ယူကရိန်းကျူးကျော်မှုသည် တောင်အာရှမှ ပြင်းထန်သော တုံ့ပြန်မှုကို မီးခိုးများထွက်စေသည်။

THE I DIPLOMAT

 BZ Khasru
ဖေဖော်ဝါရီ ၂၆၊ ၂၀၂၂ 

ကျူးကျော်မှုစတင်စဉ် ပါကစ္စတန်ဝန်ကြီးချုပ်သည် ရုရှားတွင်ရှိနေသည်။ အိန္ဒိယနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တို့သည် အလားတူ မော်စကိုကို ဝေဖန်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကြသည်။  

ပါကစ္စတန် ၀န်ကြီးချုပ် Imran Khan (ဘယ်) သည် ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင်နှင့် ဖေဖော်ဝါရီ ၂၄၊ ၂၀၂၂ ခုနှစ် မော်စကိုသို့ အလည်အပတ်ရောက်ရှိစဉ်၊ Credit: Facebook/ Imran Khan

ပါကစ္စတန်ဝန်ကြီးချုပ် Imran Khan က မော်စကိုတွင်ရှိစဥ် စိတ်လှုပ်ရှားနေချိန်တွင် ဝါရှင်တန်က ၎င်း၏ရေရှည် မဟာမိတ်ကို စစ်အေးတိုက်ပွဲအပြီးတွင် စွန့်ပစ်ခဲ့ပြီး ကြီးထွားလာမည်ဟု တွေးကာ ရွှင်မြူးနေသော ပါကစ္စတန် နိုင်ငံသားအများအပြား၏ စိတ်ဓာတ်ကို ထင်ဟပ်ပြသခဲ့သည်။ အမေရိကန် ပြိုင်ဘက်နဲ့ ပိုနီးစပ်တယ်။

သို့သော် Khan သည် ၎င်း၏ထုတ်ပြန်ချက်ကို ပြောကြားသည့်အခါတွင်၊ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်နောက်ပိုင်း ဥရောပ၏ ပထမဆုံးသော အဓိကပဋိပက္ခကြီး ပေါ်ပေါက်တော့မည်ကို သူ သတိမထားမိခဲ့ပုံရသည်။ နာရီအကြာတွင်၊ ဖေ ဖော်ဝါရီ ၂၄ ရက် နံနက်အစောပိုင်းတွင် ရုရှားက ယူကရိန်းကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်ခဲ့ပြီး နိုင်ငံတစ်ဝှမ်းတွင် ပြင်း ထန်သော စစ်ပွဲကြီးတစ်ရပ် ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ 

 

ခန်းသည် မော်စကိုသို့ မထွက်ခွာမီကပင် နီးကပ်လာမည်ဟု သိရှိထားသည့် အဆိုပါကျူးကျော်မှုသည် ရုရှား  ဆိုင်းငံ့ထားသော ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင်နှင့် တွေ့ဆုံမှုနှင့်ပတ်သက်၍ ပါကစ္စတန်ဝန်ကြီးချုပ်၏ စိတ်လှုပ် ရှားမှုကို မှေးမှိန်သွားစေခဲ့သည်။ ဒါဟာ ရုရှားနဲ့ ပါကစ္စတန် ထိပ်သီးခေါင်းဆောင် တွေကြား ဆယ်စုနှစ်တစ် ခု အတွင်း ပထမဆုံး ဆွေးနွေးပွဲဖြစ်ပြီး အစ္စလာမာဘတ်-မော်စကို ဆက်ဆံရေးမှာ စာ မျက်နှာသစ်တစ်ခု စတင် မယ်လို့ ကတိပြုခဲ့ပါတယ်။

ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူဦးရေအားဖြင့် ပဉ္စမမြောက်အကြီးဆုံးနိုင်ငံဖြစ်သည့် Pakistan တွင် အိမ်ပြန်ရောက်ရာ Khan ၏ ရုရှားနိုင်ငံသို့ ခရီးစဉ်သည် ၎င်း၏ အစိုးရ၏ ငွေတောင်းခံမှုဖြင့် ၎င်းအား တွန်းလှန်တိုက်ခိုက်ခဲ့သော ပါကစ္စ တန် နိုင်ငံနှင့် ပိုမိုကြီးမားသော ဆက်ဆံရေးကို ရှေ့တန်းမတင်ဘဲ အရှိန်အဟုန်ဖြင့် လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့သည်။ 1980 ခုနှစ်များအတွင်း အာဖဂန်စစ်ပွဲအတွင်း။ 

မော်စကိုနှင့် အစ္စလာမာဘတ်ကြား လက်ရှိဆက်ဆံရေးသည် အနည်းဆုံးအားဖြင့် ပါကစ္စတန်အပေါ် ဝါရှင်တန် ၏ လျစ်လျူရှုမှုကြောင့် ထွက်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ မွတ်စလင်နိုင်ငံသည် စစ်အေးတိုက်ပွဲပြီးကတည်းက သူ ငယ်ချင်းအသစ်များကို အရူးအမူးရှာဖွေနေခဲ့ပြီး အမေရိကန်က အေးခဲသွားခဲ့သည်။ ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန် ၏ ကျူးကျော်မှုကြောင့် ဖြစ်ပွားခဲ့သော အာဖဂန်စစ်ပွဲအတွင်း ပါကစ္စတန်နှင့် အမေရိကန်တို့သည် မျက်လုံး ချင်းမဆုံကြပေ။ ယခုအခါတွင် ဝါရှင်တန်သည် ယူကရိန်းကို ရုရှား၏ ကျူးကျော်မှုကို ရှုတ်ချရန် ပါကစ္စတန်၏ ပျက်ကွက်မှုကို မကျေမနပ် ဖြစ်နေသည်မှာ ထင်ရှားပါသည်။

ဆန့်ကျင်ဘက်အနေနှင့် ပါကစ္စတန်သည် တစ်ချိန်က ကမ္ဘာ့အင်အားကြီးစစ်တပ်ကို အနိုင်ယူရန် ဘုန်းတန်ခိုး ကြီး သော ကဘူးလ်တွင် ရုရှားက ပိုကြီးသောအခန်းကဏ္ဍကို ရှာဖွေနေသောကြောင့် ဒေသတွင်းတွင် ၎င်း၏ ရာထူးကို ပြန်လည်အတည်ပြုရန် ရှားရှားပါးပါးအခွင့်အရေးကို အနံ့အသက်ရနေသည်။ မော်စကိုသည် အာဖဂန် နစ္စတန်တွင် ခြေကုပ်ယူနိုင်ခဲ့ပါက ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာပါဝါအဖြစ် ရုရှား၏ပုံသဏ္ဌာန်သည် အကျိုးဖြစ်ထွန်းစေမည့် အာဖဂန်နစ္စတန်တွင် အင်အားကြီးတပ်နီတော်များက အမေရိကန်ကျောထောက်နောက်ခံပြု အစ္စလာမ္မစ်တပ်ဖွဲ့ များလက်သို့ အရှက်တကွဲအရှက်ခွဲကာ ပြန်လည်ဆုတ်ခွာခဲ့ရသည့် အလားတူနေရာဖြစ်သည်။ 

 ရယ်စရာကောင်းတာက အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ အနှစ် ၂၀ ရှည်လျားတဲ့ အာဖဂန်စစ်ပွဲကို အဆုံးသတ်ချိန် မှာ မနှစ်က အလားတူကံကြမ္မာကို ကြုံခဲ့ရပါတယ်။

ပါကစ္စတန်သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ပါဝါပြဇာတ်များတွင် သိသိသာသာ အပြောင်းအလဲများကို ငွေကြေးရယူရန် ကြိုးပမ်းနေသည်။ မော်စကိုနှင့် ပိုမိုနီးကပ်စွာ ချဉ်းကပ်ခြင်းဖြင့်၊ ၎င်း၏ ဆိုဗီယက်ခေတ် မဟာမိတ် အိန္ဒိယသည် တောင်အာရှတွင် ဆုံးရှုံးနေသော ရုရှား၏ ဆုံးရှုံးနေသော မြေပြင်များစွာကို ပြန်လည်ရရှိရန် ကူညီပေးနိုင်သည်။ စစ်အေးကာလတွင် နျူကလီးယားလက်နက် ကိုင်ပြိုင်သည့် အိန္ဒိယနှင့် ပါကစ္စတန်တို့၏ အခန်းကဏ္ဍကို ပြောင်း ပြန်လှန်လိုက်ပုံရသည်။

သို့သော်လည်း ပါကစ္စတန်သည် ၎င်း၏ အမျိုးသားအကျိုးစီးပွားအတွက် ရုရှားကျူးကျော်မှု၏ ဂယက်ရိုက် ခတ် မှုကိုလည်း သတိထားနေပါသည်။ ပါကစ္စတန်သည် 1940 ခုနှစ်များကတည်းက ကက်ရှ်မီးယားအရေးတွင် အိန္ဒိ ယနှင့် တိုက်ခိုက်နေခဲ့ပြီး ကက်ရှ်မီးယားတွင် ၎င်းတို့၏အန္တရာယ်ကို သတိပြုမိကာ အင်အားသုံးဖြေရှင်းရန် ပြည် နယ်တစ်ခုနှင့်တစ်ခု သဘောထားကွဲလွဲမှုများကို စံနမူနာအဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်းသည် စိုးရိမ်စရာဖြစ်သည်။ ရုရှား-ယူကရိန်း ထိပ်တိုက်တွေ့မှုတွင် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံသားများသည် ကြားနေ နေကြပါသည်။ အငြင်းပွားမှုများကို ဖြေ ရှင်းရန်အတွက် စစ်ပွဲများအကြောင်း ဆွေးနွေးမှုများကို နှစ်သက်သည်ဟု ယောင်ဆောင်ကြသည်။

မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ၊ ရုရှားသည် ယူကရိန်းသို့ ရုရှားဝင်ရောက်လာချိန်တွင် ပါကစ္စတန်သည် အမေရိကန်၏ မသန်စွမ်းမှုမှ Schadenfreude ၏ပုံစံကို ရယူနိုင်သည်။ Khan သည် Biden အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် လက်တွဲလို ကြောင်း ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခဲ့သော်လည်း မျိုသိပ်ရခက်သည့် စော်ကားမှုဖြစ်သည့် သမ္မတ Joe Biden ထံမှ ဖုန်း ခေါ်ဆိုမှု မရရှိသေးပေ။ ဆန့်ကျင်ဘက်အနေနှင့် ပူတင်သည် ခန်းအား သြဂုတ်လကတည်းက ဖုန်းသုံးကြိမ် ခေါ်ဆိုကာ ဂုဏ်ပြုခဲ့သည်။

အိန္ဒိယ၏ ဟန်ချက်ညီမှုအက်ဥပဒေ

သို့သော်လည်း ပါကစ္စတန်သည် ၎င်း၏ ရပ်တည်ချက်နှင့် ဝေးကွာသည်။ အခြားသော တောင်အာရှနိုင်ငံ များက လည်း ရုရှား၏ လုပ်ရပ်များကို ရှုတ်ချရန် အလားတူ ဆန္ဒရှိကြောင်း ပြသခဲ့ကြသည်။ ဒေလီသို့ ယူကရိန်းသံ အ မတ်ကြီး အီဂိုပိုလီခက ၀န်ကြီးချုပ် နာရန်ဒါမိုဒီထံ  ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအရ ပူတင်လမ်းကြောင်းပြောင်းရန် တောင်း ဆို သည့်တိုင် အိန္ဒိယအပေါ် သက်ရောက်မှု မရှိခဲ့ပေ။

ယခုအချိန်အထိ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ လူထုတုံ့ပြန်မှုကို အကောင်းဆုံး အကျဉ်းချုံးဖော်ပြသည် မှာ ကြာသပတေးနေ့ တွင် နိုင်ငံခြားရေး ဝန်ကြီး S. Jaishankar ၏ တွစ်တာတွင် ဥရောပသမဂ္ဂ နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒ အကြီးအကဲ Josep Borrell နှင့် ဆွေးနွေးခဲ့ပြီး "ယူကရိန်းတွင် ဆိုးရွားသော အခြေအနေ" နှင့် "အိန္ဒိယသည် ယုတ်မာမှုလျော့ ပါးရေး ကြိုးပမ်းမှုများကို မည်သို့ ပံ့ပိုးကူညီနိုင်မည်နည်း။ ” အိန္ဒိယ၏ ထိပ်တန်းသံတမန်သည် ရုရှားကို ရှုတ်ချ ပြောဆိုခြင်းကိုပင် ပြတ်ပြတ်သားသား ရှောင်ကြဉ်ခဲ့သည်။

လက်နက်နှင့် ရေနံအတွက် မော်စကိုအပေါ် ကြီးကြီးမားမား မှီခိုနေရသော နယူးဒေလီသည် အမေရိကန်နှင့် ရု ရှား တို့ကို ရင်းနှီးသော မဟာမိတ်များအဖြစ် ရှုမြင်သည်။ တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး ဖက်ထားခြင်းဖြင့် ကုန်သွယ်မှု၊ ကာ ကွယ်ရေးနှင့် သံတမန်ရေးရာ ထိခိုက်မှုများ ကြီးမားနိုင်သည်။ အိန္ဒိယ၏ သံတမန်ရေးရာ ရပ်တည်ချက်သည် အမျိုးသားရေး စိတ်ဓာတ်ကို ထင်ဟပ်စေသည်- အချို့သော အိန္ဒိယလူမျိုးများသည် အမေရိကန်ကို ချစ်မြတ် နိုး ကြပြီး အိန္ဒိယသည် ရုရှားကို ပြစ်တင်ရန် လိုလားကြသည်။ သို့သော် အိန္ဒိယတွင် ၎င်းတို့၏လူမျိုးသည် လက် တန်းတူရန် မျှော်လင့်သော ရုရှားအချစ်ရေးသမားများလည်းရှိသည်။ ထိုအချိန်တွင် မော်စကိုသည် ဝါရှင်တန်မှ အဆုံးအဖြတ်မရှိသော်လည်း ဒေလီ၏ ကြားနေဟန်ကို သဘောကျသည်။

အိန္ဒိယ၏ ဆုတ်ယုတ်မှုသည် ၎င်း၏ရေရှည်စစ်နှင့် ကုန်သွယ်ရေးမိတ်ဖက်ဖြစ်သော ရုရှားမှ ၎င်း၏အသစ်ရှာ တွေ့သော မိတ်ဆွေဖြစ်သော အမေရိကန်သို့ လုံးဝပြောင်းရန် စိတ်မသက်မသာဖြစ်မှုကို ဖော်ပြနေသည်။ ဥရော ပကိုလိုနီစနစ်၏ အမွေအနှစ်ဖြစ်သော အနောက်အုပ်စုအပေါ် အာရှ၏ ယေဘူယျသံသယစိတ်မှာ ကစား စရာ တစ်ခုဖြစ်သည်။ ထို့အပြင်၊ ဗီယက်နမ်နှင့် အာဖဂန်နစ္စတန်တို့မှ အမေရိကန် နုတ်ထွက်ခြင်းသည် အမေရိကန်၏ ပုံရိပ်ကို ဆိုးရွားစွာ ထိခိုက်စေသည့် ကံကြမ္မာကြောင့် အာရှစိတ်များကို ထိတ်လန့်စေခဲ့သည်။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် သည် ကြားနေ အနေအထား ရှိသည်။

အိန္ဒိယနိုင်ငံကဲ့သို့ပင် ၎င်း၏သေးငယ်သော အိမ်နီးချင်းဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်သည် ယူကရိန်းအပေါ် လမ်းလယ်တွင် ရပ် တည်နေကာ နှစ်ဖက်စလုံးမှ “ရန်လိုမှုများကို ရပ်တန့်ရန်” တိုက်တွန်းထားသည်။

ကုလသမဂ္ဂလုံခြုံရေးကောင်စီတွင် ဆိုဗီယက်ဗီတိုအာဏာဖြင့် ၁၉၇၁ ခုနှစ်တွင် မွေးဖွားနိုင်ခဲ့ခြင်းကြောင့် မော်စ ကိုကို အကြွေးတင်နေသည့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသည် ရုရှား၏ဒေါသကို ရှောင်ရှားရန် ၎င်း၏ "အားလုံးနှင့် မိတ် ဖွဲ့ကာ မည်သူကိုမျှ မထိခိုက်စေရန်" နိုင်ငံခြားရေးမူဝါဒကို စွဲကိုင်ထားဖွယ်ရှိသည်။ သို့သော်လည်း ဘင်္ဂလား ဒေ့ရှ် နိုင်ငံသည် ၎င်း၏ လုံခြုံရေး အကျိုးစီးပွားအတွက် နိုင်ငံကြီးများကို ၎င်းတို့၏ သေးငယ်သော အိမ်နီးချင်း များကို အနိုင်ကျင့်ခြင်း မပြုရန် အလွန်လိုလားကြောင်း မြင်ပါသည်။

ရုရှားနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၏ ခိုင်မာသော စီးပွားရေးအရ ဆက်ဆံမှုသည် ယူကရိန်းစစ်ပွဲအတွက် ၎င်း၏ ရပ်တည် ချက်အတွက် အချက်တစ်ချက်လည်း ဖြစ်သည်။ မော်စကိုသည် လွန်ခဲ့သော ၃ နှစ်က ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံသို့ ဒေါ် လာ ၁၁ ဘီလီယံကျော် လျှပ်စစ်ဓာတ်အားပေးစက်ရုံ တည်ဆောက်ရန် ကတိပြုခဲ့သည်။ ကတိပြုထားသည့် နိုင်ငံခြားအကူအညီ အပိုဒေါ်လာ ၁၂ ဒသမ ၂၁ ဘီလီယံအနက် ဒေါ်လာ ၄ ဒသမ ၃၄ ဘီလီယံကို ထုတ်ပေး ထားပြီးဖြစ်သည်။

အမေရိကန် က ပိတ်ဆို့အရေးယူ လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုတွေကို ကိုးကားပြီး ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရဲ့ အရံတပ်ဖွဲ့ ဖြစ်တဲ့ Rapid Action Battalion (RAB) ကို အဆိုပါ လုပ်ရပ်ကြောင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် အစိုးရက တင်းတင်း ကျပ် ကျပ် ပြစ်တင်ဝေဖန်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။

နီပေါ၏ ပြင်းထန်သော ရပ်တည်ချက်

နီပေါသည် တောင်အာရှနိုင်ငံအားလုံးတွင် ရုရှားကို အပြင်းထန်ဆုံး ရပ်တည်ခဲ့သည်။

“လွတ်လပ်သောအဖွဲ့အစည်းများအဖြစ် ယူကရိန်းနိုင်ငံ Donetsk နှင့် Luhansk ဒေသများကို အသိအမှတ်ပြု ခြင်းသည် ကုလသမဂ္ဂပဋိညာဉ်စာတမ်းပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များနှင့် ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သည်” ဟု နီပေါနိုင်ငံခြားရေး ရုံးက ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ဖော်ပြထားသည်။ "နီပေါသည် မည်သည့်အခြေအနေမျိုးတွင်မဆို အချုပ်အခြာ အာ ဏာ ပိုင်နိုင်ငံကို အင်အားသုံးခြင်းအား ဆန့်ကျင်ပြီး သံတမန်ရေးရာနှင့် ဆွေးနွေးမှုများမှတစ်ဆင့် အငြင်းပွားမှု များကို ငြိမ်းချမ်းစွာဖြေရှင်းနိုင်မည်ဟု ယုံကြည်ပါသည်။"

ဟိမဝန္တာနိုင်ငံအတွင်း အမေရိကန်ဆန့်ကျင်ရေး စိတ်ဓာတ်များ အားကောင်းသော နီပေါနိုင်ငံသည် တရုတ်ဆန့် ကျင် ရေး ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့သို့ ဝင်ရောက်ရန် နီပေါကို ဖိအားပေးရန် ကြိုးပမ်းနေသည်ဟူသော စွဲချက်များနှင့် ပတ်သက် ၍ ခတ္တမန္ဒူတွင် ရပ်တည်နေသည်မှာ မှတ်သားဖွယ်ကောင်းသည်။

၎င်း၏အိမ်နီးချင်းများနှင့်မတူဘဲ အိန္ဒိယနှင့် တရုတ်နိုင်ငံတို့ ဝန်းရံထားသည့် လူဦးရေသန်း 30 ရှိသော ကုန်းတွင်း ပိတ်နိုင်ငံသည် ရုရှားနှင့် ပတ်သက်မှုနည်းပါးသည်။ ပထဝီဝင်နိုင်ငံရေးတွင် နီပေါ၏ ရပ်တည်ချက်သည် တရုတ်၊ အိန္ဒိယနှင့် အမေရိကန်တို့နှင့် ဆက်ဆံရေးအပေါ် အကျည်းတန်စေသည်။ ရုရှားသည် ၎င်း၏ စီးပွားရေး သို့မ ဟုတ် လုံခြုံရေး တွက်ချက်မှုတွင် များစွာမတွက်ဆပါ။ ထို့ကြောင့် နီပေါသည် ၎င်း၏အိမ်နီးချင်းကြီး များမတတ် နိုင်သောအရာကို လုပ်ဆောင်ရန် တတ်နိုင်သည်- စစ်မှန်သောနိုင်ငံရေးထက် မူအရ ညွှန်ကြားသည့် ရပ်တည် ချက်ကို ခံယူပါ။

ယေဘူယျအားဖြင့်၊ မည်သည့်ဥရောပအငြင်းပွားမှုမဆို တောင်အာရှလူမျိုးများသည် ကိုလိုနီစနစ်နှင့် ကိုလိုနီ နယ်ချဲ့စနစ်အောက်တွင် အတွေ့အကြုံများကို မျှဝေခဲ့ကြသောကြောင့် လူအများ၏ သည်းမခံနိုင်မှုဖြင့် ကြုံတွေ့ ရလိမ့်မည်။ ရုရှား-ယူကရိန်းစစ်ပွဲအတွက် ဒေသဆိုင်ရာအစိုးရများ၏ တုံ့ပြန်မှုသည် နိုင်ငံတစ်ခုချင်းစီ၏ ကုန် သွယ် မှုနှင့် လုံခြုံရေး အကျိုးစီးပွားများပေါ်တွင်မူတည်သော်လည်း လူထုအမြင်အရတော့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ လွှမ်း မိုးချုပ်ကိုင်မှုအတွက် လူဖြူများအကြား တိုက်ပွဲအဖြစ် သဘောထားကွဲလွဲသွားမည်ဖြစ်သည်။

 

 Link : Here