ္။ သူတို႔ပိုင္ ပစၥည္းေတြနဲ႔ ကၽြဲ၊ ႏြားေတြ ကို ေ႐ႊ႕ေျပာင္း ၾကတယ္။
မိုင္တိုင္အမွတ္ ၃၅၊ ၃၆ ဝန္းက်င္မွာ ေနထိုင္ၿပီး ဘဂၤလားကို ေျပာင္းေ႐ႊ႕ ခဲ့ၾကပါတယ္။ စက္တင္ဘာ ၁၇ ရက္မွာ ႐ြာမွာ လူမရွိေတာ့ဘဲ တစ္ဖက္ႏိုင္ငံကို အားလုံးေရာက္ရွိ သြားခဲ့ပါတယ္။ BGB က တစ္ဖက္ႏိုင္ငံကို ကူးခြင့္မေပးပါဘူး။ ရက္ ၂၀ ေလာက္အၾကာမွာ ICRC နဲ႔ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕အစည္းေတြ လာေရာက္ၿပီး ICRC က ဆန္၊ ဆီ၊ ဆား၊ သၾကား၊ ဂ်ဳံတို႔ကို ေထာက္ပံ့ေပးခဲ့ ပါတယ္။ အဲဒီေနရာက ဒုကၡသည္ေတြေနဖို႔ ေနရာမဟုတ္လို႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏိုင္ငံအတြင္းပိုင္းကို ဝင္ေရာက္ဖို႔ အခ်ိဳ႕သူေတြက စဥ္းစားခဲ့ၾကပါတယ္။ အခ်ိဳ႕က လက္ရွိေနရာမွာ ဆက္ေနထိုင္ လိုၾကပါတယ္။ တစ္ဖက္ႏိုင္ငံ BGB ကလည္း ဒုကၡသည္စခန္းကို မသြားဘဲ Boundary Line အတြင္းမွာပဲ ေနထိုင္ဖို႔ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
ေမး။ BGB တာဝန္ရွိသူ ဘယ္အဆင့္က ေျပာဆိုတားျမစ္တာလဲ။
ေျဖ။ စခန္းမႉးအဆင့္ရွိသူက တားျမစ္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ေမး။ ဘာအတြက္ တားျမစ္တာလို႔ ထင္ပါသလဲ။
ေျဖ။ သူ႕ရည္႐ြယ္ခ်က္ကို သိရသေလာက္ဆိုရင္ ျမန္မာႏိုင္ငံအေနနဲ႔ ဒုကၡသည္ေတြ လက္ခံေရးမွာ မိမိ ႏိုင္ငံ ပိုင္နက္အတြင္းရွိေနသူေတြကို လက္မခံဘဲ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏိုင္ငံကဒုကၡသည္ေတြကိုသာ ေတာင္းခံေန တယ္ လို႔ ႏိုင္ငံတကာက ျမင္ေစဖို႔ ေဆာင္႐ြက္ျခင္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
ေမး။ ေနထိုင္တဲ့ Boundary Line ေနရာမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ပိုင္နက္အတြင္း က်ေရာက္ေနတယ္ဆိုတာကို အဲဒီ ေနရာမွာ ေနထိုင္သူေတြ သိရွိၾကသလား။
ေျဖ။ အစကမသိေပမယ့္ ျပႆနာတက္လာခ်ိန္မွာ သိရွိလာပါတယ္။
ေမး။ မိမိတို႔အႀကီးအကဲေတြ လာေရာက္စဥ္က ေျပာဆိုခဲ့တာေတြကို Boundary Lineမွာ ေနထိုင္တဲ့သူေတြ ကို စကားျပန္က အျပည့္အစုံျပန္လည္ေျပာဆိုခဲ့မႈရွိပါ သလား။
ေျဖ။ အႀကီးအကဲေတြလာေရာက္စဥ္က ေျပာဆိုခဲ့မႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေျပာျပပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ရွင္းရွင္း လင္း လင္းေျပာဆိုမႈမရွိပါဘူး။ တခ်ိဳ႕နားလည္သူေတြသာ သြားေရာက္နားေထာင္ပါတယ္။
ေမး။ ျပည္ထဲေရး ဒုတိယဝန္ႀကီးလာေရာက္စဥ္က ရွင္းလင္းေျပာဆိုမႈေနာက္ပိုင္း ဘာအတြက္ တစ္ဖက္ႏိုင္ ငံ ကို ထြက္ခြာသြားတာေတြ ျဖစ္ေပၚတာလဲ။
ေျဖ။ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ၂၀-၂-၂၀၁၈ ရက္ေန႔က ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ အလံတင္အခမ္းအနားၿပီးေတာ့ BGB (၃၄) တပ္ရင္း မႉးက ကၽြန္ေတာ္တို႔အဖြဲ႕ကို ေခၚယူေတြ႕ဆုံၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံကို ျပန္ဖို႔နဲ႔ျမန္မာႏိုင္ငံ ဥပေဒနဲ႔အညီ ေနထိုင္ၾကဖို႔ ေျပာဆိုခဲ့မႈအေပၚ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အတင္းအဓမၼျပန္လည္ပို႔ေဆာင္မယ္လို႔ ထင္ျမင္လို႔ ထြက္ေျပးၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေမး။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ လာခဲ့တုန္းက INGOs က ေထာက္ပံ့ပစၥည္းေတြ သယ္ေနၾကတာ ျမင္ေတြ႕ခဲ့ရတယ္။ INGOs က လာေရာက္ေထာက္ပံ့တာကို တစ္ဖက္ႏိုင္ငံက ခြင့္ျပဳထားသလား၊ ဘာပစၥည္းေတြ ေထာက္ပံ့ ေပးခဲ့သလဲ။
ေျဖ။ INGOs က ေထာက္ပံ့တာကို BGB ကို သတင္းပို႔ ျပီးမွ ေထာက္ပံ့တာျဖစ္ပါတယ္။ ေထာက္ပံ့ရာမွာ အဖြဲ႕ ဖြဲ႕စည္းထားၿပီး အဲဒီမွာ ႏူရ္ေဟာက္(ေတာင္ၿပိဳလက္ယာ)၊ ေနလင္းေအာင္ (ေတာင္ၿပိဳလက္ယာ)၊ မဲဒီ႐ြာက တစ္ဦးနဲ႔ အျခား ႐ြာသားတစ္ဦးတို႔ပါဝင္ပါတယ္။ အဲဒီအဖြဲ႕က ေထာက္ပံ့ပစၥည္းေတြကို လက္ခံ ယူၿပီး ေခါင္းေဆာင္ မာဇီးက ၂၅ ဦးခန္႔ကို ခြဲေဝ ေပးပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ေတြက မိမိတို႔အဖြဲ႕မွာရွိတဲ့ အိမ္ေထာင္ စုေတြကို ျဖန္႔ေဝေပးပါတယ္။ ICRC က ၁၅ ရက္စာ တစ္ႀကိမ္ ပုံမွန္ေထာက္ပံ့မႈရွိၿပီး တစ္ႀကိမ္ ကို ဆန္ ၂၅ ကီလို၊ ဆီေလး လီတာ၊ ပဲေလးကီလိုဂရမ္ ေထာက္ပံ့ပါတယ္။ မိသားစုတစ္စုကိုမိသားစုဝင္ ၁၀ ဦး၊ ၁၅ ဦးေလာက္ရွိေပမယ့္ အဲဒီေနရာမွာ မိသားစုသုံးဦး၊ ေလးဦး၊ ငါးဦး စသျဖင့္ ခြဲထားတဲ့အတြက္ ရိကၡာ ေလာက္ငမႈရွိပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ ေဆာ္ဒီ၊ တူရကီႏိုင္ငံတို႔က ေထာက္ပံ့ေပးမႈေတြ ရွိပါတယ္။ BGB အေန နဲ႔ INGOs ေတြဆီက ရယူထားတဲ့ ရိကၡာေတြ ေပးကမ္းပါတယ္။ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ အစိုးရရဲ႕ ခြင့္ျပဳခ်က္နဲ႔ လာေရာက္ေထာက္ပံ့ ၾကျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
ေမး။ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈေတြေရာ ရွိသလား။
ေျဖ။ ICRC က တစ္ပတ္ တစ္ႀကိမ္ လာေရာက္ၿပီး BGB အစီအစဥ္နဲ႔ ႏွစ္ရက္ျခား တစ္ႀကိမ္ လာေရာက္ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ ေပးပါတယ္။
ေမး ။ Boundary Lineမွာ ေနထိုင္တဲ့ သူေတြအေနနဲ႔ တစ္ဖက္ႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ကူတူပါေလာင္၊ ဘာလူခါလီ၊ ထန္းခါလီ စတဲ့ဒုကၡသည္စခန္းေတြကို စာ႐ြက္စာတမ္းအေထာက္ အထားျပစရာမလိုဘဲ သြားလာခြင့္ရွိတယ္ ဆိုတာ ဟုတ္သလား။
ေျဖ။ လူတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ လြယ္လြယ္ကူကူ သြားလာလို႔ ရပါတယ္။ အိုခီးယားရဲ႕ ေတာင္ဘက္ပိုင္းကို Boundary Lin မွာ ေနထိုင္သူေတြ သြားလာလို႔ ရပါတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းမွာ ေတာ့ ခြင့္ျပဳခ်က္ရယူဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ အိုခီးယားၿမိဳ႕ရဲ႕ တစ္ဖက္ကိုေတာ့ သြားလာလို႔ မရပါဘူး။ ရဲ၊ တပ္၊ CIA ၊ အဖြဲ႕ေပါင္းစုံခ်ထား ပါတယ္။
ေမး။ Boundary Line မွာ ေနထိုင္သူေတြ ေရာက္ခ်ိန္ကေန ဒီေန႔အထိ ကာလအတြင္း က်န္းမာေရးအရေသာ္ လည္းေကာင္း၊ အခ်င္းခ်င္းေၾကာင့္ေသာ္လည္းေကာင္း ေသဆုံးမႈ တစ္စုံတစ္ရာ ရွိသလား။
ေျဖ။ ကေလးနဲ႔ သက္ႀကီး႐ြယ္အို ေသဆုံးမႈ ရွိပါတယ္။ ေျခာက္ဦးေလာက္ ရွိမယ္ထင္ပါတယ္။ ေသဆုံး သူေတြကို လက္ရွိေနထိုင္တဲ့ေနရာရဲ႕ ေျမာက္ဘက္မွာရွိတဲ့ ဒိုင္းနက္႐ြာအနီးက ေတာင္ကုန္းေပၚမွာ ေျမျမႇဳပ္ သၿဂႋဳဟ္ပါတယ္။ အေရးေပၚ လူနာေတြကို ICRC က အေထာက္အထားစာ႐ြက္စာတမ္း ထုတ္ေပးၿပီး ေဆး႐ုံ ကို အေရးေပၚလူနာတင္ကားနဲ႔ ပို႔ေဆာင္ေပး ပါတယ္။ ေငြေၾကးကုန္က်မႈ မရွိပါဘူး။
ေမး။ တာဝန္ရွိအႀကီးအကဲေတြ လာေရာက္တဲ့ ခရီးစဥ္တိုင္းမွာ ဒီလ္မာေမာက္၊ ေနလင္းေအာင္တို႔ကသာ တာဝန္ခံေတြ႕ဆုံေျပာဆိုတင္ျပမႈေတြ ရွိတာကို ေတြ႕တယ္။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး သိသေလာက္ ေျပာျပေပး ပါ။
ေျဖ။ ေနလင္းေအာင္နဲ႔ ဒီလ္မာေမာက္တို႔က ႏွစ္ႏိုင္ငံေတြ႕ဆုံမႈ အစည္းအေဝးေတြမွာ ဘာသာျပန္အျဖစ္ ေဆာင္ ႐ြက္ေနသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ ျပႆနာျဖစ္ပြားၿပီးေနာက္ BGB တို႔ လာေရာက္ေတြ႕ဆုံတဲ့အခါ မွာ လည္း ဘာသာ စကား ေျပာတတ္သူေတြဆိုေတာ့ သူတို႔ကတစ္ဆင့္ ေျပာဆိုမႈေတြရွိတဲ့အတြက္ ဒုကၡ သည္ေတြအေပၚ ဩဇာလႊမ္းမိုးလာၿပီး အလိုလို ေခါင္းေဆာင္ ျဖစ္လာတာေၾကာင့္ အခုလို တာဝန္ ခံေတြ႕ ဆုံတာ ျဖစ္ပါတယ္။BGB ကလည္း ေခါင္းေဆာင္အျဖစ္ တာဝန္ ေပးအပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေနရာမွာ ေတာင္ၿပိဳ ဝဲ/ယာ၊ မီးတိုက္၊ မဲဒီ၊ ကြမ္းသီးပင္၊ ဇီးပင္ေခ်ာင္း၊ သေဘၤာလွ႐ြာသားေတြျဖစ္လို႔ လက္ခံမႈရွိပါ တယ္။
ေမး။ ေတာင္ၿပိဳလက္ယာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႉးအျဖစ္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္သူတစ္ဦးအေနနဲ႔ အဲဒီေနရာမွာ ၿခိမ္း ေျခာက္ခံရတာေတြ ရွိသလား။
ေျဖ။ ရြာသားေတြ ေျပာင္းေ႐ႊ႕သြားၿပီး ၁၀ ရက္၊ ၁၁ ရက္ၾကာ မွအဲဒီေနရာကို ေရာက္ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ ၿဖစ္ သူ ေမာ္လဝီဟာရွိမ္းတို႔ရဲ႕ ၿခိမ္းေျခာက္မႈကို ခံရပါတယ္။ တစ္လ ေလာက္ၾကာတဲ့ အခ်ိန္မွာ ကၽြန္ေတာ့္ အေနနဲ႔ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ မူးယစ္ေဆးဝါးလုပ္ေဆာင္ေနသူ ျဖစ္တယ္ဆိုၿပီး တိုင္ၾကားမႈရွိလို႔ ေခၚယူေမးျမန္း ခံခဲ့ရပါတယ္။
ေမး။ Boundary Lineလက္ရွိေနထိုင္တဲ့ေနရာမွာ ARSA အဖြဲ႕ဝင္ေတြ ရွိသလား။
ေျဖ။ တရိန္းျဖစ္စဥ္ မျဖစ္ပြားမီ ေမာ္လဝီဟာရွိမ္းတို႔ ဦးေဆာင္ၿပီး ၅၀ ေက်ာ္ရွိပါတယ္။ လက္ရွိ ၂၀ ေလာက္ ရွိပါတယ္။ စံပၸာယ္ကုန္း၊ ေမာင္ေတာေတာင္ပိုင္းက ေက်း႐ြာသားေတြ ပါဝင္ပါတယ္။ လုပ္ေသနတ္ေတြ ရွိတယ္လို႔ ၾကားရပါ တယ္။ အဓိကအားျဖင့္ မိုင္းခြဲတဲ့လုပ္ငန္းက အဓိကျဖစ္ပါတယ္။
ေမး။ အမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ ရွိသလား။
ေျဖ။ ဓားျပတိုက္ အၾကမ္းဖက္ျခင္းမ်ိဳး မေတြ႕ရွိရပါဘူး။ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ပြဲစားေတြက စည္း႐ုံး ေခၚယူၿပီး တည္းခိုခန္းေတြမွာ ေရာင္းစားမႈ (ျပည့္တန္ဆာ)မႈ ရွိတယ္လို႔ ၾကားရတယ္။ကူတူပါေလာင္ ဒုကၡသည္ စခန္း မွာ အသက္ (၅/၆) ႏွစ္အ႐ြယ္ ကေလးေတြကို ကိုယ္အဂ ̄အစိတ္အပိုင္းေတြ ေရာင္းခ်ဖို႔အတြက္ ခိုးယူမႈေတြ ရွိတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ဘဂၤလားႏိုင္ငံသားေတြက လက္ထပ္ၿပီး ေခၚေဆာင္သြားမႈ ေတြ ရွိတယ္။ ေနာက္ပိုင္းေတာ့ အလားတူသတင္းေတြ မၾကားရေတာ့ဘူး။
ေမး။ ခင္ဗ်ားအေနနဲ႔ Boundary Line မွာ ေနထိုင္စဥ္ ဘယ္လိုအခက္အခဲေတြ ႀကဳံေတြ႕ရခဲ့ပါသလဲ။
ေျဖ။ ကၽြန္ေတာ့္အေနနဲ႔ မိမိႏိုင္ငံကို ျပန္လည္ဝင္ေရာက္ လိုတယ္။ INGOs အဖြဲ႕အစည္းေတြ ေထာက္ပံ့ေပး တဲ့ ပဲ၊ ဆီ၊ ထမင္းကိုသာ စားေသာက္ေနရၿပီး သား ၊ ငါးေတြ ဝယ္ယူစားေသာက္ ႏိုင္မႈမရွိဘူး။ သြားလာေရး အခက္အခဲ၊ ဘာသာစကားေျပာဆိုရာမွာ တခ်ိဳ႕တဝက္ကိုသာ နားလည္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံကေန ထြက္ ေၿပးလာသူေတြအေပၚ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ ႏိုင္ငံသားေတြက အမုန္းပြားေနမႈေတြ ရွိတာကိုေတြ႕ရတယ္။ ဒီလိုအ ခက္အခဲေတြနဲ႔ ႀကဳံေတြ႕ရပါတယ္။
ေမး။ INGOs ေတြက ဒုကၡသည္စခန္းကို သြားေရာက္ျခင္း မျပဳေစဘဲ Boundary Lineမွာ ေနထိုင္ခိုင္းတာမ်ိဳး ရွိသလား။
ေျဖ။ မရွိပါဘူး။ UNHCR က Boundary Lineဟာ ဒုကၡသည္ေတြ ေနထိုင္တဲ့ ေနရာမဟုတ္လို႔ အိမ္ ေဆာက္ ေပးမယ္ဆိုၿပီး လာေခၚပါတယ္။
ေမး။ ကူတူပါေလာင္ဒုကၡသည္စခန္းမွာ Register ျပဳလုပ္ ထားၿပီးBoundary Line မွာ လာေရာက္ေနထိုင္သူ ရွိသလား။
ေျဖ။ အခုေနထိုင္တဲ့ အိမ္ေထာင္စု ၁၀၅၀ မွာ အိမ္ေထာင္စု ထက္ဝက္ေက်ာ္ေလာက္ဟာ ဒုကၡသည္စခန္းမွာ စာရင္းသြင္းထားပါတယ္။ ရိကၡာထုတ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ဟိုကလည္း ထုတ္၊ ဒီကလည္း ထုတ္နဲ႔မို႔ ခြဲတမ္းပိုရပါ တယ္။
ေမး။ Boundary Line မွာ ေနတုန္းက ဝင္ေငြမရွိဘဲ ဘယ္လိုစားေသာက္ေနသလဲ။
ေျဖ။ ကၽြန္ေတာ့္သားျဖစ္သူက တစ္ဖက္ႏိုင္ငံရွိ ICRC ႐ုံးမွာ တစ္လကို တာကာ ၃၅၀၀၀ (ျမန္မာေငြ ငါးသိန္း ေက်ာ္ခန္႔)ရရွိလို႔ သားရဲ႕ေထာက္ပံ့မႈနဲ႔ စားေသာက္ေနလို႔ အဆင္ေျပေပမယ့္ အျခားသူေတြ အခက္အခဲျဖစ္ ေနၾက ပါတယ္။
ေမး။ အခုျပန္ဝင္ေရာက္လာတဲ့အခါ မိသားစုရပ္တည္ဖို႔ ဘယ္လိုလုပ္ကိုင္စားေသာက္ဖို႔ စဥ္းစားထားသလဲ။
ေျဖ။ ေလာေလာဆယ္ေတာ့ သားရဲ႕ဝင္ေငြနဲ႔ပဲ ေနထိုင္စားေသာက္ဖို႔ စဥ္းစားထားပါတယ္။ အေျခအေန တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းလာရင္ေတာ့ ႐ြာမွာရွိတဲ့ လယ္ယာလုပ္ငန္းနဲ႔ ပုစြန္ေမြးျမဴေရး လုပ္ငန္းေတြကို လုပ္ကိုင္ၿပီး စားေသာက္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေမး။ အခုေရာ ခင္ဗ်ားရဲ႕ အခက္အခဲနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘာေျပာစရာရွိပါသလဲ။
ေျဖ။ အခု သူမ်ားအိမ္မွာေနရတာမို႔ ေနစရာအိမ္တစ္လုံးငွားရမ္းေနထိုင္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ သူမ်ားအိမ္မွာ ေရရွည္ေနထိုင္ဖို႔ အခက္အခဲရွိပါတယ္။
ေမး။ အျခား႐ြာမွာေရာ မိသားစုရွိသလား၊ ခင္ဗ်ားတို႔ မိသားစု လုံၿခဳံစိတ္ခ်ရမယ့္ေနရာ ဘယ္ေနရာရွိသလဲ။
ေျဖ။ ၿမိဳ႕ေပၚမွာသာ လုံၿခဳံစိတ္ခ်ရပါမယ္။
ေမး။ အခုျပန္လာတဲ့အေပၚ Boundary Line မွာ ေနထိုင္ေနသူေတြက ဘယ္လို သေဘာထားမလဲ၊ ၿခိမ္း ေၿခာက္ခံရမႈေရာရွိသလား။
ေျဖ။ သူတို႔က သေဘာတူမႈမရွိပါဘူး။ လူမႈမီဒီယာ (Face- book) မွာ လည္း မေက်နပ္ဘူးဆိုၿပီး ေရးသား ထား တာေတြ ဖတ္မိပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္နဲ႔ ရင္းႏွီးသူ Boundary Line မွာ က်န္ရစ္သူအခ်ိဳ႕နဲ႔ ဘာလူခါလီ ဒုကၡသည္စခန္းက ရင္းႏွီးသူေတြရဲ႕ ေျပာျပခ်က္အရ သိရပါတယ္။ သားျဖစ္သူ (တစ္ဖက္ႏိုင္ငံ ICRC ႐ုံးတြင္ လုပ္ကိုင္ေနသူ) ကို ဖုန္းဆက္ၿပီး ၿခိမ္းေျခာက္မႈ ရွိပါတယ္။
ေမး။ ေလာေလာဆယ္မိသားစုအတြက္ ဘာလုပ္ေပးခ်င္သလဲ။
ေျဖ။ အဓိကအားျဖင့္ မိသားစုလုံၿခဳံမႈနဲ႔ စားဝတ္ေနေရး အဆင္ေျပဖို႔ေဆာင္႐ြက္ေပးေစလိုပါတယ္။
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Family returns after living precariously between border and fence
----------------------------------------------------------------------------------
AFTA Alom and his family of five from Taungpyo Letya Village were living precariously on the Myanmar side of the Myanmar-Bangladesh border, between the border line and border fence (near border post 34). As they were facing health and food problems, they requested permission to return to their village in Myanmar.
After the authorities permitted them to return through the official reception centre, they arrived at the Taungpyo Letwe Reception Centre via the Taungpyo Letwe entry and exit gate near the friendship bridge on 13 April 2018.
Afta Alom and his family were interviewed by the Maungtaw District administrator and officials on 15 April 2018.
Q. Were you or any of your family members involved in the incident of 25 August 2017?
A. None of our family members were involved in that incident.
Q. When and why did you go to the area between the border line and the fence near border post 34?
A. We went there twelve days after the incident on 6 September 2017. When we left our village, there was almost no one remaining in the village. A five member committee was formed by ARSA to administer the village, which included Mawlawi Afat, Mawlawi Hait, Mawlawi Zaid Hussan, Mawlawi Ayut and Mawlawi Havat Georgie Mulla. It was led by Mawlawi Afat. I am the village administrator, but was not permitted to sit on the committee. Most of the villagers went to this area between the border and the fence on the night after the incident. About 30 villagers who remained in the village were planning to attack Taung Pyo Letya post with mines (IEDs) on August 26 and 27. Villagers gradually moved their belongings near to border post 35 and 36 and then entered Bangladesh. By 17 September no one was left in the village. (By then) BGB prevented people from entering Bangladesh. After about 20 days, ICRC and international organizations came and provided rice, cooking oil, sugar, salt and flour. As the area we are staying in is not in Bangladesh, some thought of entering into Bangladesh. Some just wanted to stay where they were. BGB told us not to go to the refugee camp (in Bangladesh) and told us to remain where we were, between the border line and the fence.
Q. What rank is the BGB official who told you to remain where you are?
A. He was the commander of a BGB post.
Q. What do you think was the reason behind this?
A. I think they wanted to show the world that Myanmar is not accepting back the people from the Myanmar side of the border.
Q. Did the people who stayed in that area know that they were inside Myanmar?
A. At first they did not know, but now they do.
Q. When top officials from this side came and talked with representatives, was everything explained to the rest?
A. There were some explanations, but it was not clear.
Q. After the Union Minister for Home Affairs came, why did many peoplego to Bangladesh?
A. After the flag meeting, held on 20 February 2018, the BGB 34 battalion commander told people to return to Myanmar and live according to the law there. Some thought that they might be forced back into Myanmar, so they went to Bangladesh.
Q. When we were there, we saw some INGO’s preparing to send foodstuffs. Is the other country permitting them to do this?
What was provided?
A. INGO provides supplies after reporting to BGB. A group was formed for distribution. The group included Nur Hak (Taungpyo Letya), Nay Lin Aung (Taung Pyo Letya) and someone from Mede village and another village. The group distributes to about 25 leaders, who then distributed to households in their group. Once every 15 days ICRC regularly provided 24 kg of rice, cooking oil, flour, 4 kg. of beans and salt. A family has about 10 to 15 members, but these families are sub-divided into 3, 4 and 5 families, so the provisions were adequately provided. Sometimes, there were aids from Saudi and Turkey. But everything was provided only after the Bangladesh government permitted it.
Q. Is there any health care service?
A. ICRC came once a week. BGB came once every two days.
Q. Were those staying between the border and fence told they could go to refugee camps without showing any documents?
A. A person can go without being required to show any documents. However, nowadays permission is required. But even then, we were not allowed to go to any town. There are police and military in the towns.
Q. Were there any deaths for any reasons in the area?
A. About six elderly people and a youngster died. Their remains were buried on a hill near a Daingnet village north of the area. If there were any health emergencies, patients were sent to a hospital after receiving a document from the ICRC.
Q. Whenever the authorities came, Dil Mahmat and Nay Lin Aung met as representatives. What do you know about them?
A. Dil Mahmat and Nay Lin Aung do interpretation when there is a meeting between the two countries. As BGB came and talked through them, and they gradually become leaders. BGB also appointed them as leaders, and the people accepted them.
Q. As a former administrator of Taungpyo Letya Village, did you suffer any intimidation?
A. I reached the village only after many villagers had arrived there. Mawlawi Zaid Hussan threatened me. A month later, I was reported to be a drug dealer and interrogated.
Q. Are there members of ARSA in the area?
A. Earlier, there were more than 50 (ARSA terrorists). Now there are only about 20 left. They are from villages in southern Maungtaw. I heard that they have some homemade guns. But they mostly use mines (IEDs).
Q. Is there any violence against women?
A. No. But some human traffickers are luring women into brothels. Some youngsters were said to have been abducted for their organs, but this is no longer occurring.
Q. What are the difficulties you face when you stay in the place?
A. We can eat only things provided by INGOs. We could not have meat and fish. Language was also a problem. We only understand a few officials. People from Bangladesh are also spreading fear about us.
Q. Did the INGO prevent people from going to refugee camps?
A. No. UNHCR said people should not stay in the place and said they”ll construct living areas in refugee camps.
Q. Were there people who lived in the refugee camp and then came back tostay in the village?
A. Of the 1,050 households staying in the place, half had registered in the refugee camps. When it was time to receive rations from the refugee camp, they went to take it. As they were receiving aid from both places, they collected more.
Q. How do you survive in the area without any income?
A. My son worked in the ICRC office on the other side and earned about 35,000 Taka (more than Ks 500,000) a month, and we survive on this. But others are facing difficulties.
Q. Now that you came back, how do you plan to live?
A. I will depend on my son’sincome for now. Once the situation becomes stable, I will work on a farm near the village.
Q. What do you want to say about people living in the place?
A. They don’t agree with one another. On social media sites, like Facebook, I read about their complaints. Some were threatening my son for working in the ICRC office there.
Q. What do you want to ask for your family?
A. I want to be safe and have something to do to earn our livelihood.
No comments:
Post a Comment