“ချေ”ဟာ ပြယုဂ်တခုလား? အာနစ်(စ်)တို ဂွေဗားရားရဲ့ ဘဝနဲ့ အတွေးအခေါ်များ

Unicode

“ချေ”ဟာ ပြယုဂ်တခုလား? အာနစ်(စ်)တို ဂွေဗားရားရဲ့ ဘဝနဲ့ အတွေးအခေါ်များ

အာနစ်(စ်)တို (ချေ)ဂွေဗားရားကို ဘိုလစ်ဗီးယား စစ်သားတွေက ၁၉၆၇ ခုနှစ်၊ အောက်တိုဘာ ၉ရက်နေ့၊ La Higuera မြို့အနီးမှာ သတ် ဖြတ်ပစ်ခဲ့တယ်။ ဒီစစ်ဆင်ရေးကို စီအိုင်အေနဲ့ အမေရိကန် အထူးတပ်ဖွဲ့တွေက ကြိုး ကိုင်စီမံခဲ့တယ်။ ချေကွယ်လွန်ခြင်း နှစ်ပတ်လည်နေ့မှာ ဂုဏ်ရောင်ထွန်းပြောင်တဲ့ တော်လှန်ရေးသမား အာဇာ နည်ကြီးအကြောင်း ဆန်းစစ်သုံးသပ်ချက် စာတမ်းတစောင် ကျနော်တို့ ပြုစုထားဖို့ ကောင်းတယ်။ ချေ ကွယ်လွန် ခြင်း နှစ်(၄၀)ပြည့် အခါသမယမှာ ကနဦး ရေးသားခဲ့တဲ့ ဒီဆောင်းပါးထဲမှာ အယ်လန်ဝု(ဒ်)က ချေ့ငယ်ဘဝက နေ အသတ်ခံခဲ့ရတဲ့ နောက်ဆုံးနေ့အထိ ချေဂွေဗားရား ဆင့်ကဲပြောင်းလဲလာပုံကို လေ့လာထားတယ်။

လီနင်က ‘နိုင်ငံတော်နဲ့ တော်လှန်ရေး’ ကျမ်းထဲမှာ ရေးခဲ့တယ် - “မာ့(က်စ်)ရဲ့ သီအိုရီ အခုကြုံနေရ သလိုမျိုး သ မိုင်း တလျှောက်မှာ တော် လှန်ရေး အတွေးအခေါ်ရှင်ကြီးတွေနဲ့ လွတ်မြောက်ရေး တိုက်ပွဲဝင်နေကြတဲ့ အဖိနှိပ်ခံ လူတန်းစား ခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ သီအိုရီတွေလည်း ထပ်တလဲလဲ ကြုံခဲ့ရတယ်။ ကြီးမြတ်သော တော်လှန် ရေး သမားတွေရဲ့ ဘဝတသက်တာလုံးမှာ ဖိနှိပ်သူ လူတန်းစားတွေရဲ့ အမြဲမပြတ် နှောင့် ယှက် စော်ကားခြင်း ခံခဲ့ရ တယ်၊ သူတို့ရဲ့ သီအိုရီတွေလည်း ဖိနှိပ်သူ လူတန်းစားရဲ့ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော ရန်လိုမုန်းတီးမှုတွေသာ ရရှိခဲ့ တယ်၊ မတော်မတရား လိမ်ညာပုံဖျက်ခြင်းတွေ၊ အသရေဖျက် စော်ကားမှုတွေနဲ့ အမျက်ချောင်းချောင်းထ ဒေါသတွေသာ ရရှိခဲ့တယ်။ သူတို့ ကွယ်လွန်ပြီးတဲ့ နောက်မှာတော့၊ ကြီးမြတ်သော တော်လှန်ရေးသမား ကြီး တွေကို ဘာအန္တရာယ်မှမပြုနိုင်တဲ့ ပြယုဂ်တွေအဖြစ် ပြောင်းလဲပစ်ဖို့ အားထုတ်လာကြတယ်၊ ပြောရရင် သူတော် စင်လို ပုံဖော်လာကြတယ်၊ အဖိနှိပ်ခံ လူတန်းစားတွေကို ‘ဖြေသိမ့်ပေး’နိုင်တဲ့အထိ တော်လှန်ရေး သမားကြီးတွေ ရဲ့ အမည်နာမတွေကို ဂုဏ်တင်ပသလာကြတယ်၊ ဒီလိုနည်းနဲ့ အဖိနှိပ်ခံ လူတန်းစားတွေကို လှည့်ဖျားထားဖို့ ရည် ရွယ်တယ်၊ တချိန်တည်းမှာပဲ တော်လှန်ရေး သီအိုရီရဲ့ အနှစ်အသားကို ဖယ်ထုတ်ပစ်ဖို့ ကြိုးစားတယ်၊ တော် လှန် ရေး ဓားသွားကို တုံးစေပြီး သရုပ်ဖျက် ပစ်ဖို့ လုံးပမ်းကြတယ်။”

ချေဂွေဗားရား ကွယ်လွန်ပြီးတဲ့နောက်မှာလည်း ချေဟာ ဆိုရှယ်လစ် တော်လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှုတွေရဲ့ ပြယုဂ်တခု ဖြစ်လာခဲ့တယ်၊ ကမ္ဘာ တလွှား မော်ဒန် ပေါ့(ပ်) ယဉ်ကျေးမှုရဲ့ အဓိက ရုပ်ပြတခု ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ အယ်(လ်) ဘာ တို ကော်ဒါ ရိုက်ထားခဲ့တဲ့ ချေ့ဓာတ်ပုံဟာ လူသိများ ထင်ရှားလာတယ်။ တီရှပ်တွေပေါ် တွေ့လာရတယ်၊ ကမ္ဘာ တလွှား ဆန္ဒပြပွဲတွေရဲ့ ဘန်းနာတွေပေါ် ရောက်လာတယ်။ ချေဟာ ငါတို့ခေတ်ရဲ့ ပြယုဂ်တခု ဖြစ်လာတယ်။ လီနင် ကွယ်လွန်ပြီးတဲ့နောက်မှာ စတာလင် နဲ့ ဇီနိုးဗီးယက်တို့ ခေါင်းဆောင်ပိုင်းက လီနင်ကို ပုဂ္ဂိုလ်ရေး ကိုး ကွယ် မှု ရုပ်ပြတခုအဖြစ် ဖန်တီးခဲ့ကြတယ်။ (လီနင်ရဲ့ဇနီး) ကရပ်(ပ်)စကားယာရဲ့ ဆန္ဒကို ဆန့်ကျင်ပြီး၊ လီနင်ရဲ့ ရုပ်အလောင်းကို ဆေးတွေစီမံ ပြုပြင်ခဲ့ကြတယ်၊ ရင်ပြင်နီ ပြတိုက်ထဲက လူမြင်ကွင်းမှာ ထားခဲ့တယ်။ နောင်မှာ ကရပ် (ပ်)စကားယာက အခုလို ပြောခဲ့တယ် “ဗလာဒီမီယာ အီလိယစ်ဟာ သူ့ဘဝတလျှောက်လုံး ပြယုဂ်တွေကို ဆန့်ကျင်ခဲ့တယ်၊ အခုတော့ သူတို့ (စတာလင် ဦးဆောင်တဲ့ ဗျူရိုကရေစီ) က သူ့ကို ပြ ယုဂ်အဖြစ် ပြောင်း ပစ် လိုက်ကြပြီ”။

၂၀၀၅ နိုဝင်ဘာလမှာ ဂျာမန် မက်ဂဇင်း Der Spiegel က ဥရောပတိုက်ရဲ့ “ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်း အကြမ်းမဖက် သော တော်လှန်ရေးသမားတွေ” အကြောင်း ရေးသားခဲ့တယ်၊ အဲဒီတော်လှန်ရေးသမားတွေဟာ ဂန်ဒီနဲ့ ဂွေဗား ရား[!] အစဉ်အလာ ဆက်ခံသူတွေလို့ ဖော်ပြထားတယ်။ မာ့(က်စ်)ဝါဒ၊လူတန်းစား တိုက်ပွဲ (သို့) ဆိုရှယ်လစ် တော်လှန်ရေးနဲ့ လားလားမှ မဆိုင်သူတွေ၊ ချေကို တော်လှန်ရေး သူတော်စင်တဦးလို၊ ရို မန်းတစ်ဆန်တဲ့ ပက် တီး ဘူဇွာ အန်နားခစ်(စ်)တဦးလို၊ ဂန်ဒီဝါဒီ ရွှေပြည်အေးသမားလို (သို့) တခြားတခြားသော အဓိပ္ပါယ် လုံးဝမရှိ တဲ့ အမျိုး အစားတခုလို လုံးလုံးလျားလျား မှားယွင်းစွာ ပုံဖော်လိုကြသူတွေရဲ့ ရန်ကနေ “ချေဂွေဗားရားကို ကာကွယ်ရေး အစည်းအရုံး” တခု ငါတို့ ဖွဲ့ ထားသင့်ပြီ။

အင်မတန် ထက်မြက်တဲ့ ဒီတော်လှန်ရေးသမားအပေါ် ငါတို့ရဲ့ သဘောထားက ရိုဆာ လက်(ခ်)ဇင်ဘာ့(ဂ်)အ ပေါ် ထားတဲ့ လီနင်ရဲ့ သဘော ထားလိုပဲ။ လီနင်ဟာ ရိုဆာရဲ့ အမှားတွေကို ဖုံးကွယ်မနေဘဲ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ဝေဖန်ခဲ့သလို၊ ရိုဆာ လက်(ခ်)ဇင်ဘာ့(ဂ်)ကို တော်လှန်ရေး သမားတဦး၊ အင်တာနေရှင်နယ်ဝါဒီတဦးအနေနဲ့ အထူး အလေးထားခဲ့တယ်။ ပြုပြင်ရေးဝါဒီတွေ၊ မင်ရှီဗစ်တွေကို ဆန့်ကျင်ပြီး ရိုဆာဘက် ကနေ လီနင် ခုခံချေ ပခဲ့တာကို ဒီမှာ ဖတ်ကြည့်ပါ၊

“ရပ်ရှား ပုံပြင်တပုဒ်ထဲက စာနှစ်ကြောင်းကို ကိုးကားပြီး ဒီအချက်ကို တုံ့ပြန်ရလိမ့်မယ်၊ ‘လင်းယုန်တွေဟာ တခါ တလေမှာ ကြက်မတွေထက် နိမ့်ပြီး ပျံကောင်းပျံနိုင်တယ် ဒါပေမယ့် ကြက်မတွေကတော့ လင်းယုန်တွေလောက် ဘယ်တော့မှ မြင့်မြင့် မပျံနိုင်ဘူး’။ [ရိုဆာဟာ] အမှား တချို့ ရှိခဲ့ပေမယ့် သူမက ငါတို့အဖို့ လင်းယုန် ဖြစ်ခဲ့တယ်၊ လင်းယုန်ပဲ ဖြစ်နေဦးမယ်။ ဒါ့အပြင် ကမ္ဘာတလွှားက ကွန်မြူနစ်တွေဟာ ရိုဆာကို အောက်မေ့တမ်း တနေမှာ ဖြစ်သလို သူမရဲ့ ဘဝ၊ သူမရဲ့ လက်ရာတွေဟာ ကမ္ဘာတလွှားက ကွန်မြူနစ် မျိုးဆက်ပေါင်းများစွာကို လေ့ကျင့် သင်ကြားပေးဖို့ အသုံးဝင်တဲ့ လက်စွဲကျမ်းတွေ ဖြစ်နေဦးမယ်။ ‘၁၉၁၄ ဩဂုတ် ၄ ရက်နေ့ကတည်းက ဂျာမန် ဆို ရှယ် ဒီမိုကရေစီဟာ နံဟောင် ပုပ်ပွနေတဲ့ အလောင်းကောင်ကြီး ဖြစ်လာတယ်’ လို့ ဆိုခဲ့တယ်၊ ဒီထုတ် ပြန်ချက် ဟာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမား လှုပ်ရှားမှု သမိုင်း အတွင်း ရိုဆာ လက်(ခ်)ဇင်ဘာ့(ဂ်)ရဲ့ နာမည်ကို ထင် ရှား ကျော်ကြားစေလိမ့်မယ်။ ဟုတ်ပါတယ်၊ အလုပ်သမား လူတန်းစား လှုပ်ရှားမှုရဲ့ နောက်ဖေးကွက်လပ်နောက် ချေး ပုံတွေကြားထဲမှာ ပေါ(လ်)လဲဗီ၊ ရှိန်းဒမန်း၊ ကောက်စကီးနဲ့ သူတို့ရဲ့ အပေါင်းအပါအားလုံ းလို ကြက်မတွေ ဟာ ကြီးမြတ်သော ကွန်မြူနစ်ကြီး ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ အမှားတွေကို တွန်မြည်နေကြလိမ့်မယ်။” (Lenin Collected Works, Vol. 33, p. 210, Notes of a Publicist, Vol. 33).

ငယ်ဘဝ

ချေဂွေဗားရားလို့ လူသိများတဲ့ Ernesto Guevara de la Serna (၁၉၂၈ခု၊ ဇွန် ၁၄ - ၁၉၆၇ခု အောက်တိုဘာ ၉) ဟာ မာ့(က်စ်)ဝါဒီ တော် လှန်ရေးတယောက်ဖြစ်တယ်။ မွေးဖွားရာ ဇာတိအရ အာဂျင်တီးနားသား ဆိုပေမယ့် ချေဟာ ရိုးတွင်းခြင်ဆီထဲအထိ စိမ့်ဝင်နေတဲ့ အင်တာ နေရှင်နယ်ဝါဒီတဦး ဖြစ်တယ်။ သူ့ရဲ့ မိဘဘိုးဘေးတွေဟာ လက်တင်အမေရိကတိုက်က လူအများစုလိုပဲ အင်မတန် ရောနှောနေတယ်။ ဂွေ ဗားရား ဆိုတာ အာရပ်ဘ(အယ် လဗ) ဒေသက ဘတ်(စ်ဂ်) စီရင်စုမှာရှိတဲ့ ဘတ်(စ်ဂ်) ဂျီဘာရာ ရွာလေးကို အစွဲပြုပေါ်လာတဲ့ နာမည်မျိုး ဖြစ် တယ်၊ ချေရဲ့ မိသားစု နာမည်တွေထဲက တခုက လင့်(ချ်) ဆိုတာ အိုင်းရစ်(ရှ်)ကလာတယ် (လင့်ချ် မိသားစုဆို တာ ဂယ်လ်ဝေ မျိုးနွှယ်စု ၁၄ခု ထဲက တခုဖြစ်တယ်)။ ဘတ်(စ်ဂ်)နဲ့ အိုင်းရစ်(ရှ်) သွေးနှောထားခြင်းဟာ အတော် ပြင်းထန် ပေါက်ကွဲတတ်တယ်။

လူလတ်တန်းစား မိသားစုထဲ ပေါက်ဖွားလာတဲ့ ချေဟာ လက်တင်အမေရိကတိုက်က တခြား ကလေးငယ်တွေ လို ဆင်းရဲခြင်းနဲ့ ဆာလောင် မွတ်သိပ်ခြင်းကို မခံခဲ့ရဘူး။ ဒါပေမယ့် ကျန်းမာရေးတော့ အတော်ချူချာခဲ့တယ်။ ချေရဲ့ အရဲစွန့်၊ ပုန်ကန်လိုစိတ်ဟာ ငယ်ငယ်ကတည်းက ပန်းနာရင်ကြပ် ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ခံစားခဲ့ရတဲ့ အခြေအနေနဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်။ ရင်ကြပ်ဝေဒနာကို ရင်ဆိုင်ကျော်လွှားဖို့ သူ့တဘဝလုံး အစွမ်းကုန် ရုန်းကန်ခဲ့ရတယ်။အခက် အခဲ မှန်သမျှ ရင်ဆိုင်ကျော်လွှားဖို့ အခိုင်အမာ ပိုင်းဖြတ်ထားမှုကို ငယ်ဘဝက ဒီဖြစ်ရပ်အထိ ခြေရာခံကြည့်လို့ရ တယ်။

လူသားချင်း စာနာတတ်တဲ့ ဗီဇစိတ်ကြောင့် ချေဟာ ဆေးနယ်ပယ်ကို တိမ်းညွှတ်ခဲ့တယ်။ ဆေးပညာ ဒီဂရီကို ရရှိခဲ့တယ်။ ချေရဲ့ အထူးပြု နယ်ပယ်ဟာ အရေပြားဗေဒဖြစ်တယ်။ လက်ပရိုစီ အနာကြီးရောဂါကို အထူးစိတ်ဝင် စားခဲ့တယ်။ ဒီအချိန်အထိ ချေရဲ့ လောကအမြင်ဟာ လူ လတ်တန်းစား လူငယ်အများစု အမြင်ထက် ပိုပြီး ကျယ် ပြန့် မလာသေးဘူး။ အလုပ်ကြိုးစားမယ်၊ ဆေးပညာဒီဂရီ အရယူမယ်၊ အလုပ်ကောင်း ကောင်းတခု ရမယ်၊ ဆေး သိပ္ပံ နယ်ပယ်မှာ ပင်ကိုယ်အစွမ်းအစကို ထုတ်ပြနိုင်တဲ့ သုတေသနတွေ လုပ်ကောင်းလုပ်မယ်၊ အံ့ဩဘနန်းတွေ့ ရှိမှု တွေ ဖော်ထုတ်ပြီး လူသား အသိပညာကို မြင့်တင်ကောင်း မြင့်တင်လိမ့်မယ်။ အဲဒီကာလ သူ့ဘဝအကြောင်း ကို ချေ ရေးခဲ့တယ် -

“ဆေးပညာ စလေ့လာနေတုန်းက တော်လှန်ရေးသမားတယောက်အဖြစ် အခု ငါ့မှာရှိနေတဲ့ အယူအဆ တော် တော်များများ အဲဒီတုန်းက ငါ့ရဲ့ စိတ်ကူးစံနန်းတော်ထဲမှာ ရှိမနေသေးဘူး။ လူတိုင်းလိုပဲ ငါဟာ အောင်မြင် ချင် တယ်။ နာမည်ကျော်ကြားတဲ့ သုတေသီတဦး ဖြစ်ချင်တယ်၊ လူသားမျိုးနွှယ်ကို အလုပ်အကျွေးပြုနိုင်တဲ့ တစုံတ ရာ ရှာဖွေဖော်ထုတ်နိုင်ဖို့ မနေမနား အလုပ်လုပ်နေတဲ့ သုတေသီမျိုး ဖြစ်လာဖို့ စိတ်ကူး ယဉ်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီ ကာလ အတွေးတွေ အားလုံးဟာ ပုဂ္ဂလိကဘဝ အောင်မြင်ရေးပဲ ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ကျနော်ဟာလည်း တခြားလူ တွေလို ပဲ ကျင်လည်ရာ လူမှုဝန်းကျင်ရဲ့ အသီးအပွင့်တခု ဖြစ်ခဲ့တယ်။

လူအများစုလိုပဲ အားနစ်(စ်)တိုဟာ ခရီးသွားရတာ နှစ်ခြိုက်တယ်။ ဂျာမန်တွေ ပြောလေ့ရှိတဲ့ “ခရီးသွားလိုတဲ့ အင်မတန် ပြင်းပြသော ဆန္ဒ”ရဲ့ လွှမ်းမိုးခံခဲ့ရတယ်။ ချေက ရေးခဲ့တယ်၊ “မယုံနိုင်လောက်အောင် ဆန်းပြားတဲ့ တိုက်ဆိုင်မှုကနေ ငါသိလာရပြီ၊ ငါဟာ ခရီးသွားဖို့ ပြဌာန်းခံ ထားရတယ်”။ ဘယ်လောက်ဝေးဝေး သွားဖြစ်မယ်၊ ဘယ်ကို ဦးတည်သွားလိမ့်မယ် ဆိုတာတော့ အဲဒီအချိန်မှာ ချေ မသိနိုင်သေးဘူး။ ဆင်ခြင် ဉာဏ် ပြည့်စုံတသမား တော်တဦး ဖြစ်လာမှာတော့ သံသယရှိဖို့ မလို၊ ဒါပေမယ့် “ခရီးသွားလိုတဲ့ အင်မတန် ပြင်းပြသော ဆန္ဒ”က သူ့ကို တွန်း ပို့နေခဲ့ပြီ။ လမ်းမဆီ ထွက်လာခဲ့တယ်၊ နှစ်ပေါင်းများစွာကြာတဲ့အထိ အာဂျင်တီးနားကို ပြန်မလာခဲ့ဘူး။ စွန့်စားလိုတဲ့ သဘာဝဟာ ချေကို တောင်အမေရိကတိုက်တလွှား မော်တော်ဆိုင်ကယ်တစီးနဲ့ ခရီးရှည်နှင်စေခဲ့ပြီ။
ဆေးပညာနဲ့ သူ့ရဲ့ နိုင်ငံရေး စံတွေကြား ဆက်နွှယ်ချက်ဟာ ပီရူးနိုင်ငံက လက်ပရိုစီ ရောဂါသည်တွေကို ထားရှိ ရာ ဆန်ပါဘလိုဒေသမှာ ၂၄နှစ် မြောက် မွေးနေ့တုန်းက ပေးခဲ့တဲ့ မိန့်ခွန်းထဲ စတင်ထွက်ပေါ်လာတယ်။ ချေက ပြော ခဲ့တယ် -

“ဒီလို မြင့်မြတ်လှတဲ့ အရေးတော်ပုံတခုအတွက် ပြောရေးဆိုခွင့် ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ဖြစ်လောက်အောင် ကျနော်တို့ဟာ ဘာကောင်တွေမှ မဟုတ်ပါ ဘူး၊ ဒါပေမယ့် ကျနော်တို့ ယုံကြည်တယ်၊ ဒီခရီးစဉ်ဟာ အဲဒီ ယုံကြည်မှုကို သက် သေ ထူပေးခဲ့တယ်၊ အမေရိကတိုက်ကို မတည်မငြိမ်နဲ့ ထင် ယောင်ထင်မှား တိုင်းပြည်တွေအဖြစ် ခွဲခြမ်းထား တာဟာ လုံးဝ လုပ်ဇာတ်တခုပဲ ဖြစ်တယ်။ ကျနော်တို့ဟာ မက်စီကိုကနေ မက်ဂဲလန် ရေ လက်ကြားအထိ နေ ထိုင်ကြသော လူမျိုးစု လက္ခဏာတွေ အတော်များများ ဆင်တူကြတဲ့ သွေးနှော လူမျိုးစုတခုတည်းသာ ဖြစ်ကြ တယ်။ ဒါ့ ကြောင့် ပီရိုးနဲ့ ယူနိုက်တစ်(ဒ်) အမေရိကကို ကျဉ်းမြောင်းတဲ့ စီရင်စုဝါဒမှ လွတ်မြောက်စေဖို့ ကျနော် ဆန္ဒပြုလိုက်ပါတယ် (Motorcycle Diaries, p.135)
အစောပိုင်းကာလ အသိအမြင်နိုးကြားလာမှု

ဒီခရီးဟာ သူနေထိုင်ရာ ကမ္ဘာကြီးရဲ့ အရှိတရားကို တဖြည်းဖြည်း မြင်တွေ့လာစေတဲ့ အော့ဒဆီ ခရီးရှည်ကြီးရဲ့ ကနဦးအစ ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ချေ့ ဘဝမှာ ပထမဆုံး အကြိမ်အဖြစ် ဆင်းရဲသား အဖိနှိပ်ခံ လူထုကြီးနဲ့ တိုက်ရိုက် ထိ တွေ့ ဆက်ဆံခွင့် ရခဲ့တယ်။ လူအများစုကြီး ရှင်သန် နေထိုင် နေရတဲ့ ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်ဖွယ် အခြေအနေတွေ ကို မျက်ဝါးထင်ထင် မြင်တွေ့ခဲ့ရတယ်။ ဒီလောက် ဆန်းကြယ်လှပတဲ့ အမေရိကတိုက်ရဲ့ သဘာဝ ပေါကြွယ်ဝမှု တွေရဲ့ အလယ်မှာ ဒီလိုအကျည်းတန် ဆိုးဝါးလွန်းတဲ့ ဆင်းရဲမွေတေမှု ရှိနေခြင်းဟာ လူငယ်တယောက်ရဲ့ စိတ် ထဲ ကြီး ကြီးမားမား သက်ရောက်မှု ရှိခဲ့တယ်။

အဲဒီပဋိပက္ခတွေဟာ ချေရဲ့ စိတ်အားပြင်းထန်တဲ့၊ သိမြင်ခံစားတတ်တဲ့ သဘာဝကို စေ့ဆော်ပေးခဲ့တယ်၊ ဒီပဋိပ က္ခတွေရဲ့ အကြောင်းတရား တွေကို အဖြေရှာကြည့်စေခဲ့တယ်။ ချေမှာ အင်မတန် စူးစမ်းလေ့လာလိုတဲ့ စိတ် ရှိ တယ်။ ဆေးပညာ လေ့လာရာမှာ ထုတ်ဖော်ပြသခဲ့ပြီးဖြစ်တဲ့ ပြင်းပြင်းပြပြ လေ့လာလိုစိတ်ဟာ အခုတော့ လူ့ အဖွဲ့အစည်းကို အားတက်သရော လေ့လာခြင်းအဖြစ် ပြောင်းလဲသွားခဲ့ပြီ။ ဒီခရီးတွေအတွင်း သူ့ရဲ့ ရှုကြည့်လေ့ လာမှုတွေ၊ အတွေ့အကြုံတွေဟာ သူ့အသိစိတ်အပေါ် ရေရှည်စွဲထင်သွားစေတဲ့ အမှတ်အသားတွေ ချန်ထားခဲ့ တယ်။

ရုတ်တရက်ဆိုသလို သူ့ဘဝ အစောပိုင်းတုန်းက ထားရှိခဲ့တဲ့ ပုဂ္ဂလိကဘဝ အောင်မြင်မှု ရည်မှန်းချက်တွေဟာ သေးသိမ်သယောင် ဖြစ်လာ တယ်၊ စိတ်ဝင်စားစရာလည်း မရှိတော့ဘူး။ အဆုံးမတော့၊ ဆရာဝန်တယောက်ဟာ လူနာတဦးချင်းစီရဲ့ ဝေဒနာတွေကို ကုသပေးနိုင်ပါလိမ့် မယ်၊ ဒါပေမယ့် ဆင်းရဲမွဲတေခြင်း၊ စာမတတ်ခြင်း၊ နေစ ရာ အိမ်မရှိခြင်း၊ အဖိနှိပ်ခံရခြင်းဆိုတဲ့ အင်မတန် ဆိုးရွားသော ရောဂါကြီးကို ဘယ်သူ ကုသနိုင်သလဲ။ ကင်ဆာ ကို အက်(စ်)ပရင်နဲ့ ကုလို့မရနိုင်သလို လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ ဖြစ်နေတဲ့ အနာရောဂါတွေကိုလည်း ဆေးမြီးတိုတွေ၊ လက္ခ ဏာ လျော့ပါးရုံ သက်သာစေတဲ့ ဆေးဝါးတွေနဲ့ ကုသလို့ မရနိုင်ဘူး။

ဒီလူငယ်ရဲ့ စိတ်ထဲမှာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ တော်လှန်ရေး အယူအဆတခု ရင့်ကျက်လာတယ်၊ ဖွံ့ဖြိုးကြီးထွား လာ တယ်။ သူဟာ ကောက်ကာ ငင်ကာ မာ့(က်စ်)ဝါဒီ ဖြစ်လာတာ မဟုတ်ဘူး။ ဘယ်သူကော ဖြစ်လာနိုင်သလဲ။ လေးလေးနက်နက်နဲ့ အချိန်ကြာကြာ စဉ်းစားတွေးတော ခဲ့တယ်၊ စာပေတွေ နှံ့နှံ့စပ်စပ် ဖတ်ခဲ့တယ်၊ ဒီအလေ့ အကျင့်ဟာ သူသေတဲ့အထိ ပါသွားခဲ့တယ်။ မာ့(က်စ်)ဝါဒကို စတင် လေ့လာခဲ့တယ်။ လူ အများစုကြီး ကြုံတွေ့ နေရတဲ့ ပြဿနာတွေကို တော်လှန်ရေးနည်းနဲ့ပဲ ကုစားလို့ရမယ်ဆိုတာ တဖြည်းဖြည်း နားလည်စပြု လာတယ်၊ အစ ပိုင်းမှာ မပီဝိုးတဝါး၊ ဒါပေမယ့် နောက်ဆုံးမှာ မလွဲမသွေ နားလည် လက်ခံသွားခဲ့တယ်။
ဂွာတီမာလာ

မာ့(က်စ်)ဝါဒဆီ သိစိတ်ရှိရှိ ကူးပြောင်းလာစေမယ့် အဆုံအဖြတ် တွန်းအားကို ဂွာတီမာလာ သွားလေ့လာချိန်မှာ ရရှိခဲ့တယ်။ ဂွာတီမာလာမှာ သမ္မတ ဂျက်ကော့ဘို အာဘန့်(ဇ်) ဂူး(ဇ်)မန်းက ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးတွေ လုပ် ဆောင်နေချိန် ဖြစ်တယ်။ ဂူး(ဇ်)မန်းက ပြုပြင်ရေးဝါဒီ အစိုး ရကို ဦးဆောင်ပြီး မြေရှင်ကြီးစနစ်ကို ဖျက်သိမ်းကာ မြေယာပြုပြင်ရေးကို အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ လုံးပမ်းနေဆဲ ၁၉၅၃ ဒီဇင်ဘာလထဲမှာ ဂွာ တီမာလာကို ချေ ရောက်သွားခဲ့တယ်။

ဂွာတီမာလာကို မရောက်ခင်ကတည်းက ချေဟာ ပိုင်းဖြတ်ချက်ခိုင်မာတဲ့ တော်လှန်ရေးသမား တယောက် ဖြစ် နေပြီ၊ ဒါပေမယ့် သူ့အယူအဆ တွေက ဖြစ်ပေါ်နေဆဲ အဆင့်ပဲ ရှိသေးတယ်။ ၁၉၅၃ ဒီဇင်ဘာလက ကော့(စ်) တာရီကာမှာ ရေးခဲ့တဲ့စာကို ဖတ်ကြည့်ရင် ဒီအချက်ကို တွေ့ရ မယ် “ဂွာတီမာလာမှာ ငါ့ကိုယ်ငါ ပိုပြီး ပြည့်စုံ အောင် လုပ်ရဦးမယ်၊ စစ်မှန်တဲ့ တော်လှန်ရေးသမားတယောက် ဖြစ်ဖို့ လိုအပ်နေသေးတဲ့ အရာ အားလုံးကို ဖြည့် စွမ်းရဦးမယ်” လို့ ဆိုထားတယ်။

United Fruit Company နဲ့ စီအိုင်အေမှာ တခြား အယူအဆတွေ ရှိနေခဲ့တယ်။ United Fruit Company နဲ့ စီ အိုင်အေက Carlos Castillo Armas ဦးဆောင်တဲ့ အာဏာသိမ်းဖို့ ကြိုးပမ်းချက်ကို စီစဉ်ပေးခဲ့တယ်၊ အမေရိကန် လေကြောင်း အထောက်အပံ့ ပေးခဲ့တယ်။ ကွန်မြူနစ် လူ ငယ်တွေ စုစည်းထားတဲ့ လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့တခုထဲကို ဂွေဗားရား ချက်ချင်း ဝင်သွားခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီအဖွဲ့ရဲ့ လေးလံ ထိုင်းမှိုင်းမှု ကြောင့် စိတ်ပျက်ခဲ့ရတယ်။ အာဏာသိမ်းပြီးတဲ့နောက် လူဖမ်းပွဲကြီး စလာတယ်၊ ချေလည်း အာဂျင်တီးနီးနား ကောင်စစ်ဝန်ရုံးမှာ ပုန်းခိုခဲ့ရ တယ်။ လုံလုံခြုံခြုံ ထွက်ခွာလို့ မရမချင်း အဲဒီမှာပဲ အောင်းနေခဲ့ရတယ်။ ဒီနောက် မက်စီကိုဆီ ချီတက်ဖို့ ဆုံး ဖြတ်ခဲ့တယ်။

အမေရိကန် စပွန်ဆာပေးထားတဲ့ အာဏာသိမ်းမှုကို ကိုယ်တွေ့ကြုံလိုက်ရခြင်းဟာ ချေရဲ့ အမြင်တွေကို ခိုင်မာ စေခဲ့တယ်၊ တချို့သော နိဂုံး ချုပ်ချက်တွေ ပြုလုပ်စေခဲ့တယ်။ ဒီအတွေ့အကြုံဟာ ချေဂွေဗားရားကို လက်တင် အမေရိက တိုက်အတွင်းက အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုရဲ့ အခန်းကဏ္ဍအပေါ် အထူးအာရုံစိုက် လာစေခဲ့တယ်။ လက်တင်အမေရိကတိုက် တခုလုံးက ဖောက်ပြန်ရေး အင်အားစုတွေအားလုံးရဲ့ ပင်မ ဒေါက်တိုင်ကြီးတခုဖြစ်တဲ့ အရင်းရှင်နယ်ချဲ့ ပါဝါကြီးတခု ဒီမှာ ရှိနေတယ်။ လူ့အဖွဲ့အစည်းကို ပြောင်းလဲဖို့ ကြိုးစားတဲ့ အစိုးရတိုင်းဟာ အင် အားကြီးမားပြီး ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်တဲ့ ရန်သူ (အမေရိကန်ကို ရည်ညွှန်း) ရဲ့ တရစပ် ဆန့်ကျင်မှုကို မလွဲ မသွေ ရင်ဆိုင်ရမယ်။

စီအိုင်အေ စီစဉ်တဲ့ အာဏာသိမ်းပွဲ ပြီးမြောက်သွားတဲ့နောက် ချေလည်း မက်ဆီကိုကနေ ထွက်ခွာခဲ့ရတယ်၊ ၁၉၅၆ ခုနှစ်မှာ ဖီဒယ်ကတ်(စ်) ထရိုရဲ့ တော်လှန်ရေး အင်အားစု ‘ဇူလိုင် ၂၆ လှုပ်ရှားမှု’ထဲ ဝင်ခဲ့တယ်။ အဲဒီအင် အားစုဟာ ကျူးဘားက ဗိုလ်ချုပ် Fulgencio Batista အာဏာ ရှင် စနစ်ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဆန့်ကျင် တိုက်ပွဲ ဆင်နေတယ်။ သူတို့နှစ်ယောက်ဟာ ချက်ချင်းဆိုသလိုပဲ တရင်းတနှီး ကျွမ်းဝင်သွားကြတယ်။ ကတ်(စ်) ထရိုမှာ ယုံကြည် အားထားရလောက်တဲ့ လူတွေ လိုအပ်နေခဲ့တယ်၊ ချေက အဖွဲ့အစည်းတခုနဲ့ တိုက်ပွဲဝင်ဖို့ အ ရေးတော် ပုံ တခု လို အပ်နေခဲ့တယ်။

ပြုပြင်ရေးဝါဒရဲ့ သေလောက်တဲ့ အားနည်းချက်ကို ချေဟာ မျက်ဝါးထင်ထင် မြင်တွေ့ခဲ့ရတယ်၊ ဒါ့ကြောင့် ဆို ရှယ်လစ်စနစ်ကို လက်နက်ကိုင် တိုက်ပွဲနည်းနဲ့ပဲ အောင်မြင်နိုင်မယ်လို့ အခိုင်အမာ ယုံကြည်လာခဲ့တယ်။ ၁၉၅၄ စက်တင်ဘာ အစောပိုင်းမှာ မက်စီကို မြို့တော်ကို ရောက် ခဲ့တယ်၊ ဂွာတီမာလာမှ ဆုံခဲ့ဖူးတဲ့ ကျူးဘား ပြည် ပြေးတွေနဲ့ အဲဒီမှာ အချိတ်အဆက်ရခဲ့တယ်။ ၁၉၅၅ ဇွန်မှာ ရာအူး(လ်)ကတ်(စ်)ထရိုနဲ့ ပထမဆုံးအကြိမ် ဆုံခဲ့ တယ်၊ အဲ့နောက် သူ့ရဲ့အကို ဖီဒယ်နဲ့ ဆုံခဲ့တယ်။ ဖီဒယ်က ကျူးဘား ထောင်ကနေ လွတ်လာခဲ့သူ။ မွန်ကဒါ စစ် တန်း လျားကို ဝင်တိုက်ပြီး အရေးနိမ့်ခဲ့ရာက ထောင်ကျခဲ့တယ်။

ဘာတစ်(စ်)တာ အာဏာရှင်စနစ်ကို ဖြိုချဖို့ စီစဉ်နေတဲ့ ‘ဇူလိုင် ၂၆ လှုပ်ရှားမှု’ထဲ ချေ ချက်ချင်းဝင်ခဲ့တယ်။ ကန ဦးမှာ ချေကို ဆေးဘက်မှာ တာဝန်ယူမယ်လို့ ထင်ခဲ့ကြတယ်။ တဘဝလုံး ပန်းနာရင်ကြပ် ခံလာရတဲ့ ချေဟာ ကျန်းမာရေး အတော်ချူချာတယ်၊ ဒီတော့ စစ်သား တယောက်လို ကိုယ်ကာယ မကြံ့ခိုင်ဘူးလို့ ယူဆခဲ့တယ်။ ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် ချေဟာ ဒီလှုပ်ရှားမှုရဲ့ တခြားအဖွဲ့ဝင်တွေနဲ့ ရည်တူတန်းတူ စစ် ပညာ လေ့ကျင် သင်ကြားခဲ့ တယ်။ ချေဟာ တကယ် အရေးပါကြောင်း သက်သေပြသွားခဲ့တယ်။
ဂရမ်မာ

၁၉၅၆ နိုဝင်ဘာ ၂၅ ရက်နေ့မှာ ဂရမ်မာ သင်္ဘောဟာ ဗီရာခရု(ဇ်)ပြည်နယ် တက်(က်စ်)ပန်းကနေ ကျူးဘားကို ဦးတည် ခုတ်မောင်းလာ ခဲ့တယ်။ တော်လှန်ရေးသမားတွေ အပြည့်တင်ဆောင်လာတဲ့ ဂရမ်မာဟာ သင်္ဘော ဟောင်း တစီးသာ ဖြစ်တယ်။ မနိုင်ဝန်ကို သယ်လာခဲ့ရ တယ်။ ဆိုးဝါးတဲ့ ရာသီဥတုနဲ့ ရင်ဆိုင်ရချိန်မှာ မှောက်မ လို ဖြစ်ခဲ့တယ်၊ ခရီးသည် တော်တော်များများလည်း သင်္ဘောမူးတဲ့ဒဏ် အတော်ခံခဲ့ ရတယ်။ ဒါဟာ ပြဿနာ တွေရဲ့ အစပဲ ရှိသေးတယ်။

ခရီးရောက်မဆိုက် အကုန်ဖျက်စီးခံရမလို ဖြစ်ခဲ့တယ်။ နေရာမှားပြီး ကမ်းကပ်မိသွားတယ်၊ ရွှံ့ဗွက်တောထဲ နစ် နေခဲ့တယ်။ ကမ်းဆိုက်ပြီး မကြာခင်မှာပဲ အစိုးရ စစ်တပ်ရဲ့ တိုက်ခိုက်ခြင်းကို ခံလိုက်ရတယ်။ သူပုန်တဝက် နီး ပါး အသတ်ခံလိုက်ရတယ် (သို့) ဖမ်းမိတဲ့အခါ အသတ်ခံ လိုက်ရတယ်။ ၁၅-၂၀ လောက်ပဲ အသက်ရှင်ခဲ့တယ်။ ဒီလို အထိနာပြီး အင်အား အတော်ပြုန်းတီးသွားပေမယ့် ရနိုင်သမျှ ပြန်စုစည်းခဲ့ရတယ်၊ ဆီရာမီး(စ်)ထရာ တောင် တန်းဆီ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ရင်း ဘာတစ်(စ်)တာ အာဏာရှင်စနစ်ကို ပြောက်ကျားစစ် ဆင်နွှဲခဲ့တယ်။

ဒီလို အစပိုင်းမှာ အထိနာသွားပေမယ့် သူပုန်တွေဟာ ရဲစွမ်းသတ္တိအပြည့်နဲ့ ထိုးနှက်နိုင်ခဲ့တယ်၊ ပြည်သူတွေရဲ့ စိတ်နှလုံးကို သိမ်းကြုံး ယူငင် နိုင်ခဲ့တယ်၊ အထူးသဖြင့် လူငယ်တွေ။ အသစ်အသစ်တိုးလာတဲ့ သူပုန်တွေနဲ့ ပြုန်း တီးသွားတဲ့ အင်အားကို ပြန်ဖြည့်တင်းနိုင်ခဲ့တယ်။ ကျူးဘား အရှေ့ခြမ်းတခုလုံး ပြောက်ကျားစစ် ပြန့်နှံ့သွား ခဲ့ တယ်။ ချေကို ဆေးပညာရှင်အနေနဲ့ တာဝန်ယူခိုင်းခဲ့ပေမယ့် တိုက်ပွဲမီးလျှံကြားမှာ အရေး တော်ပုံကို ဆရာဝန် အနေနဲ့ အကောင်းဆုံး အကျိုးပြုနိုင်မလား (သို့) တိုက်ခိုက်ရေးသမားနဲ့ အကောင်းဆုံး အကျိုးပြုမလား အခိုင် အမာ ပိုင်း ဖြတ်ချက်ချခဲ့ရတယ်။ သူ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ် -

“ဒါဟာ ကျနော့်ဘဝမှာ ပထမဆုံး အကြိမ်ဖြစ်လိမ့်မယ်၊ ဆေးပညာကို စိတ်နှစ်ထားခြင်းနဲ့ တော်လှန်ရေး စစ်သား တဦးရဲ့ တာဝန်ကြား ဘယ် သင်းကို ရွေးရမလဲ ဝေခွဲမရဖြစ်ခဲ့ရတယ်။ ကျနော့်ခြေရင်းမှာက ဆေးတွေ အပြည့် ထည့်ထားတဲ့ ကျောပိုးအိတ်တလုံးနဲ့ ကျည်ဆံသေတ္တာ တလုံး။ နှစ်ခုလုံးကို သယ်သွားဖို့ဆိုတာ အင်မတန် လေး လံလွန်းလှတယ်။ ကျည်သေတ္တာကို ကျနော် ကောက်ကိုင်လိုက်တယ်၊ ဆေးအိတ်ကို နောက်မှာ ချန်ထားခဲ့တယ်။”

သူပုန်ထခြင်းရဲ့ အဓိက အားသာချက်က အုပ်ချုပ်ရေး စနစ်ဟောင်းဟာ နှစ်ရှည်လများ ချိနဲ့နေခြင်း ဖြစ်တယ်။ အတွင်းကနေ ယိုယွင်းပြီး ခြ စားပုပ်ပွနေတဲ့ အုပ်ချုပ်ရေး ယန္တယားဟောင်းဖြစ်တယ်။ အမေရိကန် အရင်းရှင် နယ်ချဲ့စနစ်ရဲ့ ငွေအား လက်နက်အား ထောက်ပံ့မှုတွေ ရနေ ပေမယ့် ဘာတစ်(စ်)တာ အစိုးရဟာ တော်လှန်ရေး ချီတက်လာခြင်းကို မဟန့်တားနိုင်ခဲ့ဘူး။ ဆီရာမီး(စ်)ထရာ တောင်ကုန်းမြင့်တွေနဲ့ ဂွီဆာ နဲ့ ကောင်တို လွင်ပြင် ဒေသတွေမှာ ချုံခိုတိုက်ခိုက်မှုတွေ တောက်လျှောက်ခံလာရလို့ အင်အားချိနဲ့ပြီး စိတ်ဓာတ်ပြိုလဲနေတဲ့ အစိုးရ စစ်တပ် ဟာ အဆုံးသတ် ထိုးစစ်မဆင်ရခင်ကတည်းက လုံးလုံးလျားလျား စိတ်အားပျက်နေပြီးသား ဖြစ်တယ်။

ဒီစစ်ဆင်ရေးမှာ ချေဟာ စစ်ဦးစီးတယောက် ဖြစ်လာခဲ့တယ်၊ ရဲစွမ်းသတ္တရှိမှု၊ စစ်ရေး ကျွမ်းကျင်မှုတွေကြောင့် ရဲဘော်ရဲဘက်တွေရဲ့ လေးစား ချစ်ခင်မှုကို ရရှိခဲ့တယ်။ ဖီဒယ်(လ်)ကတ်(စ်)ထရိုပြီးရင် ချေပဲ ရှိတယ်။ ၁၉၅၈ ဒီဇင်ဘာ နောက်ဆုံးရက်တွေမှာ ဂွေဗားရား ဦးဆောင်တဲ့ တပ်ဖွဲ့ ဟာ ဟဗနားဆီ အဆုံးသတ် ထိုးစစ်ဆင်ဖို့ အနောက်ဖက်ဆီ ချီလာခဲ့ကြတယ်။ ဒီတပ်ဖွဲ့ဟာ ဆန်တာ ကလဲရာကို အဆုံးသတ် အလဲထိုးရာမှာ အန္တရာယ် အကြီးဆုံး တာဝန်တွေကို ယူခဲ့ကြတယ်။ ၁၉၈၃ ဒီဇင်ဘာ ၂၇ရက်နေ့က ပါး(လ်)မာ ဆော်ရီယာနိုမှာ ပြောခဲ့တဲ့ မိန့်ခွန်းထဲမှာ ကတ်(စ်)ထရိုက အဲဒီ ထိုးစစ်ရဲ့ အရေးပါမှုကို ထောက်ပြခဲ့တယ် -

“ကျနော်တို့က ကောင်တလို မြစ်ဘေးမှာ ခံစစ်ကို အခိုင်အမာ တည်ဆောက်ထားခဲ့တယ်။ မာပို(စ်) အဝိုင်းခံထား ရတယ်၊ ဒါပေမယ့် ပါး(လ်)မ ရှိနေ သေးတယ်။ ရန်သူ စစ်သား ၃၀၀ ဝန်းကျင် ရှိနေတယ်။ ပါး(လ်)မကို ကျနော် တို့ သိမ်းရမယ်။ ပါး(လ်)မမှာ တွေ့ရမယ့် လက်နက်တွေကို ရ လိုဇောကပ်နေတယ်။ နောက်ဆုံး ထိုးစစ်ကြောင့် ဆီရာမီး(စ်)ထရာ တောင်တန်းဒေသက လာပလာတကို စွန့်ခဲ့ရတုန်းက ကျနော်တို့မှာ လက်နက် တပ်ဆင်ထား တဲ့ တပ်သား ၂၅ ယောက်ပဲရှိတယ်၊ တပ်သားအသစ် ၁၀၀၀ မှာ ဘာလက်နက်မှ မရှိသေး။ ဒီကနေ ထွက်လာတဲ့ လမ်းမှာ တပ်သားအသစ်တွေကို လက်နက်တပ်ဆင်ပေးခဲ့တယ်။ တိုက်ပွဲဝင်ရင်း လက်နက် တပ်ဆင် ပေးခဲ့တယ်၊ ဒါပေမယ့် ပါး(လ်)မရောက်မှ သူတို့ကို အပြည့်အဝ လက်နက်တပ်ဆင်နိုင်ခဲ့တယ်။”

သူပုန်တပ်ဆီ နောက်ဆုံး အမိန့်တွေကို ပါး(လ်)မကနေ ၁၉၅၉ ဇန်နဝါရီ ၁ရက်နေ့မှာ ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။ ဒါပေ မယ့် အာဏာရှင်စနစ်ကို အပြီး တိုင် အလဲထိုးပစ်လိုက်တာက ဟဗားနားက အလုပ်သမားတွေရဲ့ အထွေထွေ သ ပိတ်ပါ။ တည်ဆဲစနစ် အဆောက်အအုံကြီးတခုလုံးဟာ ကတ် တွေနဲ့ဆောက်ထားတဲ့ အိမ်တလုံးလို ပြိုကျနေပြီ။ ဘာတစ်(စ်)ရဲ့ စစ်ဗိုလ်ချုပ်တွေဟာ သူပုန်တွေနဲ့ သီးခြား ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးဖို့ ကြိုးပမ်း ခဲ့ကြတယ်။ ဒီအ ကြောင်းကို ကြားလိုက်ရချိန် ဒီပွဲ ပြီးသွားပြီဆိုတာ အာဏာရှင် သဘောပေါက်သွားခဲ့ပြီ၊ ၁၉၅၉ နှစ်သစ်ကူးနေ့မှာ ဒိုမစ်နစ်ကန် သမ္မတနိုင်ငံကို အာဏာရှင် ဘာတစ်(စ်)တာ ထွက်ပြေးသွားခဲ့တယ်။
အာဏာရချိန်

ဘူဇွာ နိုင်ငံတော်ဟောင်းကို ဖျက်သိမ်းပြီး အာဏာသစ်ကို ထူထောင်ခဲ့တယ် (သို့) ပြောက်ကျားတပ်ကို အခြေခံ ပြီး ကောက်ကာငင်ကာ တည် ထောင်ခဲ့တယ်။ အာဏာဟာ ပြောက်ကျားတပ်တွေရဲ့ လက်ထဲ ရောက်သွားခဲ့ပြီ။ တကမ္ဘာလုံးက မာ့(က်စ်)ဝါဒီတွေဟာ ကျူးဘား တော်လှန် ရေး အောင်ပွဲခံတာကို ဝမ်းပန်းတသာ ကြိုဆိုခဲ့ကြ တယ်။ ဒါဟာ သမိုင်းတလျှောက် အင်အားအကြီးဆုံး အရင်းရှင် နယ်ချဲ့နိုင်ငံကြီးရဲ့ ဘေး ကပ်ရပ်မှာ နယ်ချဲ့စနစ်၊ အရင်းရှင်စနစ်နဲ့ မြေရှင်ကြီးစနစ်ကို အရှိုက်ထိုးလိုက်တာပဲ။ ကျူးဘား တော်လှန်ရေး အောင်ခြင်းဟာ နေရာ အ သီးသီးက အဖိနှိပ်ခံ လူထုကြီးကို မျှော်လင့်ချက် ပေးလိုက်တာပဲ။ ဒါပေမယ့် ကျူးဘား တော်လှန်ရေး ဖြစ်ပွားခဲ့ တဲ့ လမ်းကြောင်းဟာ ၁၉၁၇ အောက်တိုဘာ၊ ရပ်ရှား တော်လှန်ရေး လမ်းကြောင်းနဲ့တော့ မတူဘူး။ ကျူးဘား တော်လှန်ရေးမှာ ဆိုဗီယက်တွေ မရှိခဲ့သလို အထွေထွေ သ ပိတ်တခုနဲ့ တော်လှန်ရေးရဲ့ အဆုံးသတ် အောင်ပွဲကို ရရှိစေခဲ့ပေမယ့် အလုပ်သမား လူတန်းစားရဲ့ ဦးဆောင် အခန်းကဏ္ဍလည်း မရှိခဲ့ဘူး။

ဒီလို နှိုင်းယှဉ်ခြင်းဟာ ဆီလျော်မှုမရှိဘူး၊ တော်လှန်ရေးတိုင်းဟာ မတူကြဘူး၊ မော်ဒယ်တခုကို ဖြစ်ရပ်အား လုံး မှာ အသုံးချလို့ မရနိုင်ဘူးလို့ တချို့က ငြင်းချက်ထုတ်ကြတယ်။ အတိုင်းအတာ တခုအထိ ဒီငြင်းချက်ဟာ မှန် ပါတယ်။ မတူညီသော အခိုင်အမာ အခြေအနေတွေ၊ လူတန်း စား အင်အားအချိုးအစားတွေ၊ မတူညီသော တိုင်း ပြည် အသီးသီးရဲ့ အစဉ်အလာနဲ့ သမိုင်းကြောင်းတွေကိုလိုက်ပြီး တော်လှန်ရေးတိုင်းမှာ မတူညီသော အခိုင်အ မာ ဝိသေသတွေ၊ လက္ခဏာတွေ ရှိကြတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီလောက်ပဲ ရှုကြည့်လေ့လာခြင်းဟာ ဒီပြဿနာကို အပြီး မသတ်နိုင်သေးဘူး။
ပစ္စည်းမဲ့ အာဏာရှင်စနစ်

အလုပ်သမားထုဟာ နိုင်ငံတော် ယန္တယား အဟောင်းကို အရံသင့် ကောက်သုံးပြီး လူ့အဖွဲ့အစည်းကို ပြောင်းလဲ လို့ မရနိုင်ဘူး။ မာ့(က်စ်)ရဲ့ အလုပ်သမားထု အာဏာ သဘောတရားကို ၁၈၇၁ ခုနှစ်က အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အ လုပ် သမားအဖွဲ့ (ပထမ အင်တာနေရှင်နယ်လို့ ခေါ်) ရဲ့ အထွေထွေ ကောင်စီမှာ ပြောခဲ့တဲ့ မိန့်ခွန်း ‘The Civil War in France’ ထဲမှာ ဖော်ထုတ်ခဲ့တယ်။ ဒီသီအိုရီရဲ့ အနှစ်သာရက ဘာလဲ။ နိုင်ငံတော် အဟောင်းဟာ လူ့အ ဖွဲ့အစည်းကို ပြောင်းလဲရာမှာ အသုံးဝင်တဲ့ လက်နက် မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ မာ့(က်စ်)က ရှင်းပြခဲ့တယ်။ နိုင်ငံတော် အဟောင်း ကို ဖျက်သိမ်းပြီး နိုင်ငံတော် အာဏာအသစ် (အလုပ်သမားထုရဲ့ နိုင်ငံတော်) နဲ့ အစားထိုးရမယ်၊ အ လုပ်သမားထုရဲ့ နိုင်ငံတော် အသစ်ဟာ နိုင်ငံတော် ယန္တယား အဟောင်းနဲ့ လုံးဝမတူဘူး၊ နိုင်ငံတော် အဟောင်း ဟာ ‘နေရာတိုင်းမှာ ရှိနေတဲ့ အမြဲတမ်း စစ်တပ်၊ ရဲတပ်၊ ဗျူရိုကရေစီ၊ ဘာသာရေး ဆရာတွေ၊ တရားရုံးတွေ၊ တ ရားသူကြီးတွေနဲ့ ဗဟို ချုပ်ကိုင်မှု အားကောင်းသော နိုင်ငံတော် အာဏာ’ ဖြစ်တယ်။ အလုပ်သမား ထုရဲ့ နိုင်ငံ တော်အသစ်ဟာ နိုင်ငံတော် စစ်စစ် မဟုတ်တော့ဘူး၊ မာ့(က်စ်) သုံးခဲ့တဲ့အတိုင်း ပြောရရင် နိုင်ငံတော် ပျောက် ကွယ်သွားခြင်းဆီ ဦး တည် ပိုင်းဖြတ်ထားတဲ့ semi-state တခုသာ ဖြစ်တယ်။

“ကွန်မြူးကို မြူနီစီပယ် ကောင်စီလာတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတယ်။ သူတို့ကို မြို့ရဲ့ ရပ်ကွက်အသီးသီးက ယူနီဗာ ဆယ် မဲပေးခွင့်ကို အခြေခံပြီး ရွေး ချယ်ထားခြင်း ဖြစ်တယ်၊ ဒီကောင်စီလာတွေဟာ မဲပေးလိုက်တဲ့ လူထုကို တာဝန်ခံရတယ်၊ သူတို့ကို မဲပေးလိုက်တဲ့ လူထုက ဖြုတ်ချပိုင်ခွင့် လည်း ရှိတယ်။ ဒီလိုနည်းနဲ့ ရွေးချယ်ထားတဲ့ ကွန်မြူးအဖွဲ့ဝင် အများစုဟာ အလုပ်သမားတွေ ဖြစ်ကြတယ် (သို့) အလုပ်သမား လူတန်းစားက အသိအမှတ် ပြုထားတဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေ ဖြစ်ကြတယ်။ ကွန်မြူးဟာ ပါလီမန် ကိုယ်ထည်တခု မဟုတ်ဘူး၊ ဥပဒေပြုရေး (legislative) နဲ့ အလုပ် အကောင်အထည်ဖော်ရေး (executive) တာဝန်နှစ်ရပ်လုံးကို လုပ်ကိုင်တဲ့ (working) ကိုယ်ထည်တခု ဖြစ်တယ်။

“ရဲတပ်ကိုလည်း ဗဟို အစိုးရရဲ့ အေးဂျန့် အဖြစ်မခံတော့ဘူး၊ ရဲတပ်ဖွဲ့ရဲ့ နိုင်ငံရေး ဝိသေသတွေ တခါတည်း ခွာ ချပစ်လိုက်တယ်၊ ကွန်မြူးကို တာဝန်ခံရသော၊ ကွန်မြူးက အချိန်မရွေး ဖြုတ်ချနိုင်သော ကွန်မြူးရဲ့ အေးဂျန့် အဖြစ် ပြောင်းပစ်ခဲ့တယ်။ အုပ်ချုပ်ရေး ယန္တယားရဲ့ တခြား ကဏ္ဍအသီးသီးက အရာရှိတွေ အားလုံးကိုလည်း ဒီ အတိုင်း လုပ်ခဲ့တယ် (အရာရှိ အားလုံးကို လူထုက ရွေးကောက်ပြီး အချိန်မရွေး ဖြုတ်ချ နိုင်ခဲ့တယ်၊ အဲဒီအရာရှိ တွေဟာ ကွန်မြူးကို တာဝန်ခံရတယ်လို့ ဆိုလို)။ ကွန်မြူး အဖွဲ့ဝင်တွေကစလို့ ပြည်သူ့ ဝန်ထမ်းတွေအား လုံး အလုပ် သမား တယောက်ရဲ့ လစာနှုန်းထားပဲ ခံစားခွင့်ရှိတယ်။ နိုင်ငံတော် ယန္တယားရဲ့ ဗီအိုင်ပီ နေရာက အရာရှိ တွေ နဂိုခံစားနေကြ အခွင့်ထူးခံ အ ကျိုးစီးပွားတွေနဲ့ ကိုယ်စားလှယ်ဖြစ်ခြင်း ခံစားခွင့်တွေ အားလုံး ပျောက် ကွယ်သွားခဲ့တယ်၊ ဗီအိုင်ပီ နေရာကို ရထားတဲ့ အရာရှိဆိုတာကို မရှိ တော့ဘူး။ အများပြည်သူအရေး လုပ်ငန်း တာဝန်တွေဟာ ဗဟို အစိုးရ လက်တံတွေရဲ့ ပုဂ္ဂလိကပိုင် ပစ္စည်း မဟုတ်တော့ဘူး။ မြူနီစီပယ် အုပ် ချုပ်ရေးသာ မက၊ နိုင်ငံတော်က အဲဒီမတိုင်ခင်အထိ ကျင့်သုံးခဲ့သော ပဲ့ကိုင် မောင်းနှင်မှုအားလုံး ကွန်မြူး လက်ထဲရောက် သွားခဲ့ပြီ။

(အစိုးရ ယန္တယားအဟောင်းရဲ့ ရုပ်ပိုင်း အကြမ်းဖက် အင်အားတွေဖြစ်တဲ့) အမြဲတမ်းစစ်တပ်နဲ့ ရဲတပ်သုတ်သင် ပြီးတာနဲ့ ကွန်မြူးက ဘု ရားကျောင်းအားလုံးကို ပုဂ္ဂလိက ပိုင်ဆိုင်မှုရှိသော အဖွဲ့အစည်းတွေ အဖြစ်ကနေ ဖယ် ရှားပစ်ခြင်း၊ ပုဂ္ဂလိက ပိုင်ဆိုင်ခွင့် ရုတ်သိမ်းပစ်ခြင်း အားဖြင့် စိတ်ပိုင်း ဖိနှိပ်ရေး အင်အားစု “parson-power”ကို ချိုးဖျက်ပစ်ဖို့ အင်မတန် လိုလားခဲ့ကြတယ်။ ဘာသာရေး ဆရာတွေကို ပုဂ္ဂလိက ဘဝထဲ ပြန်ပို့ပေးခဲ့ကြတယ်၊ သူတို့ရဲ့ ရှေ့သွား ခရစ်တော်ရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တော် အပေါ့ဆယ်(လ်) ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးတွေလိုပဲ ဘာသာရေး သက်ဝင် သူတွေ ပေးသမျှ ကမ်းသမျှနဲ့ပဲ နေထိုင်စားသောက် ရှင်သန်သွားရမယ်။ (Marx, The Civil War in France, The Third Address, May, 1871 [The Paris Commune])

အခု မာ့(က်စ်) ရှင်းပြခဲ့တဲ့ ပါရီ ကွန်မြူးနမူနာ “အလုပ်သမားထုရဲ့ နိုင်ငံတော်” နဲ့ စတာလင် ဗျူရိုကရက်တစ် အကြွင်းမဲ့ အာဏာရှင်စနစ် လား လားမှ မသက်ဆိုင်ဘူး။ ရပ်ရှားမှာ စတာလင် ဗျူရိုကရက်တစ် အာဏာရှင်စ နစ် ဟာ လူ့အဖွဲ့အစည်းအထက်ကနေ ရပ်တည်နေတဲ့ ကြောက် စဖွယ် ဖိနှိပ်ရေး အာဏာတခုသာ ဖြစ်တယ်။ မာ့(က်စ်) ခေတ်မှာ သုံးတဲ့ “အာဏာရှင်စနစ်” ဆိုတဲ့ စကားလုံးရဲ့ အနက်ဟာ ဒီကနေ့ခေတ်မှာ သုံးနေကြတဲ့ ဒီစကားလုံးရဲ့ အနက်နဲ့ လုံးဝ မတူဘူး။ စတာလင်၊ ဟစ်တလာ၊ မူဆိုလီနီ၊ ဖရန်ကို နဲ့ ပီနိုရှေးတို့ကို ကြုံခဲ့ရပြီး တဲ့ နောက် အာဏာ ရှင် စနစ်ဆိုတဲ့ စကားဟာ အကျဉ်းစခန်းတွေ၊ ဂတ်စတာပိုနဲ့ ကေဂျီဘီတို့ကို မြင်ယောင်စေ တယ်။ ဒါပေမယ့် မာ့(က်စ်) ရည်ညွှန်းခဲ့တာက ရော မ သမ္မတနိုင်ငံရဲ့ အာဏာရှင်စနစ်မျိုးသာ ဖြစ်တယ်၊ (စစ် အတွင်းလို) အရေးပေါ် အခြေအနေမျိုးမှာ ခါတိုင်း သုံးနေကျ ဒီမိုကရေစီ ယန္တယားကို ယာယီ ရပ်ဆိုင်းထားပြီး အာဏာရှင် တယောက်က ယာယီအခိုက်အတန့်အားဖြင့် ခြွင်းချက်အာဏာတွေ ကျင့်သုံးနိုင်ခြင်းကို ဆိုလိုချင် တာ ဖြစ်တယ်။

ပါရီ ကွန်မြူးဟာ အကြွင်းမဲ့ အာဏာရှင် ဖြစ်ဖို့ဝေးစွ၊ အင်မတန် ဒီမိုကရေစီနည်းကျသော လူထု အစိုးရပုံစံ တခု ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ပျောက်ကွယ် သွားစေဖို့ ရည်ရွယ် ပုံဖော်ထားတဲ့ နိုင်ငံတော်တခုသာ ဖြစ်တယ်၊ အန်းဂယ်(လ်စ်) သုံးခဲ့သလိုဆိုရင် semi-state သာ ဖြစ်တယ်။ လီနင်နဲ့ ဘော် ရှီဗစ်တွေဟာ အောက်တိုဘာ တော်လှန်ရေးပြီး တော့ ဆိုဗီယက် နိုင်ငံတော်ကို ပါရီ ကွန်မြူး သွားခဲ့တဲ့ လမ်းအတိုင်း ထူထောင်ခဲ့တယ်။ အလုပ် သမားတွေ ဆိုဗီ ယက် တွေကနေ အာဏာယူခဲ့တယ်၊ ဆိုဗီယက်တွေဆိုတာ တီထွင်ဖူးသမျှထဲမှာ လူထု ကိုယ်စားပြု ဒီမိုကရေစီ အကျဆုံး အဖွဲ့တွေ ဖြစ်တယ်။

အင်မတန် နောက်ကောက်ကျနေသေးတဲ့ အခြေအနေတွေ ရှိခဲ့ပေမယ့်လည်း ရပ်ရှားမှာ အလုပ်သမာလူတန်းစား က ဒီမိုကရေစီ အခွင့်အရေး တွေ ခံစားခဲ့ရတယ်။ ၁၉၁၉ ပါတီ လုပ်ငန်းစဉ်ထဲမှာဆိုရင် “လုပ်သားထု တရပ်လုံး ခြွင်းချက်မရှိ နိုင်ငံတော် စီမံအုပ်ချုပ်ရေး အလုပ်မှာ ပါဝင် လာအောင် လုပ်ပေးရမယ်” လို့ အတိအလင်း ပြဌာန်း ထားတယ်။ စီမံကိန်းနဲ့ စနစ်တကျ အကောင်အထည်ဖော်သော စီးပွားရေးစနစ်ရဲ့ ဦး တည်ရာလမ်းကို အလုပ် သမား သမဂ္ဂတွေကပဲ ပဲ့ကိုင်ထားတယ်။ ဒီလုပ်ငန်းစဉ်ကို ကမ္ဘာ့ ဘာသာစကားအသီးသီးနဲ့ ပြန်ဆိုပြီး ကျယ် ကျယ် ပြန့်ပြန့် ဖြန့်ဝေခဲ့ကြတယ်။ ဒါပေမယ့် ၁၉၃၆ ခုနှစ် ဖယ်ထုတ်ရှင်းလင်းရေး ကာလမှာ ၁၉၁၉ ပါတီ လုပ် ငန်းစဉ်ကို အန္တရာယ်ကြီးသော မှတ် တမ်းတခုအဖြစ် သဘောထားလာကြတယ်၊ ဒီလုပ်ငန်းစဉ် ကော်ပီအားလုံး ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စုအတွင်း စာကြည့်တိုက်တွေ စာအုပ်ဆိုင် တွေကနေ တိတ်တိတ်လေး ဖယ်ရှားခံခဲ့ရတယ်။

အလုပ်သမား လူတန်းစားက ဦးဆောင် အခန်းကဏ္ဍကနေ မပါဝင်ခဲ့တဲ့ တော်လှန်ရေးတိုင်းမှာ တချို့သော အရာ တွေ မလွဲမသွေ ထွက်ပေါ် လာလိမ့်မယ်။ နိုင်ငံတော်က လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အပေါ်ကနေ တက်ထိုင်လိုတဲ့ တိမ်း ညွှတ်မှုတခု အမြဲရှိတယ်၊ တချို့သော အခြေအနေတွေမှာ ပိုင်းဖြတ်ချက် အခိုင်မာဆုံး လူတွေတောင် အကျင့် ပျက်ခြစားသွားနိုင်တယ် (သို့) လူထုနဲ့ ကင်းကွာသွားနိုင်တယ်။ ဒါ့ကြောင့်ပဲ အလုပ်သမား ထု အာဏာရဲ့ နာမည် ကျော် အခြေခံ လေးချက်ကို လီနင် ဖော်ထုတ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်တယ်။

(၁)အရာရှိ အားလုံးကို ဒီမိုကရေစီနည်းကျ လွတ်လွတ်လပ်လပ် ရွေးကောက်ရမယ်၊ လူထုက ဖြုတ်ချပိုင်ခွင့် အပြည့်ရှိရမယ်။
(၂)ဘယ်အရာရှိမှ ကျွမ်းကျင် အလုပ်သမား တယောက် လုပ်ခလစာထက် ပိုမရစေရ။
(၃)အမြဲတမ်း စစ်တပ် မရှိစေရ၊ လူထု တရပ်လုံးကိုသာ လက်နက်တပ်ဆင်ထားရမယ်။
(၄)လူ့အဖွဲ့အစည်းကို စီမံအုပ်ချုပ်တဲ့ အလုပ်တွေအားလုံး လူတိုင်းလူတိုင်းက အလှည့်ကျ လုပ်ဆောင်သွားရမယ်၊ ဒီအချက်ကို တစ တစ အကောင်အထည် ဖော်သွားရမယ် (လူတိုင်းက ဗျူရိုကရက် ဖြစ်လာတဲ့အခါ ဘယ်သူမှ ဗျူရိုကရက် မဖြစ်တော့ဘူး)။

ဒီအခြေအနေတွေဟာ လီနင် စိတ်ကူးတည့်ရာ ချရေးထားတာ မဟုတ်ဘူး။ ကုန်ထုတ် ပစ္စည်းတွေကို လူ့အဖွဲ့ အ စည်းပိုင် ပြုထားပြီး စီမံကိန်းနဲ့ စနစ်တကျ အကောင်အထည်ဖော်တဲ့ စီးပွားရေးစနစ်မှာ စက်ရုံ လည်ပတ်ရာ၊ လူ့ အဖွဲ့အစည်းကို ပဲ့ကိုင်ရာ၊ နိုင်ငံတော်ကို စီမံအုပ်ချုပ်ရာမှာ လူထုကြီးရဲ့ ပါဝင်မှု အများဆုံး လိုအပ်တယ်။ ဒီလိုလူ ထု ကိုယ်တိုင် ပါဝင်နိုင်ခြင်း မရှိရင် ဗျူရိုကရေစီ ကြီးစိုးမှု၊ အကျင့်ပျက် ခြစားမှုနဲ့ စီမံ ခန့်ခွဲမှု အလွဲတွေဆီ မလွဲ မသွေ ဦးတည်သွားလိမ့်မယ်၊ ဒီလိုဖြစ်လာရင် စီမံကိန်းချ စီးပွားရေးစနစ်ကို အတွင်းလှိုက်စားပြီး နောက်ဆုံးမှာ ဖျက် စီးသွားမယ်။ ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စုဟာ အဲဒီအတိုင်း ပျက်စီးသွားခဲ့တယ်။ လီနင် ဖော်ထုတ်ခဲ့တဲ့ အချက် တွေဟာ ကျူးဘားက ဖြစ်ရပ် တွေပေါ်လည်း အရေးကြီးတဲ့ လွှမ်းမိုးမှုတွေ ရှိခဲ့တယ်၊ ချေရဲ့သဘောတရားအမြင်  ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုအပေါ်လည်း သက်ရောက်မှု ရှိခဲ့တယ်။
တော်လှန်ရေး ဝန်ကြီး

ချေဟာ တော်လှန်ရေး အစိုးရမှာ ရာထူးနေရာ အမျိုးမျိုး ယူခဲ့တယ်။ မြေယာ ပြုပြင်ရေး နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ အင်စ ကျုမှာ အလုပ်လုပ်ခဲ့တယ်။ ကျူးဘား နိုင်ငံတော် ဘဏ် ဥက္ကဌလည်း ဖြစ်ခဲ့တယ်၊ ငွေကြေးတွေ ရိုက်ထုတ်ရာမှာ သူ့ရဲ့ နစ်(ခ်)နိမ်း ‘ချေ’ လို့ လက်မှတ်ထိုးခဲ့တယ်။ ဒီ တလျှောက်လုံး ဂွေဗားရားဟာ သူ့ရာထူးအဆင့်အတိုင်း ပေး တဲ့ တရားဝင် လစာတွေကို မယူခဲ့ဘူး၊ တော်လှန်ရေး တပ်သားတယောက်ရဲ့ လစာအတိုင်း နည်းနည်းလေးပဲ ယူခဲ့တယ်။

နည်းနည်းလေး အသေးစိတ် ကြည့်လိုက်မယ်ဆိုရင် ဒီလူသားအကြောင်းကို အများကြီး သိလာမယ်။ ‘တော်လှန် ရေး နမူနာ’ တခုအဖြစ် ဖော် ဆောင်ဖို့ သူဒီလို လုပ်ဆောင်ခဲ့တာ။ တကယ်တော့ ‘နိုင်ငံတော်နဲ့ တော်လှန်ရေး’ ကျမ်းထဲမှာ လီနင် ဖော်ထုတ်ခဲ့တဲ့ ‘ဆိုဗီယက် နိုင်ငံတော် အတွင်းက ဘယ်အရာရှိမှ ကျွမ်းကျင် အလုပ်သမား တယောက် လစာထက် ပိုမရစေရ’ ဆိုတဲ့ မူကို ချေ လိုက်နာ ကျင့်သုံးခဲ့ခြင်း ဖြစ်တယ်။ ဒီ လုပ်ရပ်ဟာ ဗျူရိုက ရေစီနဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်သာ ဖြစ်တယ်။ နိုင်ငံတော်က လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အပေါ်ကို သူ့ဘာသာ တက်ထိုင်သွား နိုင် တဲ့ အန္တ ရာယ်ကို မာ့(က်စ်)လိုပဲ လီနင်လည်း ကောင်းကောင်း သိထားခဲ့တယ်။ ဒီအန္တရာယ်ဟာ အလုပ်သမား ထုရဲ့ နိုင်ငံတော်မှာလည်း ရှိခဲ့တယ်။

လီနင်က မာ့(က်စ်)နဲ့ အန်းဂယ်(လ်စ်)တို့ရဲ့ ပါရီ ကွန်မြူးအပေါ် ဆန်းစစ်သုံးသပ်ချက်ကို သူ့လေ့လာရေး ခရီး စ တင်အခြေပြုရာ သဘောတရား အဖြစ် ယူပြီး ၁၉၁၇ မှာ ပေါ်လာတဲ့ အလုပ်သမား နိုင်ငံတော်အတွင်း ဗျူရိုကရေ စီကို တိုက်ဖျက်ဖို့ အရေးကြီး အချက်လေးချက်ကို ဖော်ထုတ် ခဲ့ခြင်း ဖြစ်တယ်။ ဒီလေးချက်ကို အပေါ်မှာ တင်ပြ ခဲ့ပြီးပြီ။

“နိုင်ငံတော် အရာရှိတွေကို တာဝန်ယူမှုရှိပြီး လူထုက အချိန်မရွေး ဖြုတ်ချပိုင်ခွင့်ရှိသော၊ သင့်တင့်တဲ့ လစာသာ ပေးထားသော ‘ဖိုမင်တွေ၊ အကောင့်တန့်တွေ’လိုပဲ ငါတို့ရဲ့ လမ်းညွှန်ချက်တွေ အကောင်အထည် ဖော်ပေးရတဲ့ အနေအထားအထိ လျှော့ချပစ်ရလိမ့်မယ်၊ (မှန်ပါတယ်၊ တတ်သိပညာရှင် အမျိုးအစား အားလုံးရဲ့ အကူအညီကို မလွဲမသွေ ယူရမှာပဲ)။ ဒါဟာ ကျနော်တို့ ပစ္စည်းမဲ့ လူတန်းစားရဲ့ အလုပ်ပဲ၊ ပစ္စည်းမဲ့ တော်လှန်ရေးကိုအောင်မြင် အောင် လုပ်ရာမှာ ကျနော်တို့ ဒီအတိုင်း လုပ်နိုင်တယ်၊ ဒီအတိုင်းပဲ အစပြုရမယ်”။ (LCW, Vol. 25, p. 431)

ဆိုဗီယက် အာဏာ စထူထောင်ပြီး အစောပိုင်းလတွေမှာ (လီနင် ကိုယ်တိုင်အပါအဝင်) ပြည်သူ့ ကော်မစ်ဇာ တယောက်ရဲ့ လစဟာ သာမန် နိုင်ငံသားတယောက်ရဲ့ အနိမ့်ဆုံး လုပ်ခလစာရဲ့ နှစ်ဆသာ ရှိတယ်။ နောက်နှစ် တွေမှာ ရူဘယ်(လ်) တန်ဖိုးနဲ့ ကုန်ဈေးနှုန်းတွေ အပြောင်း အလဲ များခဲ့တယ်၊ လုပ်ခလစာတွေဟာ ငွေကြေးတန် ဖိုး အပေါ် လိုက်ပြီး ပြောင်းလဲခဲ့တယ်။ ကိန်းဂဏန်းအရ ကြည့်ရင်တော့ တချို့အချိန် တွေမှာ မယုံနိုင်စရာပဲ၊ ရူ ဘယ် သိန်းဂဏန်း၊ သန်းဂဏန်း ဖြစ်သွားတဲ့ ကာလတွေလည်း ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီလို ငွေကြေးတန်ဖိုး မငြိမ်တဲ့ ကာလတွေမှာတောင် နိုင်ငံတော် အဖွဲ့အစည်းတွေအတွင်းက အနိမ့်ဆုံး လစာနဲ့ အမြင့်ဆုံး လစာကြား ကွာဟမှု အချိုးအစားဟာ သတ်မှတ် ထားတဲ့ အကန့်အသတ်ထက် မကျော်ခဲ့ဘူး။ လီနင် တသက်တာလုံးမှာ ဒီအချိုး အ စားဟာ ၁:၅ ထက် တခါမှ မကျော်ခဲ့ဖူးဘူး။

ဟုတ်ပါတယ်၊ ခေတ်နောက်ကျကျန်နေသေးတဲ့ အခြေအနေတွေမှာ ခြွင်းချက်တွေ ထားခဲ့ရတာ ရှိပါတယ်၊ ပါရီ ကွန်မြူး မူတွေကနေ နောက် ပြန်ဆုတ်သွားရတဲ့ ခြွင်းချက်တွေ မလွဲမရှောင်သာ ရှိခဲ့တယ်။ ဆိုဗီယက် နိုင်ငံ တော် ကို “ဘူဇွာ အထူးပြု ပညာရှင်တွေ” ပူးပေါင်းလာအောင် စည်းရုံးဖို့ သူတို့ကို လစာတွေ ပိုပေးခဲ့ရတယ်။ အလုပ်သမား လူတန်းစားကိုယ်တိုင်က ပညာရှင်တွေ မမွေးထုတ်နိုင်သရွေ့ ဒီလိုမျိုး “ဘူဇွာ အထူးပြု ပညာရှင် တွေ”ကို လစာတွေ ပိုပေးရတာမျိုး လုပ်ဖို့ လိုအပ်နေမှာပဲ။ ဒါ့အပြင် တချို့သော စက်ရုံ အလုပ်သမား အမျိုးအ စားတွေ၊ ရုံး အလုပ်သမား အမျိုးအစားတွေကိုလည်း အထူး “shock worker” လစာနှုန်းထားနဲ့ ပေးခဲ့ရတာတွေ ရှိခဲ့တယ် (အရေးပေါ် အလုပ်တွေ၊ အရမ်း ခက်ခဲ ပင်ပန်းလွန်းတဲ့ အလုပ်အမျိုးအစားတွေမှာ လုပ်ရလို့ သာ မန် အလုပ်သမားတွေထက် လစာပိုပေးခဲ့ရတာမျိုးကို ဆိုလို၊ အထူးသဖြင့် ပြည်တွင်းစစ် ဖြစ်နေတဲ့ ကာလမျိုးမှာ။)

ဒါပေမယ့် ကွန်မြူနစ်တွေကိုတော့ ဒီလို အလျှော့ပေး လိုက်လျောခဲ့တာမျိုး မလုပ်ခဲ့ပါဘူး။ ကွန်မြူနစ်တွေကို ကျွမ်းကျင် အလုပ်သမား တယောက် လစာနှုန်းထားထက် ပိုမယူဖို့ တင်းတင်းကြပ်ကြပ် တားမြစ်ထားခဲ့တယ်။ ဒီထက်ပိုပြီး ရလာတဲ့ ဝင်ငွေမှန်သမျှ ပါတီကို လွှဲအပ်ရ တယ်။ ပြည်သူ့ ကိုယ်စားလှယ်များ ကောင်စီ ဥက္ကဌဟာ ရူဘယ် ငါးရာပဲ ရရှိခဲ့တယ်၊ ကျွမ်းကျင် အလုပ်သမား လစာ နှုန်းထားအတိုင်းပါပဲ။ ပြည်သူ့ ကိုယ်စားလှယ်များ ကောင်စီ ရုံးမန်နေဂျာ V. D. Bonch-Bruevich က ၁၉၁၈ မေလမှာ လီနင်ကို လစာတွေ အများကြီး ပိုပေးတဲ့အခါ သူ့ကို လီနင်က “ပြင်းပြင်းထန် ဆန့်ကျင်ခဲ့တယ်”၊ ဒီလုပ်ရပ်ဟာ “တရားမဝင်” ခြစားမှုလို့ ပြောခဲ့တယ်။

ရပ်ရှား တော်လှန်ရေးတခုတည်း ထီးတည်းဖြစ်ခဲ့ခြင်း၊ ဘူဇွာ အထူးပြု ပညာရှင်တွေနဲ့ နည်းပညာသမားတွေကို လစာပိုပေးပြီး အလုပ်ခန့်ဖို့ လိုအပ်ခြင်းကြောင့် သာမန် အလုပ်သမားထုနဲ့ အဲဒီ အလွှာကြား လစာ ကွာခြားမှု မြင့် မားခဲ့တယ်၊ ဒီတတ်သိပညာရှင်တွေ ရတဲ့ လစာဟာ အစိုးရ အဖွဲ့ဝင်တွေ ရတဲ့ လစာထက် ၅၀% ပိုများတယ်။ ဒါဟာ “ဘူဇွာ လိုက်လျောမှု” လို့ လီနင် ပြစ်တင်ဝေဖန်ခဲ့တယ်။ ဒီအခြေအနေကို အတတ်နိုင်ဆုံး မြန်မြန် ပြောင်း လဲပစ်သင့်တယ်လို့ မှတ်ချက်ချခဲ့တယ်။

ချေဟာ သီအိုရီပိုင်းမှာသာမက လက်တွေ့မှာပါ အလားတူ တော်လှန်ရေး မူတွေကို အခိုင်အမာ ကျင့်သုံးခဲ့တယ်။
ချေ နဲ့ စတာလင်ဝါဒ

ချေ ဂွေဗားရားဟာ အသွေးထဲ အသားထဲကကို တော်လှန်ရေးသမား တဦး ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဘဝမှအကျင့် ပျက် ခြစားမှု လုံးဝကင်း ရှင်းပြီး ဗျူရိုကရေစီကို ရွံရှာစက်ဆုပ်တယ်၊ အခွင့်ထူးတွေနဲ့ careerism ကို ရွံရှာ မုန်း တီးတယ်။ ချေဟာ တော်လှန်ရေး တပ်သားတယောက်ရဲ့ အင်မတန် တင်းကြပ်သော၊ ခိုင်ကျည်သော ကိုယ်ကျင့် စံကို ကျင့်သုံးခဲ့သူ ဖြစ်တယ်။ ဒါ့ကြောင့် တော်လှန်ရေး အောင်ပွဲခံပြီးနောက် မြင်တွေ့ လာရတဲ့ ဗျူရိုကရေစီ အ တောင်အလက်တွေ၊ ရာထူးကြီးသူ ကပ်ဖားပြီး စားခွက်ရှာခြင်းတွေကြောင့် ချေ အတော်လေး စိတ်ပျက်သွားခဲ့ တယ်။

နီကီတာ ခရူးရှက်လက်ထက် ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စု ကွန်မြူနစ် ပါတီရဲ့ တရားဝင် ရပ်တည်ချက်တွေကို ဆန့် ကျင်တဲ့ သူ့အမြင်တွေကို ချေ မကြာခဏ ထုတ်ပြောခဲ့တယ်။ ငြိမ်းချမ်းစွာ အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်ရေး “သီအိုရီ” ကို ချေ ဆန့်ကျင်ခဲ့တယ်။ မော်စကို နဲ့ မော်စကိုရဲ့ အိုင်ဒီအော့ လဂျီကို အထင်ကြီး၊ လိုက်အတုခိုးချင်တဲ့ ကျူးဘား နိုင်ငံရေးသမားတချို့ရဲ့ သဘောထားကို ချေ မနှစ်မြို့ခဲ့ဘူး။ အထူးသဖြင့် ဗျူရိုကရေစီ၊ ကရစ်ယရစ်ဇင်နဲ့ အခွင့် ထူးခံခြင်းတွေဟာ ချေကို စိတ်ပျက်‌စေခဲ့တယ်။ ချေရဲ့ ရပ်ရှား ခရီးစဉ်၊ အရှေ့ဥရောပ ခရီးစဉ်တွေဟာ သူ့ကို ရှော့ခ် ရ သွားစေခဲ့တယ်၊ စတာလင်ဝါဒကို သူထင်ထားတာနဲ့ တခြားစီမှန်း နက်နက်နဲနဲ သဘောက်ပေါက်သွားခဲ့ တယ်။ ဗျူရိုကရေစီ၊ အခွင့်ထူးတွေနဲ့ အသက်ရှူကြပ်လောက်အောင် ချုပ်ခြယ် ပုံသွင်းမှုတွေဟာ ချေကို နှလုံး သားထဲအထိ စက်ဆုပ်သွားစေခဲ့ပြီ။

ချေဟာ ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စုနဲ့ ဆိုဗီယက် ခေါင်းဆောင်တွေကို ပိုပိုပြီး ဝေဖန်လာခဲ့တယ်။ဒါ့ကြောင့်ပဲတရုတ် ဆိုဗီယက် ပဋိပက္ခမှာ အစ ပိုင်း တရုတ်ဘက်ကို ညွှတ်သွားခဲ့ခြင်း ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် ချေကို မော်ဝါဒီလို့ ပုံဖော် ခြင်းဟာ ချေကို မတရား ပြုမူတာပဲ။ ခရုရှက် ရပ်ရှား ထက် မော်ရဲ့ တရုတ်ကို ချေ ပိုပြီး နှစ်ခြိုက်တယ်လို့ ယုံ ကြည်စရာ ဘာအကြောင်းမှ မရှိဘူး။ ချေက တရုတ်ဘက်ကို ယိမ်းတယ်လို့ ထင်ခဲ့ရတာ က တာဝေးပစ် ဒုံးတွေ ကျူးဘားကနေ ဖယ်ပေးဖို့ မော်စကိုရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ကို တရုတ်က ဝေဖန်ခဲ့လို့ ဖြစ်တယ်။ မော်စကိုရဲ့ ဒီလုပ်ရပ် ကို သစ္စာဖောက်မှုပဲလို့ ချေ မြင်ခဲ့တယ်.

ချေ ဂွေဗားရားကို တိကျတဲ့ မျိုးတူစု ခွဲခြားသတ်မှတ်လို့ မရနိုင်ဘူး။ ချေဟာ ‘complex’ ဖြစ်နေတဲ့ လက္ခဏာ ဆောင်တယ်၊ သူ့မှာ အမှန်တရား ကို အမြဲတမ်း ရှာဖွေနေတဲ့ ‘အသီးထွန်းကားသော’ ဦးနှောက် ရှိတယ်။ စတာ လင် ဝါဒဟာ တရားသေ ဩဝါဒတွေဟာ ချေ တွေးခေါ်စဉ်းစားပုံနဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်တယ်။ ဗျူရိုကရေစီကို ကျိုးနွံမှု နဲ့ ပုံတူသွင်း မွေးထုတ်ခြင်းကို ချေ လက်မခံဘူး၊ အခွင့်ထူးခံ အမျိုးအစားအားလုံးကို ရွံရှာ မုန်းတီးတယ်။ ဒီအချက် ကြောင့်ပဲ ဥရောပကလာတဲ့ ဧည့်သည်တော် “ကွန်မြူနစ်” အရာရှိကြီးနဲ့ ဆိုဗီယက် အုပ်စုအဖို့ သံသယ ဝင်စရာ ဖြစ်ခဲ့ တယ်။ ပြင်သစ် ကွန်မြူနစ်ပါတီက စတာလင်ဝါဒီ ခေါင်းဆောင်တွေဟာ သူ့ကို အတော်လေး ရန် လို မုန်းတီးကြတယ်။ ချေကို ဆန့်ကျင် ပုံ ဖျက်တဲ့ ကမ်ပိန်းတွေတောင် လုပ်ခဲ့ကြသေးတယ်။ သူ့ကို “ပက်တီး ဘူဇွာ တဇောက်ကန်းသမား” လို့ တံဆိပ်ကပ်ခဲ့ကြတယ်။
စက်မှုဝန်ကြီး

နောက်ပိုင်းကျ ဂွေဗားရားဟာ စက်မှု ဝန်ကြီးအဖြစ် တာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့တယ်။ ဒီတာဝန်ယူထားတဲ့ ချေဟာ ဆိုရှယ်လစ် စီမံကိန်း စီးပွားရေး စနစ် ထူထောင်ခြင်း ပြဿနာတွေကို ခက်ခက်ခဲခဲ ရုန်းကန် ဖြေရှင်းခဲ့ရတယ်၊ ကျူးဘား တော်လှန်ရေးအပြီး ရင်ဆိုင်ရတဲ့ ခက်ခဲကြမ်းတမ်း လှသော အခြေအနေတွေကြားကနေတည်ဆောက် ခဲ့ရတယ်။ စာရေးသူရဲ့ သူငယ်ချင်း ရဲဘော်တဦးဖြစ်တဲ့ စစ်ပြန် ကျူးဘား ထရော့စကီးဝါဒီ လီယွန် ဖာရီရာဟာ ချေနဲ့အတူ စက်မှုဝန်ကြီးဌာနမှာ အလုပ်,လုပ်ခဲ့တယ်၊ ထရော့စကီးနဲ့ ထရော့စကီးဝါဒအကြောင်း ချေနဲ့အများကြီး ဆွေး နွေးခဲ့ရတယ်။ ဖာရီရာက ထရော့စကီး စာအုပ်တွေ ပေးဖတ်ခဲ့တယ်၊ အဲဒီစာအုပ်တွေကို ချေ စိတ်ဝင်တစား ဖတ်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် သူ နား လည်ရခက်တဲ့ တချက်ရှိနေတယ်လို့ ချေ ထုတ်ပြောခဲ့ဖူးတယ်။ “ထရော့စကီးက ဗျူရိုကရေစီအကြောင်း အများကြီး ရေးထားတယ်၊ ဘာသ ဘောနဲ့ ဒါလောက် အများကြီး ရေးသလဲ”။ လီယွန် လည်း အတတ်နိုင်ဆုံး ကြိုးစား ရှင်းပြခဲ့တယ်၊ တအောင့်လောက်ကြာတော့ ချေက ပြော တယ် “အား ဟုတ်ပြီ၊ မင်းပြောချင်တာ ငါသဘောပေါက်ပြီ”။

နောက်တရက်ကျ ချေနဲ့ လီယွန် ကြံခင်းတွေထဲမှာ ကြံခုတ်နေကြတယ်။ အင်မတန် ပင်ပန်းဆင်းရဲတဲ့ ဒီအလုပ် လုပ်နေချိန် ကား အနက်ကြီး တစင်း ယာခင်းထဲ ဖြတ်မောင်းပြီး လာနေတာကို လီယွန် တွေ့လိုက်ရတယ်။ သူက ချေ့ဘက်ကို လှည့်လိုက်ပြီး ‘ရဲဘော် ခင်ဗျားဆီ ဧည့်သည် လာနေတာနဲ့ တူတယ်’ လို့ ပြောလိုက်တယ်။ ချေက မော့ကြည့်ပြီး အံ့အားသင့်သွားတယ်၊ လစ်မဇီး ဇိမ်ခံကားကြီးတစင်းကို တွေ့လိုက်ရ တယ်။ အဲဒီနောက် သူ့မျက် နှာ အပြုံးတပွင့်နဲ့ လင်းလက်သွားတယ်၊ ချေက လီယွန်ကို ပြောလိုက်တယ် “မင်း ဒါကို စောင့်ကြည့်ထား”။

ကားက ရပ်သွားတယ်၊ နက်တိုင်တွေနဲ့ ဝတ်စုံပြည့် ဝတ်ထားတဲ့ အရာရှိတယောက် ကားထဲက ထွက်လာပြီး ချေ့ ဆီ လျှောက်လာတယ်။ သူမှ ပါးစပ်မဟနိုင်သေးခင် ချေက အဲဒီ အရာရှိကို အော်လိုက်တယ် “ခင်ဗျား ဒီမှာ ဘာ လုပ်နေတာလဲ၊ ထွက်သွားစမ်းပါ၊ ဒီမှာ ဗျူရိုကရက်တွေ ကျုပ်တို့ အလိုမရှိဘူး”။ အနှီ အရာရှိလည်း မျက်နှာကြီး နီပြီး ဇိမ်ခံကားကြီးဆီ ပြန်ထွက်သွားခဲ့တယ်။ ချေက လီယွန်ဘက်ကို လှည့်ပြီး “မင်း တွေ့လား” လို့ အောင်ပွဲခံ အပြုံးနဲ့ ပြောလိုက်တယ်။

ကျူးဘား ထရော့စကီးဝါဒီတွေ အဖမ်းခံရတော့ သူတို့တွေ လွတ်အောင် ချေ ကိုယ်တိုင် ကြားဝင်ပြောပေးခဲ့တယ်။ လီယွန် ထရော့စကီးရဲ့ လက်ရာတွေကို လေ့လာကြဖို့လည်း ချေက အဆိုပြုခဲ့တယ်၊ ထရော့စကီးကို အော်သ ဒေါ့ (ခ်စ်) မဟုတ်တဲ့ မာ့(က်စ်)ဝါဒီ တဦးလို့ ချေက သ ဘောထားခဲ့တယ်။ ချေရဲ့ ဒီသဘောထားဟာ မော်စီတုန်း နောက်လိုက်တွေ သဘောထားနဲ့ အတော်ကွာခြားတယ်၊ မော်ဝါဒီတွေက ထရော့ စကီးကို တန်ပြန် တော်လှန် ရေး သမား၊ ဆိုရှယ်လစ်ဇင်ရဲ့ ရန်သူလို့ သဘောထားကြတယ်။

Armando Hart Dávalos ဆီရေးတဲ့ ချေ ဂွေဗားရား စာထဲမှာ အဲဒီ အတွေးအမြင်တွေကို ဖော်ထုတ်ထားတယ်။ ဒီပေးစာကို ၁၉၉၇ ခုနှစ်၊ စက် တင်ဘာလတုန်းက ကျူးဘားမှာ ထုတ်ဝေခဲ့တယ်။ ဒီပေးစာကို တန်ဇေးနီးယား နိုင်ငံ ဒါအက်(စ်)ဆယ်လန်းမြို့ကို ရောက်နေတုန်းက ၁၉၆၅ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ (၄)ရက်နေ့မှာ ရေးခဲ့ခြင်း ဖြစ်တယ်။ ချေရဲ့ အာဖရိကန် ခရီးစဉ်အတွင်း ရေးခဲ့တဲ့ ပေးစာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီစာထဲမှာ ဆိုဗီယက် အ ဘိဓမ္မာနဲ့ ကျူးဘား နိုင်ငံရေးသမား တချို့ရဲ့ ဆိုဗီယက် နောက်မြီးဆွဲ ကျိုးနွံမှုကို ချေက ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဝေဖန်ထားတယ်။

“အခု အားလက်ရက်[!] ကာလမှာ အဘိဓမ္မာ လေ့လာရေးတွေ ဖိလုပ်နေမိတယ်၊ ဒီလို အားတက်သရော လေ လာဖို့ ရည်ရွယ်ထားတာ ကြာ နေပြီ။ ပထမဆုံး တွေ့ရတဲ့ ပြဿနာတွေက ကျူးဘားလို ရေးသား ထုတ်ဝေထား တာ လောက်လောက်လားလား ဘာမှမရှိဘူး၊ ဆိုဗီယက် ရပ် ရှားက လာတဲ့ စာအုပ်ထူထူကြီးတွေတော့ ရှိပါရဲ့၊ ဒီစာအုပ် တွေကို ဖတ်ဖို့ရာလည်း မလွယ်ဘူး၊ ဒီစာအုပ်တွေ ဖတ်လို့လည်း စဉ်းစားတွေးခေါ် မှုကို လှုပ်နှိုးနိုင်မှာ မ ဟုတ်ဘူး။ ပါတီက ခင်ဗျား စဉ်းစားဖို့ မလိုအောင် လုပ်ပေးထားပြီးသား ဖြစ်နေတယ်၊ ခင်ဗျားအနေနဲ့ သူတွေ့ ချ ကျွေးတာ ကို မြိုချရုံပဲရှိတယ်။ နည်းလမ်းတခုအနေနဲ့ဆို ဒါဟာ မာ့(က်စ်)ဝါဒနဲ့ ဖြောင့်ဖြောင့်ကြီး ဆန့်ကျင်နေ တယ်၊ ဒီထက်ပို ဆိုးတာက အဲဒီစာအုပ် အများစုဟာ အရည်အသွေး ညံ့ဖျင်းလွန်းတယ်။”

“ကျူးဘားမှာ ထုတ်ဝေနေတာတွေကို ကြည့်လိုက်မယ်ဆိုရင် ဆိုဗီယက်နဲ့ ပြင်သစ် စာရေးဆရာတွေရဲ့ စာအုပ် တွေပဲ တပုံတခေါင်း တွေ့ရလိမ့်မယ် [ပြင်သစ်က Garaudy လို အမာလိုင်း စတာလင်ဝါဒီ စာရေးဆရာတွေ ကို ရည်ညွှန်း ပြောနေခြင်း ဖြစ်တယ်]။ ဒီလိုဖြစ်နေတာ ဟာ ပေါ့ပေါ့လေး ဘာသာပြန် ထုတ်ဝေနေကြလို့၊ သဘော တရားရေးမှာ နောက်မြီးဆွဲ အယူအဆ အားကောင်းနေလို့ ဖြစ်တယ်။ လူထုကို မာ့(က်စ်)ဝါဒ ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ နီး စပ်အောင် ဒီလိုလုပ်လို့ မရဘူး။ လွန်ရောကျွံရော မာ့(က်စ်)ဝါဒ ဖြန့်ချိရေးပဲ ဖြစ်မယ်၊ အရည်အသွေး ကောင်း မွန်တယ်ဆိုရင် မာ့(က်စ်)ဝါဒ ဖြန့်ချိရေးလည်း လိုအပ်ပါတယ် (အခုဟာက အရည်အသွေးကလည်း ချာတူးလန်) ဒါပေမယ့် ဒီလောက်နဲ့ မလုံ လောက်သေးဘူး”။

မာ့(က်စ်)၊ အန်းဂယ်(လ်စ်)၊ လီနင်၊ စတာလင်နဲ့ တခြား ကြီးမြတ်သော မာ့(က်စ်)ဝါဒီတွေရဲ့ ကျမ်းပေါင်းချုပ်လက် ရာတွေ လေ့လာခြင်း အပါ အဝင် အင်မတန် ကျယ်ပြောတဲ့ နိုင်ငံရေး လေ့လာမှုဆိုင်ရာ ပညာရေး အစီ အစဉ် တ ခု ချေ တင်ပြခဲ့တယ်။ ချေက ဆက်ပြောတယ်၊ “ဥပမာ ရို ဆာ လက်(ခ်)ဇင်ဘာ့(ဂ်) လက်ရာတွေကို ဘယ်သူမှ မဖတ်ကြဘူး၊ ရိုဆာဟာ မာ့(က်စ်)ကို ဝေဖန်ရာမှာ အမှားတွေ ရှိခဲ့တယ်၊ ဒါပေမယ့် သူမ ဟာ ဂျာမနီ တော် လှန် ရေး ကာလမှာ လုပ်ကြံ သတ်ဖြတ်ခံခဲ့ရတယ်၊ ဒီလို ဖြစ်ရပ်တွေမှာ အရင်းရှင် နယ်ချဲ့စနစ်ရဲ့ ဗီဇက ငါတို့တ တွေ ထက် ပို ကြီးမားနေတယ်။ ကောက်စကီးနဲ့ ဟစ်(လ်)ဖာရင်း (Hilfering) တို့လို နောက်ပိုင်းမှာ လမ်းလွဲသွားတဲ့ မာ့(က်စ်)ဝါဒီတွေရဲ့ လက်ရာတွေလည်း ဒီမှာ မရှိဘူး။ သူတို့တတွေဟာ မာ့(က်စ်)ဝါဒ ဘဏ္ဍာတိုက်ကို ဖြည့်တင်း ခဲ့ကြသူတွေ။ [တကယ်တော့ ချေ ပြောလိုတာ ဩစထရီးယန်း မာ့(က်စ်)ဝါဒီ Rudolf Hilferding ဖြစ်တယ်၊ Hilfering လို့ စာလုံးမပေါင်းပါဘူး]။ စကော်လာဆန်ခြင်း လုံးဝမရှိတဲ့ ခေတ်ပြိုင် မာ့(က်စ်)ဝါဒီ တော်တော်များ များရဲ့ လက်ရာတွေလည်း ကျူးဘားမှာ မရှိဘူး။”

ရွှင်ရွှင်မြူးမြူးလေးနဲ့ ထပ်ဖြည့်လိုက်သေးတယ် “ခင်ဗျား မိတ်ဆွေ ထရော့စကီး ရေးခဲ့တဲ့ လက်ရာတွေကိုလည်း လေ့လာသင့်တယ်”။ ရပ်ရှား နဲ့ အရှေ့ဥရောပက ဗျူရိုကရက်တစ် အစိုးရစနစ်တွေရဲ့ သရုပ်မှန်ကို မြင်ပြီး စိတ် ပျက်လာတာနဲ့အမျှ ထရာ့စကီး အယူအဆတွေကို ချေ ပိုပိုပြီး စိတ်ဝင်စားလာခဲ့တယ်။ ချေ ဂွေဗားရားဟာ စာပေ ကို အရူးအမူး ဖတ်တဲ့သူ၊ ဘိုလီးဗီးယားကို နောက်ဆုံအခေါက် စစ်တိုက်ထွက်တော့ စာအုပ် တွေ အများကြီး သယ်သွားခဲ့တယ်။ ဒီထဲမှာ ထရော့စကီး စာအုပ်တွေ ပါဝင်နေတယ်၊ စဉ်ဆက်မပြတ် တော်လှန်ရေး ‘Permanent Revolution’ နဲ့ ရပ်ရှား တော်လှန်ရေး သမိုင်း ‘History of the Russian Revolution’ စာအုပ်တွေ။

တောထဲ တောင်ထဲ တိုက်ပွဲဝင်ရတဲ့ ပြောက်ကျားစစ်ရဲ့ အင်မတန် ကြမ်းတမ်း ခက်ခဲတဲ့ အခြေအနေတွေမှာ တပ် သား တယောက်က မဖြစ် မနေ ဖတ်ဖို့ လိုအပ်တယ်လို့ သတ်မှတ်ထားတဲ့ စာအုပ်တွေပဲ သူထည့်သယ်သွားမှာ ပဲ။ ဒီအချက်ဟာ အဲဒီကာလ ချေ ဘယ်လို တွေးခေါ်စဉ်း စားနေမလဲ ဆိုတာကို အများကြီး ပြောပြသွားတယ်။ ချေ သာ အသက်ရှင်နေခဲ့ရင် ထရော့စကီးဝါဒဘက်ကို ချေ ရောက်လာလိမ့်မယ်၊ တကယ်တော့ သူ့အ သက်ကို နှုတ် ယူ မခံရခင်ကတည်းက ချေဟာ ဒီအတွေးအခေါ် လမ်းကြောင်းပေါ်ကို စရောက်နေခဲ့ပြီ။
ချေ ဆန့်ကျင်ရေး ကမ်ပိန်း

ချေ ဂွေဗားရားဟာ ပိုင်းဖြတ်ချက် ခိုင်မာတဲ့ တော်လှန်ရေးသမား ကွန်မြူနစ် တယောက်ဖြစ်ပါတယ်။ သူဟာ အင်တာနေရှင်နယ်ဝါဒီ တဦး လည်း ဖြစ်တယ်၊ ကျူးဘား တော်လှန်ရေးကို ကာကွယ်ဖို့ ကမ္ဘာ့ အခြားနေရာ တွေ ကို တော်လှန်ရေး ပြန့်ပွားသွားဖို့ လိုအပ်မှန်း သူကောင်း ကောင်း နားလည်ခဲ့တယ်။ တော်လှန်ရေး ပြန့်ပွားသွား အောင် အာဖရိကနဲ့ လက်တင် အမေရိကမှာ သူ အားထုတ်ခဲ့တယ်။ ဒါဟာ ချေရဲ့ အား ကောင်းတဲ့ အခြမ်း ဖြစ် တယ်။ သူ့ရဲ့ အားနည်းတဲ့ အခြမ်းက တော်လှန်ရေးကို အခြေခံအားဖြင့် လယ်သမား ပျောက်ကြား စစ်ပွဲအဖြစ် မြင်ခဲ့ တာပဲ၊ ဆိုရှယ်လစ် တော်လှန်ရေးမှာ အလုပ်သမား လူတန်းစားက အရေးအကြီးဆုံး အခန်းကဏ္ဍက ရှိနေ မှန်း ပြည့်ပြည့် ဝဝ နားမလည်ခဲ့ဘူး။

ချေဂွေဗားရား လုပ်ကြံခံရခြင်း နှစ်လေးဆယ်ပြည့် ကာလမှာ ချေ ဆန့်ကျင်ရေး ကမ်ပိန်းတွေ ဆူညံဆူညံ ဖြစ် လာတယ်။ ချေကို လက်ယာ ဘက်ကပဲ တိုက်ခိုက်တာ မဟုတ်ဘူး။ အန်နားခစ်(စ်)တွေ၊ လစ်ဘာတေး ရီးယန်း တွေ နဲ့ ‘ဒီမိုကရက်’ အမျိုးအစား ပေါင်းစုံက တိုက်ခိုက်ကြ တယ်။ Regis Debray ရဲ့ ချေကို ဝေဖန်မှုတွေ ဟာ အင်မတန် စိတ်ပျက်ရွံရှာဖို့ ကောင်းတယ်။ Regis Debray ဆိုတာ ချေရဲ့ ဘိုလီးဗီယား နောက်ဆုံး စစ်ဆင်ရေးမှာ အင်မတန် ကောက်ကျစ် ယုတ်မာတဲ့ နေရာကနေ ပါဝင်ခဲ့တဲ့ သစ္စာဖောက်၊ သူရဲဘောကြောင် တကောင်ပါ၊ နောက် တော့ ပြုပြင်ရေးဝါဒီ ဖြစ်လာပြီး Mitterand (၁၉၈၁ ကနေ ၁၉၉၅ အထိ ပြင်သစ် သမ္မတ လုပ်ခဲ့သူ) ရဲ့ အကြံပေး ဖြစ်လာတယ်။

နာမည်ကျော် ချေ့ အတ္ထုပ္ပတ္တိ စာအုပ်ကို ရေးခဲ့တဲ့ Jon Lee Anderson နဲ့ Jorge Castaneda and Octavio Paz တို့လို တခြား “ပညာတတ်တွေ” ကလည်း လူ့စဉ်းလဲတွေ၊ သစ္စာဖောက်တွေရဲ့ ချေ ဆန့်ကျင်ရေး ကမ်ပိန်းမှာ သံပြိုင်တေးကို ဝင်ဟဲလာကြတယ်၊ ချေကို “ရိုးရိုးရှင်းရှင်း နား လည်လွယ်အောင် ပြန်ဖြည်ရမယ်” လို့ ဆိုလာ ကြတယ်၊ သဘောက ချေရဲ့ တော်လှန်ရေး အစဉ်အလာကို အညစ်အကြေးတွေ သွန်လောင်း ကြမယ်။ ဒီလို စက် ဆုပ်ဖွယ် ပုံဖျက် တိုက်ခိုက်ခြင်းကို လက်တင် အမေရိကတိုက်က “လက်ဝဲ” တော်တော်များများ ထောက်ခံ ပေး ထားကြ တယ်။ ဒါဟာ အရင်းရှင်စနစ် အိုမင် ယိုယွင်းနေတဲ့ ကာလမှာ “ဒီမိုကရက်တစ်” ပညာတတ်တွေ ဘယ့် လောက်တောင် ပျက်စီးနေပြီလဲ ဖော်ပြ နေတဲ့ နောက်ထပ် အညွှန်းကိန်း တခုပေါ့။

စာရေးဆရာ ပေါ(လ်)ဘားမန်က ဆိုတယ်၊ “ချေကို ပုဂ္ဂိုလ်ရေး ကိုးကွယ်မှု ခေတ်သစ်ပုံစံ” ဟာ အတိုက်အခံ တွေ ရဲ့ အလုပ်ကို နားလည်ရ ခက် စေတယ်၊ ပေါ(လ်)ဘားမန် ယုံကြည်တာက ကျူးဘားမှာ လတ်တလော ဖြစ်ပွား နေတဲ့ “အင်မတန် ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော လူမှု တိုက်ပွဲ”တခု ဖြစ်တယ်။ ကျူးဘားမှာ အင်မတန် ကြီးကျယ် ခမ်း နားတဲ့ လူမှု တိုက်ပွဲတခု ဖြစ်နေတယ်ဆိုတာ အမှန်ပါပဲ။ တော်လှန်ရေးနဲ့ တန်ပြန် တော် လှန်ရေးကြားက တိုက် ပွဲ။ ကျူးဘား တော်လှန်ရေး အောင်သီးအောင်ပွင့်တွေကို ဆက်လက် ကာကွယ်လိုသူတွေနဲ့ “ဒီမိုကရေစီ” အလံ အတု ထူပြီး ကျူးဘားကို အရင်းရှင်စနစ် ကျွန်ပြုမှုဆီ ပြန်ဆွဲခေါ်သွားလိုသူတွေကြားက တိုက်ပွဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ရပ်ရှားမှာ ဖြစ်ခဲ့သလို တိုက်ပွဲမျိုး။ ဒီ တိုက်ပွဲမှာ ဘက်မလိုက်ဘဲ ကြားနေဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။ အနှီ “ဒီမိုကရက် ပညာ ရှင်တွေ” ဟာ အရင်းရှင် တန်ပြန် တော်လှန်ရေး ဘက်မှာ ဗြောင် ကျကျ ရပ်နေပြီးသား ဖြစ်တယ်။

နောက်ထပ် လူ့စဉ်းလဲ တယောက်က စာရေးဆရာ ခရစ်(စ်)တိုဖာ ဟစ်ချန်း(စ်)။ သူ့ကိုယ်သူတော့ ဆိုရှယ်လစ် တယောက်၊ ကျူးဘား တော် လှန်ရေး ထောက်ခံသူ တယောက်လို့ တခါကထင်ခဲ့ဖူးသူ။ အခုတော့ တခြား သူ့ မိတ်ဆွေ လူလတ်တန်းစား တော်တော်များများလိုပဲ စိတ် ပြောင်းသွားခဲ့ပြီ။ ချေရဲ့ အစဉ်အလာ အမွေနဲ့ ပတ် သက်လို့ သူက ရေးတယ် “ချေ ကျရှုံးသွားလို့သာ သူ့ကို ပြယုဂ်တခုလို ဖြစ်စေခဲ့တာပါ၊ ချေ့ ဇာတ်လမ်းက ရှုံးနိမ့် မှုနဲ့ အထီးကျန်မှု ဇာတ်ပဲ၊ ဒါ့ကြောင့်လည်း ညှို့အားကောင်းနေတာ။ သူသာ အသက်ရှင်နေသေးရင် ချေရဲ့ ယုံ တမ်းတွေ လည်း သေဆုံးသွားတာ ကြာလောက်ပါပြီ”။

မဟုတ်ဘူး မိတ်ဆွေ၊ ချေဂွေဗားရားဟာ ဘယ်တုန်းကမှ မသေခဲ့ဘူး၊ ရှင်သန်နေပါတယ်။ ဒီလို ကောက်ကျစ်တဲ့ ဘူဇွာ ကြောင်သူတော် တ သိုက်ကို အားလုံးက မေ့သွားတဲ့နောက်မှာလည်း ချေကို အမြဲ အောက်မေ့ သတိရ နေ ကြလိမ့်မယ်။ ဟုတ်ပါတယ်၊ ချေ အရေးနိမ့်ခဲ့တယ်။ ဒါပေ မယ့် အနည်းဆုံးတော့ ချေမှာ တိုက်ရဲတဲ့ သတ္တိ ရှိတယ်။ မျှတသော အရေးတော်ပုံတခုအတွက် တိုက်ရင်း ဂုဏ်ရောင်ပြောင်စွာ ကျဆုံးသွား ခြင်းဟာ သမိုင်း ဖြစ် စဉ်ရဲ့ ဘေးကနေ ရပ်ကြည့်ပြီး ဘာမှ မလုပ်ဘဲ လေပေါနေရတာ၊ တွတ်ထိုးနေရတာ၊ စောဒကတက် နေရတာထက် အ ဆ တထောင်ကျော် ပိုကောင်းမွန်ပေတယ်။

အကြမ်းဖက် တော်လှန်ရေး ပြဿနာ

ချေ ဆန့်ကျင်ရေး အဓိက စွပ်စွဲချက်တခုက ရက်ရက်စက်စက် နှိပ်ကွပ်မှုတွေ မလိုအပ်ဘဲ ခံခဲ့ရတာ ချေ့မှာ တာ ဝန် ရှိတယ်လို့ ဆိုတယ်။ တ ကယ့် အချက်အလက်တွေက ဘာတွေလဲ။ အာဏာရှင် အစိုးရကို ဖြိုချပြီးတဲ့အခါ ချေ ဂွေဗားရားကို “အမြင့်ဆုံးအဆင့် စီရင်ပိုင်ခွင့်ရှိသူ” ရာ ထူး ခန့်အပ်ခဲ့တယ်၊ ပြီးခဲ့တဲ့ အစိုးရလက်ထက်က စစ် ရာဇဝတ်သားတွေလို့ သံသယရှိသူ ရာနဲ့ချီပြီး ခုံရုံးတင် စစ်ဆေး၊ အရေးယူရာမှာ ကြီး ကြပ်ပေးရတယ်။ La Cabana အကျဉ်းထောင် အကြီးအကဲတယောက်အနေနဲ့ အရင် ဘာတစ်(စ်)တာ အစိုးရ အရာရှိတွေ၊ “ကွန်မြူ နစ် လှုပ် ရှားမှုတွေ နှိပ်ကွပ်ရေး ဗျူရို” အဖွဲ့ဝင်တွေကို ခုံရုံးတင် စစ်ဆေး အရေးယူရာမှာ ချေက ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲ ပေးခဲ့တယ်။ တော်လှန်ရေး ရန်သူတွေ က ဒီအချက်ကို ထောက်ပြပြီး ချေ ဆန့်ကျင်ရေး အောက်လုံးထိုး တိုက် ခိုက်မှုတွေ တောက်လျှောက်လုပ်လာကြတယ်။ ချေကို “သားသတ် သမား” လို့ တံဆိပ်ကပ် ထိုးနှက်ထားတဲ့ ဆောင်းပါးတွေ တပုံတခေါင်းကြီး မြင်တွေ့လာရတယ်။

ဂျွန်လီးအန်ဒါဆန်ရဲ့ ချေ အကြောင်း စာအုပ်ထဲမှာ အခုလို ရေးထားတယ် -

“ဇန်နဝါရီ တလလုံး စစ်ရာဇဝတ်သားလို့ သံသယဝင်သူတွေကို ဖမ်းစီးပြီး La Cabana အကျဉ်းထောင်ကိုနေ့တိုင်း ခေါ်လာကြတယ်။ ဖမ်းခံရ သူ အများစုက အရင်အစိုးရ ယန္တယားရဲ့ ထိပ်ပိုင်း အရာရှိတွေလည်း မဟုတ်ဘူးအများ စုက သူပုန်တွေ မြို့ကို သိမ်းပြီး လေကြောင်း ရေ ကြောင်းခရီးတွေ ရပ်ဆိုင်း မပစ်ခင်ကတည်းက ထွက်ပြေးလွတ် မြောက်သွားကြတယ် (သို့) သံရုံးတွေမှာ ပုန်းခိုနေကြတယ်။ မပြေးဘဲကျန်ခဲ့သူ အများစုက ကိုယ်စားလှယ် တော် တွေ (သို့) သာမန် အောက်ခြေ သတင်းပေးတွေ နဲ့ စစ်ကြောရေး ရဲတွေ။ ခုံရုံးတင် စစ်ဆေးမှုတွေကို ည ၈/၉ နာရီမှာ စလေ့ရှိတယ်၊ များသောအားဖြင့် မနက် ၂နာရီ ၃နာရီလောက်မှာ စီရင်ချက် ချလေ့ရှိတယ်။ Duque de Estrada က “အမြင့်ဆုံးအဆင့် စီရင်ပိုင်ခွင့်ရှိသူ” ချေနဲ့အတူ ထိုင်ပြီး သက်သေတွေ စု ဆောင်း၊ ထွက်ဆိုချက် တွေယူ၊ စစ်ဆေးမှုအတွက် ပြင်ဆင်ပေးရတယ်။ ဒီလူတွေရဲ့ ကံ ကြမ္မာကို ချေက အဆုံး သတ် စီရင်ချက်ချတယ်” (Source: Anderson, Jon Lee. Che Guevara: A Revolutionary Life, New York: 1997, Grove Press, pp. 386-387.)

ချေ လက်အောက်မှာ အလုပ်လုပ်ခဲ့တဲ့ ရှေ့နေ José Vilasuso က ဒါတွေဟာ “ဥပဒေမဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေ” လို့ ပြောခဲ့တယ်၊ “အချက်အ လက်တွေကို ယေဘုယျ တရားစီရင်ရေး မူတွေ ဘာမှ မစဉ်းစားဘဲ ဆုံးဖြတ်သွား ခဲ့ တယ်”၊ “စုံစမ်းစစ်ဆေးရေး အရာရှိရဲ့ အဆိုပြုချက်တွေက အပြစ်ကျူးလွန်ကြောင်း ဖော်ထုတ်ထားတဲ့ ငြင်းဖျက် လို့ မရနိုင် တဲ့ သက်သေဖြစ်တယ်” လို့ Vilasuso ပြောခဲ့တယ်။ “အရင်အစိုးရ လက် ထက်က ခံခဲ့ရသူတွေရဲ့ ဆွေ မျိုးတွေကို အခု စွဲချက်တင်ခံရသူတွေ စီရင်ချက်ချရာမှာ တာဝန်ပေးခဲ့တာတွေ ရှိတယ်” လို့ သူက ပြောသေး တယ်။

အေသင် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေကို ရေးဆွဲခဲ့ပြီး ဥပဒေတွေ အကြောင်း အနည်းအကျဉ်း နားလည်တဲ့ Solon the Great က အခုလို ပြောခဲ့ဖူး တယ် “ဥပဒေဆိုတာ ပင့်ကူအိမ်နဲ့ တူတယ်၊ ငပမွှားလေးတွေဆို ဖမ်းမိတယ်၊ အ ကောင် ကြီးတွေကျ ပင့်ကူအိမ်ကို ဆွဲဖြဲပစ်တယ်”။ ဥပဒေ ဆိုတာ သူ့နောက်မှာ ရှိနေတဲ့ လူတန်းစား အကျိုး စီးပွားတွေကို ဘယ်တော့မှ မကျော်လွန်နိုင်ဘူး။ ဘူဇွာတွေဟာ ဘဏ်ကြီးတွေ၊ လက်ဝါးကြီးအုပ် အရင်းရှင်ကြီး တွေရဲ့ အာဏာရှင်စနစ်ကို ဖုံးဖိထားဖို့ ဘက်မလိုက်သယောင် ဆောင်ထားတဲ့ ဥပဒေ မျက်နှာဖုံးကို တပ်ဆင်ထား ကြတယ်။ ဒီဥပဒေ မျက်နှာဖုံးက အုပ်စိုးသူ လူတန်းစားအဖို့ အသုံးမတည့်တော့ရင် အဲဒီ ဥပဒေဆိုတာတွေ ဘေး ဖယ်ထုတ်ပြီး အာဏာရှင်စနစ်ကို ဗြောင် ကျကျ ကျင့်သုံးကြတယ်။

အပေါ်က ကောက်စာမှာ ဆိုထားသလိုပဲ La Cabana အကျဉ်းထောင်မှာ အရေးယူခံခဲ့ရသူတွေဟာ ဘာတစ်(စ်) တာ အာဏာရှင်စနစ်ကို မိုက် မိုက်ရမ်းရမ်း ကျားကန်ပေးထားခဲ့သူတွေ။ ပြည်သူတွေကို ခုံရုံးတင် မစစ်ဆေးဘဲ ညှည်းပန်းနှိပ်စက် သတ်ဖြတ်ခဲ့သူတွေ၊ ပြည်သူတွေကို ထောက်လှမ်း သတင်းပေးပြီး အကျဉ်းချခံ၊ ညှည်းပန်း နှိပ်စက်ခံ၊ အသတ်ခံရအောင် လုပ်ခဲ့တဲ့ သူလျှို ဒလံတွေ။ ပြည်သူတွေကို ရက်ရက်စက် စက် စစ်ကြော နှိပ်စက် ခဲ့သူတွေ။ ဒီလိုလူတွေကို တော်လှန်ရေး သေနတ်သမားတွေ လက်အပ်ပြီး ချေမှုန်းစေခဲ့တာ။ ဒီလုပ်ရပ်ကို ကျုပ် တို့ က အထိတ်တလန့် ဖြစ်ပြီး ဆန့်ကျင်ရမှာလား။ တော်လှန်ရေးက သူ့ရန်သူတွေအပေါ် စာရင်းရှင်းတာကို အထိတ် တလန့် ဖြစ်ရမှာလား။

ကျူးဘား တော်လှန်ရေးရဲ့ စီရင်ချက်တွေကို အထိတ်တလန့် ဆန့်ကျင်ပြောဆိုခဲ့တဲ့အဲဒီလူလတ်တန်းစားကြောင် သူတွေပဲ ချီလီ၊ အာဂျင်တီး နားနဲ့ တောင်အာဖရိကလို နေရာတွေက “ငြိမ်းချမ်းရေး၊ ရင်ကြားစေ့ရေး”ကို ထောက် ခံကြတယ် မဟုတ်လား။ သူတို့တတွေဟာ လူသတ်သ မားတွေ၊ စစ်ကြောရေးက ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ရေးသမားတွေ ကို အနှိပ်စက်ခံတွေ၊ လင်ယောကျ်ား အသတ်ခံရလို့ မုဆိုးမ ဖြစ်သွားရသူတွေ၊ မိဘ တွေစစ်ကြောရေးမှာအသတ် ခံရလို့ မိဘမဲ့ ဖြစ်သွားရတဲ့ ကလေးတွေ၊ ထုတ်ဖော်ပြောစရာ စကားလုံး မရှိလောက်အောင် နှိပ် စက်ခံ ခဲ့ရသူ တွေ၊ ကိုယ့်အမြင်ကိုယ် ထုတ်ဖော်ပြောမိလို့ နှစ်ပေါင်းများစွာ ထောင်သွင်းအကျဉ်းချ ခံခဲ့ရသူတွေနဲ့မျက် နှာချင်း ဆိုင် ရင်ကြားစေခဲ့တဲ့ “အမှန် တရား ကော်မရှင်တွေ” ရုပ်ပျက်ဆင်းပျက် လိမ်ညာဖွဲ့စည်း ပေးထား တာကို လက် ခုပ်ဩဘာ တီးပေးခဲ့တဲ့ စာရေးဆရာတွေပဲ မဟုတ်ပါလား။ ဒါတွေ ပြီးသွားတဲ့အခါ သူတို့တတွေ ငြိမ်းချမ်း သွား မယ်၊ သင့်မြတ်ပြေလည်သွားမယ်လို့ တွက်ထားကြတယ်။ ဟုတ်ပြီ၊ မထင်မရှား မြေမြှုပ်ခံ ထားရသူတွေ ဘယ် လောက်များများ “ငြိမ်းချမ်း”နေမလဲ၊ မြစ်ကြမ်းပြင်မှာ လက်ဖြတ်ခံထားရသူတွေ ဘယ် လောက်များများ “ငြိမ်း ချမ်း” နေပါ လိမ့်။

ငြိမ်းချမ်းရေး နဲ့ ရင်ကြားစေ့ရေး ဆိုတဲ့အရာဟာ တခြားမဟုတ်ဘူး၊ အရှက်မရှိ လိမ်လည်မှုတခုပဲ။ အမှန်တရား ကော်မရှင် ဆိုတဲ့အရာက လည်း အမှန်တရားကို သူရဲဘောကြောင်စွာ ရှောင်ကွင်းခြင်းပဲ။ လူသတ်သမား၊ စစ် ကြော နှိပ်စက်ရေးသမားတွေနဲ့ အသတ်ခံ၊ နှိပ်စက်ခံခဲ့ရသူ တွေကြား ငြိမ်းချမ်းရေးနဲ့ ရင်ကြားစေ့ရေး ဘယ် တော့မှ မရှိနိုင်ဘူး။ ခံခဲ့ရသူတွေက အုတ်ဂူထဲကနေတောင် တရားမျှတမှုကို ဟစ်ကြွေး တောင်းဆိုနေမှာပဲ။ ဒီက နေ့အချိန်မှာ လူသတ်ကောင်၊ နှိပ်စက်ရေးသမားတွေက ဆန်တီယာဂို၊ ဗျူနိုအေးရီး(စ်)နဲ့ ဂျိုဟန်နက်(စ်)ဘာ့ဂ်က လမ်းတွေမှာ လွတ်လွတ်လပ်လပ် သွားလာ လှုပ်ရှားနေနိုင်တာ ဘယ်လိုမှ သည်းခံနိုင်စရာ မရှိဘူး။ သူတို့ နှိပ် စက် သမျှ ခံခဲ့ရသူတွေက ဒါကို သိသိကြီးနဲ့ လက်ပိုက်ကြည့်ခိုင်းခံရတဲ့ အနေအထား။ စပိန်မှာ ပြုပြင်ရေး ဝါဒီ တွေ နဲ့ စတာလင်ဝါဒီတွေက “အကူးအပြောင်းကာလ” လို့ သူ တို့ နာမည်ပေးထားတဲ့ ရှက်စဖွယ် မသမာမှုကြီး ကို သဘောတူ လက်ခံထားကြတယ်။ ပြည်သူ တသန်းကျော် သေဆုံးခဲ့ရခြင်းအတွက် တာဝန် ရှိသော ဖက်ဆစ် လူသတ်သမားတွေကို ဘာအပြစ်ဒဏ်မှ မခံရစေဘဲ လွတ်လပ်ခွင့် ပေးထားတယ်။ ချီလီနဲ့ တခြား နေရာတွေက ပြုပြင်ရေး ဝါဒီတွေဟာ ဒါကို အတုယူစရာ နမူနာကောင်းတခုလို ပြောလာကြတယ်။

ပီနိုရှေးကို သက်တမ်းစေ့ နေခွင့်ပေးပြီး သူ့အိပ်ယာထဲမှာ ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်း သေခွင့်ပေးတာ ကောင်းတဲ့ အရာ လား။ လူထုကြီးကို သတ်ဖြတ် ခဲ့တဲ့ အဲဒီ လူသတ်ကောင်ကို ခံခဲ့ရသူတွေရဲ့ မိသားစုတွေက စီရင်ချက်ချတာ ပို မကောင်းပေဘူးလား။ ကြောင်သူတော်တွေက ပြောကြတယ်၊ အဲလိုလုပ်ရင် ဥပဒေနဲ့အညီ မဖြစ်ဘူးတဲ့။ ကျနော် တို့က ပြန်ပြောမယ်၊ ဒါဟာ စစ်မှန်တဲ့ တော်လှန်ရေး တရားမျှတမှုကို ဖော်ဆောင်ခြင်းပဲ။ လူ တန်းစား တိုက်ပွဲ အလယ်မှာ ချစ်ခြင်း မေတ္တာတွေ၊ ရင်ကြားစေ့ရေးတွေ လာဟောရင် အဲဒါ ရာဇဝတ်မှုတမျိုးပဲ။ ချမ်းသာပြီး အာ ဏာရှိသူ တွေကို သူတို့ ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေကနေ လွတ်ငြိမ်းခွင့် အမြဲပေးခိုင်းပြီး၊ အားနည်းတဲ့ဘက် အကာအကွယ်မဲ့တဲ့ ဘက်ကိုကျ ချစ်ခြင်းနဲ့ ခွင့်လွှတ်ခြင်း ပြသဖို့ အမြဲတောင်းဆိုကြတယ်။

ချေဂွေဗားရားဟာ ဆင်းရဲသား ကျောမွဲတွေ၊ အဖိနှိပ်ခံတွေကို နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း ချစ်ခင်တွယ်တာတဲ့ လူသားဆန် သူတဦး ဖြစ်တယ်၊ ဒါ့ကြောင့် လည်း သူဟာ ဖိနှိပ်သူ၊ သွေးစုပ်သူတွေကို ခါးခါးသီးသီး မုန်းတီးခဲ့တယ်။ ချေ ရေးခဲ့ တယ် -

“အမုန်းအာဃာတဟာ တိုက်ပွဲရဲ့ အစိတ်အပိုင်း တခုဖြစ်တယ်၊ ရန်သူကို မစေ့စပ်တမ်း မုန်းတီးခြင်းဟာ လူသား ရဲ့ သဘာဝ အကန့်အသတ် တွေထက် ကျော်လွန်သွားအောင် ကျနော်တို့ကို တွန်းအားပေးတယ်၊ ထိထိရောက် ရောက် အကြမ်းဖက်နိုင်သော၊ သွေးအေးအေးနဲ့ သတ်နိုင်တဲ့ လက်ရွေးစင် စက်တွေအဖြစ် ပြောင်းလဲပေးတယ်။ ကျုပ်တို့ တပ်သားတွေဟာ အဲသလို ဖြစ်နေရမယ်၊ အမုန်းအာဃာတ မရှိတဲ့ လူတွေဟာ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်တဲ့ ရန်သူကို မချေမှုန်းနိုင်ဘူး”။

စကားလုံးတွေက ကြမ်းလွန်းသလား။ ဟုတ်ကဲ့ ကြမ်းပါတယ်၊ ဒါပေမယ့် လူတန်းစား တိုက်ပွဲကလည်း ကြမ်း တမ်း ပါတယ်။ ရှုံးသွားရင် နောက်ဆက်တွဲတွေက သေလုအောင် ပြင်းထန်ဆိုးဝါးပါတယ်။ ကျူးဘားဆိုတာကမ္ဘာ ပေါ်မှာ ပါဝါအကြီးဆုံး နယ်ချဲ့တိုင်းပြည်ကနေ မိုင် ကိုးဆယ်ပဲ ဝေးပါတယ်။ ဒီလိုတွေ ဖြစ်ပြီး သိပ်မကြာပါဘူး၊ အမေရိကန် နယ်ချဲ့သမားက ချေတို့ ဖမ်းစီး မသုတ်သင်ရသေးတဲ့ ဘာတစ်(စ်)တာ အေးဂျန့်တွေရဲ့ အကူ အညီကို ယူပြီး ကျူးဘားကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက် တိုက်ခိုက်ဖို့ လုပ်ခဲ့တယ်။
အရင်းရှင် နယ်ချဲ့သမားတွေရဲ့ ကြောင်သူတော်ဆန်မှု

တော်လှန်ရေး ရန်သူတွေရဲ့ ထိုးစစ်ဆင် တိုက်ခိုက်မှုတွေကို တော်လှန်ရေး ပျက်စီး ဆုံးရှုံးစေလိုခြင်း၊ ကြောင်သူ တော်ဆန်ခြင်းတွေက စေ့ ဆော်ပေးထားတယ်။ တော်လှန်ရေး တရပ်ဟာ ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပ ရန်တွေကနေ သူ့ ကိုယ်သူ ကာကွယ်ရတယ်။ တော်လှန်ရေးရဲ့ သဘော သဘာဝအရ ဥပဒေ အဟောင်းတွေအားလုံးကို မြေလှန် ပစ်ရတယ်၊ ဒီတော့ ဘူဇွာ ဥပဒေတွေကို အခြေခံထားတဲ့ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေ၊ စည်း မျဉ်းစည်းကမ်းတွေကို လိုက်နာဖို့ မမျှော်လင့်စကောင်း။ တော်လှန်ရေးက ဥပဒေအသစ်၊ စည်းမျဉ်းအသစ်တွေ ဖန်တီးပေးရတယ်၊တော် လှန် ရေးက သိတဲ့ တခုတည်းသော စည်းမျဉ်းက ဟိုး ရှေးကတည်းက Cicero ဖန်တီးခဲ့တဲ့ စည်းမျဉ်းတခုပဲ ရှိ တယ်။ (လူထုကို ကယ်တင်ခြင်းဟာ အမြင့်ဆုံး ဥပဒေပဲ)။ တော်လှန်ရေးသမားတွေအဖို့ တော်လှန်ရေးကို ကယ် တင်ခြင်းဟာ အမြင့်ဆုံး ဥပဒေပဲ။ တော်လှန်ရေးတရပ်က ဘူဇွာ ဥပ ဒေ စည်းချက်နဲ့ လိုက်ကရမယ်ဆိုတဲ့ အယူ အဆဟာ အတော် အူကြောင်ကြောင်နိုင်တာပဲ။

သမိုင်းတလျှောက်မှာ အဖိနှိပ်ခံ လူ့နောက်ပိတ်ခွေးတွေက သူတို့ရဲ့ အရှင်သခင်တွေကို ပုန်ကန်ထကြွခဲ့မှုပေါင်း အများအပြား ရှိခဲ့တယ်။ လူ့ သမိုင်း မှတ်တမ်းရှည်ကြီးထဲမှာ အရေးနိမ့်ခဲ့တဲ့ ကျေးကျွန် ပုန်ကန်မှုကြီးတွေနဲ့ အ လားတူ အဖြစ်ဆိုးတွေ အပြည့်ပဲ။ ဒီလို အရေးနိမ့်မှုတိုင်းမှာ တွေ့ရတဲ့အချက်က ကျွန်တွေ ရှုံးနိမ့်ခဲ့ရတာ လုံ လောက်တဲ့ ပိုင်းဖြတ်မှု မရှိခဲ့လို့၊ ရန်သူအပေါ် သဘောထား ပျော့ပြောင်းမိလို့၊ အယုံလွယ်မိလို့ ဖြစ်တယ်၊ အုပ်စိုး သူ လူတန်းစားဘက်မှာကျ သူတို့ လူတန်းစား အုပ်စိုးမှု သက်ဆိုးရှည်အောင် အရက်စက်ဆုံး သွေးချောင်းစီး နည်းလမ်းတွေ ကို အသုံးပြုဖို့ အမြဲအသင့်ဖြစ်နေခဲ့တယ်။

သမိုင်းမှာ အုပ်စိုးသူ လူတန်းစားရဲ့ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုတွေ မရေမတွက်နိုင်အောင် အပြည့်ရှိနေတယ်။ စပါ တာ ကပ်(စ်) သူပုန်ထမှု အရေး နိမ့် သွားတဲ့အခါ ရောမတွေက ကျွန်တွေ ထောင်ပေါင်းများစွာကို Via Apia လမ်းမကြီး တလျှောက် ကားစင်တင် သတ်ဖြတ်ခဲ့တယ်။ ၁၈၄၈ ဇွန်လမှာ ဗိုလ်ချုပ် Cavaignac က လွတ်ငြိမ်း ချမ်းသာခွင့် ပေးမယ်လို့ ကတိပြုပြီး အလုပ်သမားတွေကို အစုလိုက် အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ခဲ့ တယ်။ ဘူဇွာ Thiers က ဥပဒေနဲ့ ကျမ်းကျိန်ခဲ့တယ်၊ ဒီနောက်တော့ စစ်တပ်ကို စိတ်ကြိုက်သတ်ဖြတ်ခွင့် ပေးခဲ့တယ်။ ကွန်မြူး အရေးနိမ့် သွားတဲ့နောက် ဗာဆိုင်း(လ်စ်)က လူသတ်သမားတွေဟာ ပါရီက ပစ္စည်းမဲ့ လူတန်းစားကို ရက်ရက် စက်စက် လက်စားချေ သတ်ဖြတ်ခဲ့တယ်။ (၁၈၇၁ ပါရီ ကွန်မြူးသမိုင်း) ရေးခဲ့တဲ့ လစ်စာဂရေးက အခုလို ရေး ခဲ့တယ် -

“အစုလိုက် အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်မှုတွေဟာ ဇွန်လ အစောပိုင်း ရက်တွေအထိ ဖြစ်ပွားခဲ့တယ်၊ နွေရာသီ အရေး ယူ စီရင်မှုတွေဟာ ဇွန်လလယ် အထိ ရှိနေခဲ့တယ်။ အချိန်အတော်ကြာတဲ့အထိ နားလည်ရခက်တဲ့ ရှုပ်ရှုပ်ထွေး ထွေး ပြဇာတ်တွေ Bois de Boulogne ပန်းခြံကြီးထဲ ကပြခဲ့ တယ်။ သွေးချောင်းစီးသော ရက်ပတ်အတွင်း ဘယ့် လောက် အသတ်ခံခဲ့ရမှန်း အတိအကျ မသိနိုင်ဘူး။ စစ်ဘက် တရားမျှတမှု အကြီးအကဲက လူပေါင်း ၁၇၀၀၀ ပစ်သတ်ခဲ့တယ်လို့ ဝန်ခံခဲ့တယ်၊ ပါရီ မြူနီစီပယ် ကောင်စီက အလောင်းပေါင်း ၁၇၀၀၀ မြှုပ်နှံဖို့ ကုန်ကျစရိတ် တွေ ပေးခဲ့ တယ်။ ဒါပေမယ့် ပြည်သူ အများကြီးကို ပါရီ ပြင်ပမှာ သတ်ခဲ့တယ် (သို့) မီးရှို့ခဲ့တယ်။ အနည်းဆုံး ၂၀၀၀၀ ရှိမယ်လို့ ပြောရင် မလွန်ဘူး။”

“တိုက်ပွဲမြေပြင် တော်တော်များများမှာ သေဆုံးနေသူ အရေအတွက် အတော်များတယ်၊ တိုက်ပွဲ မီးလျှံကြားမှာ ကျဆုံးသွားခဲ့သူတွေ။ ဒီရာ စုနှစ် (၁၉ရာစုကို ရည်ညွှန်း)အတွင်း အဲ့လောက် အသတ်ခံရတာ မရှိခဲ့ဘူး။ ကျနော် တို့ မြို့ပြ တိုက်ပွဲသမိုင်းမှာ ဒီလောက် အကျအဆုံးများတာ မရှိဖူးဘူး။ St. Bartholomew's Day, ၁၈၄၈ ဇွန်၊ ဒီဇင်ဘာ (၂)ရက် အသတ်ခံရမှုတွေဟာ (၁၈၇၁) မေလ အစုလိုက် အပြုံလိုက် လူသတ် ပွဲတွေရဲ့ အပိုင်းတ ပိုင်း စာပဲ ရှိလိမ့် မယ်။ ရောမနဲ့ ခေတ်သစ် စီရင်ရေးသမားကြီးတွေတောင် Duke of Magenta (၁၈၀၈-၁၈၉၃ ပြင် သစ် ဗိုလ် ချုပ် တဦးနာမည်) ရဲ့ရှေ့ရောက်ရင် မှေးမှိန်သွားရတယ်။ အာရှက အောင်ပွဲခံ ဘုရင်တွေရဲ့ ယစ်ပူဇော် ပွဲ အခမ်း အနားတွေ၊ အာဖရိကတိုက်က Dahomey သက်ဦးဆံပိုင် ဘုရင့်နိုင်ငံတော်က ပွဲတော်ကြီးတွေကပဲ (ပြင်သစ်) ပစ္စည်းမဲ့ လူတန်းစား သတ်ဖြတ်ခဲ့သူတွေကို အိုင်ဒီယာ တချို့ ပေးနိုင်တယ်။”

လောလောလတ်လတ် နှစ်တွေမှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ နမူနာတွေလည်း အများကြီး အများကြီး ရှိသေးတယ်။ ဒီမိုကရေစီ နည်းကျ ရွေးကောက်ထားတဲ့ အာဘန့်(ဇ်) အစိုးရကို ဖြုတ်ချပြီး ဂွာတီမာလာ အုပ်စိုးသူ လူတန်းစားဟာ CIA အကူအညီနဲ့ သူ့ပြည်သူတွေကို သွေးချောင်းစီးသော ဂျန်န ဆိုက်(ဒ်) စစ်ပွဲ ကျူးလွန်ခဲ့တယ်။ (ချီလီ သမ္မတ) ပီနိုရှေးဟာ ပြည်သူ သောင်းနဲ့ချီ သတ်ဖြတ်ခဲ့တယ်၊ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခဲ့တယ်။ အာဂျင်တီး နား စစ်အာဏာသိမ်း အစိုးရ လက်ထက်မှာ ပြည်သူတွေ အသတ်ခံခဲ့ရတာ ဒီထက်တောင်များသေးတယ်။ ကျူးဘားမှာလည်း အမေရိ ကန် အိမ်စောင့်ခွေး ဘာတစ်(စ်)တာ က အတိုက်အခံတွေကို စစ်ကြော ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခဲ့တာ၊ သတ်ဖြတ်ခဲ့တာ မရေမတွက်နိုင်အောင်ပါပဲ။

ဒါတွေအားလုံးဟာ သမိုင်း မှတ်တမ်းတခုပါပဲ။ အမေရိကန်နဲ့ ဥရောပ သမဂ္ဂက ဒီမိုကရက်ဆိုသူတွေဟာ ကျူး ဘား တော်လှန်ရေးက သူ့ရန်သူ တွေကို ပစ်မှတ်ထား ချေမှုန်းခဲ့တဲ့ အကြမ်းဖက် တော်လှန်ရေးကို ထိတ်လန့် တုန်လှုပ်သယောင် ဆောင်ကြတယ်၊ ဒါပေမယ့် သူတို့ဟာ အမေရိ ကန် အရင်းရှင် နယ်ချဲ့သမားရဲ့ မိတ်ဆွေတွေ ဖြစ်ကြသော တန်ပြန် တော်လှန်ရေးသမား အာဏာရူးတွေရဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေကိုကျ မမြင်ယောင် ဆောင်ထား ကြတယ်။ နီကရားဂွာ နိုင်ငံ အာဏာရှင် Somoza နဲ့ပတ်သက်လို့ (အမေရိကန်) သမ္မတ ဖရန့်(က်)လင် ဒီ ရူး(စ်) ဗဲ (လ်ထ်) ပြောခဲ့ သလိုပဲ “ဒီကောင်ဟာ ခွေးမသား၊ ဒါပေမယ့် သူက ငါတို့ ခွေးမသား”။
The Bay of Pigs

ဘူဇွာ လူတန်းစားက အကြမ်းဖက်မှု ပြဿနာကို လူတန်းစား ရှုထောင့်ကနေ ကြည့်တယ်၊ လက်တွေ့ အမြင်နဲ့ ကြည့်တယ်။ အလုပ်သမား လူ တန်းစားကလည်း သူတို့လို ကြည့်သင့်တယ်။ လူတန်းစား ရန်သူကို ကိုယ်ကျင့် တရား လက်ချာတွေ ဖတ်ပြပြီး အနိုင်ရနိုင်တယ် ဆိုတဲ့ အယူအ ဆဟာ သိပ်ကို ရိုးအလွန်းတယ်၊ ရူးကြောင် ကြောင် နိုင်လွန်းတယ်။ ကျူးဘား (နဲ့ရပ်ရှား) တော်လှန်ရေးတွေကို အကြမ်းဖက်တယ်ဆိုပြီး ကိုယ် ကျင့်တရား အရ လက်ခံနိုင်ဖွယ်မရှိဘူးလို့ ကြောင်သူတော်ဆန်ဆန် ထိတ်လန့်တကြား ထအော်နေရတဲ့ အကြောင်းအရင်း အမှန်က ဖိနှိပ် သွေး စုပ်ခံ ကျွန်တွေဟာ ကျွန်ပိုင်ရှင် လူတန်းစားကို ဆန့်ကျင် တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သလို အောင်ပွဲလည်း ခံနိုင်ခဲ့လို့ပဲ။

အစပိုင်းမှာ ကတ်(စ်)ထရိုက ဆိုရှယ်လစ် အမြင်ကို မတင်ပြသေးဘူး၊ ဘာကိုမှလည်း ပြည်သူပိုင် မသိမ်းခဲ့ဘူး။ တဖက်မှာကျ ကျူးဘား တော် လှန်ရေးဟာ ဆိုရှယ်လစ် တော်လှန်ရေး ဖြစ်ရမယ်လို့ ချေက အခိုင်အမာ တင်ပြ ခဲ့တယ်။ မကြာခင်မှာပဲ တော်လှန်ရေးဟာ အမေရိကန် အရင်း ရှင် နယ်ချဲ့စနစ်နဲ့ ပဋိပက္ခ ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ အမေ ရိကန် အရင်းရှင် နယ်ချဲ့သမားက ကျူးဘား တော်လှန်ရေးက မြေယာ ပြုပြင် ပြောင်းလဲ ရေးနဲ့ လူထုရဲ့ လူနေမှု ဘဝ မြင့်မားရေး တခြား ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုတွေ အကောင်အထည် ဖော်လို့မရအောင် ဖျက်စီးဖို့ လုပ်လာ ခဲ့တယ်။ အမေ ရိကန် ကုမ္ပဏီကြီးတွေက ကျူးဘား စီးပွားရေးဘဝကို ဖြတ်တောက်ဖို့ လုံးပမ်းလာခဲ့တယ်။ ကတ်(စ်) ထရို က ကျူးဘားမှာ ရှိနေတဲ့ အမေရိ ကန် ပိုင်ဆိုင်မှုအားလုံး ပြည်သူပိုင်သိမ်းပြီး တုံ့ပြန်ခဲ့တယ်။ တော် လှန်ရေးဟာ ရူးဘစ်ခန် စည်းကို ဖြတ်ကျော်သွားခဲ့ပြီ၊ နောက်ပြန်လှည့်လို့ မရ တော့ဘူး။ (အီတလီနဲ့ ဂေါလ် နယ်ခြားစည်းလို ဖြစ်နေတဲ့ Rubicon စမ်းချောင်း နာမည်ဖြစ်ပါတယ်။ ဘီစီ ၄၉ မှာ ဂျူးလိယက် ဆီဇာနဲ့ သူ့စစ် တပ်ဟာ ဖြတ်ခွင့် မရှိ တဲ့ ဒီနယ်ခြားစည်း စမ်းချောင်းကို ဖြတ်ကျော်သွားခဲ့လို့ စစ်ပွဲဖြစ်ခဲ့ရတယ်။ ဒီကနေ ဆင့်ပွားလာတဲ့အသုံး ‘ရူး ဘစ်ခန် စည်းကို ဖြတ်ကျော်သွားခဲ့ပြီ’ ဆိုတာ နောက်ကြောင်းပြန်လို့ မရတော့ဘူး၊ ပြန်ပြင်လို့ မရတဲ့ ပိုင်းဖြတ် ချက်ချ ပြီးသွားပြီလို့ ယေဘုယျ အနက် ထွက်ပါတယ်။ အခု ကျူးဘား တော်လှန်ရေး ခေါင်း ဆောင်က ကျူး ဘားမှာ လာသွေးစုပ်နေတဲ့ အမေရိကန် ပိုင်ဆိုင်မှုတွေကို ပြည်သူပိုင် သိမ်း လိုက်တဲ့အခါ နောက် ပြန်လှည့် လို့မ ရတဲ့ အနေအထား ရောက်သွားပြီ၊ ဆိုရှယ်လစ် လမ်းကြောင်းအတိုင်း မမှိတ်မသုန် ဆက်ချီတက်မှ ဖြစ် မယ်လို့ အနက်ထွက်သလို၊ အမေရိကန်ကလည်း လက်ပိုက်ကြည့်နေမှာ မဟုတ်လို့ ပိုင်းဖြတ်ချက်ရှိရှိ ရင် ဆိုင်ရမယ့် အ နေအထား ရောက်သွား ပြီလို့ ဆိုလိုပါတယ်)။ ကျူးဘား တော်လှန်ရေးဟာ မြေရှင်ကြီးတွေ၊ အရင်း ရှင်တွေရဲ့ စီးပွားရေး ပိုင်ဆိုင်မှုကို ပြည်သူပိုင် သိမ်းယူခဲ့တယ်၊ ဝါရှင် တန်နဲ့ ထိပ်တိုက်တွေ့မယ့် လမ်းကြောင်းပေါ် ရောက် သွားခဲ့ပြီ။

ဒါဟာ ထရော့စကီးရဲ့ စဉ်ဆက်မပြတ် တော်လှန်ရေး သီအိုရီကို အပြည့်အဝ သက်သေထူပေးလိုက်တာပဲ။ ဒီသီအို ရီကို ချေ အင်မတန် စိတ်ဝင် စားခဲ့တယ်၊ ဒါ့ကြောင့်လည်း စဉ်ဆက်မပြတ် တော်လှန်ရေး သီအိုရီ စာအုပ်ကို သူ့ရဲ့ နောက်ဆုံး ဘိုလီးဗီးယား တော်လှန်ရေး ခရီးစဉ်မှာ သယ် သွားခဲ့တယ်။ ကိုလိုနီ တိုင်းပြည်တွေနဲ့ ကိုလိုနီဘဝက လာတဲ့ တိုင်းပြည်တွေမှာ ဘူဇွာ ဒီမိုကရေစီ တော်လှန်ရေး တာဝန်တွေကို ဘူဇွာ လူ တန်းစားက မထမ်းဆောင် နိုင်တော့ဘူး၊ မြေရှင်ကြီးတွေ အရင်းရှင်တွေရဲ့ စီးပွားရေး ပိုင်ဆိုင်မှုတွေ အားလုံး ပြည်သူပိုင်သိမ်းပြီး လူ့အဖွဲ့အ စည်းကို ဆိုရှယ်လစ်စနစ် လမ်းကြောင်းအတိုင်း ပြောင်းလဲမှုတွေ အစပြုထားပါမှ တကယ် အကောင် အထည် ဖော်နိုင်မယ်လို့ ထရော့စကီးက ရှင်းပြထားတယ်။

အရင်းရှင်နယ်ချဲ့ “ဒီမိုကရက်တွေ”ဟာ ကျူးဘားကို ကျူးကျော် တိုက်ခိုက်ပြီး တုံ့ပြန်ခဲ့တယ်။ ကျူးဘား ကြေး စား စစ်သားတွေကို စီအိုင် အေက လက်နက်တပ်ဆင်ပေးခဲ့တယ်၊ သင်တန်းပေးခဲ့တယ်၊ ဒီနောက် တော်လှန်ရေး အစိုးရကို အကြမ်းဖက် ဖြိုချဖို့ လုပ်ခဲ့တယ်။ အလုပ်သ မားတွေ၊ လယ်သမားတွေကို လှုံ့ဆော် စည်းရုံး၊ လက် နက် တပ်ဆင်ပြီး တော်လှန်ရေးကို ခုခံကာကွယ်ခဲ့ရတယ်။ အရင်းရှင်နယ်ချဲ့ တပ်ဖွဲ့တွေ ကို Bay of Pigs မှာ အနိုင်ယူ ချေမှုန်းပစ်ခဲ့တယ်၊ ဒါဟာ အရင်းရှင် နယ်ချဲ့သမားအဖို့ လက်တင်အမေရိကမှာ ပထမဆုံးအကြိမ် စစ်ရေးရှုံးနိမ့်မှု ပဲ။ တော်လှန်ရေးက အောင်ပွဲခံခဲ့တယ်။

ဖောက်ပြန်ရေးသမားတွေစာ အာဏာပြန်ရသွားခဲ့ရင် သူတို့ ဘာလုပ်လိမ့်မလဲ။ ကျူးဘား အလုပ်သမား၊ လယ် သမားတွေကို ညီရင်းအကို သဖွယ် ချစ်ကြည်ရေး၊ ရင်ကြားစေ့ရေး ယူနီဗာဆယ် အခမ်းအနားကြီးမှာ သူတို့နဲ့အ တူ ပျော်ပွဲနွှဲဖို့ ဖိတ်ခေါ်မယ် ထင်သလား။ အမှန်တရား ကော်မရှင်တွေ ဖွဲ့ပေးပြီး ချေနဲ့ ဖီဒယ်တို့ ဝင်ပါဖို့ ဖိတ်ခေါ် မယ် ထင်လား။ Cabana (အကျဉ်းထောင်) တခုမက အကျဉ်းထောင်တရာမှာ ဖိနှိပ်ခံ လူထုကို ဖမ်းစီး နှိပ် စက် ကြ လိမ့်မယ်။ စုံလုံးကန်းနေသူသာ ဒီအချက်ကို နားမလည်ဘဲနေမှာ။ ဒါပေမယ့် ဒီအချက်ကို မမြင်သူတွေ လောက် ကန်းတဲ့သူ မရှိတော့ဘူး။
ချေနဲ့ ကမ္ဘာ့ တော်လှန်ရေး

ကျူးဘား တော်လှန်ရေးဟာ အန္တရာယ် ကျရောက်နေခဲ့တယ်။ ဒါကို ဘယ်လို ကယ်ထုတ်မလဲ။ ချေဂွေဗားရားမှာ မှန်ကန်တဲ့ အယူအဆရှိ တယ်။ ငယ်ရွယ်တဲ့ သူ့ဘဝကို ရက်ရက်စက်စက် အဆုံးမသတ်ခံရခင်အထိ မှန်ကန်တဲ့ ဒီလမ်းကြောင်းအတိုင်း သူလျှောက်ခဲ့တယ်။ ဗျူရို ကရေစီ၊ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနဲ့ အခွင့်ထူးခံခြင်းကို ချေဟာ ပြင်း ပြင်းထန်ထန် ဆန့်ကျင်ခဲ့တယ်။ ဒီကနေ့ ကျူးဘား တော်လှန်ရေးကို အကြီး မားဆုံး ခြိမ်းခြောက်နေ တာ လည်း အဲဒါတွေပဲ။ ဗျူရိုကရေစီ၊ အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနဲ့ အခွင့်ထူးခံခြင်းကို အချိန်မီ မဖြေရှင်းနိုင်ရင် အရင်းရှင် စနစ်ဆီ ပြန်လည် ရောက်ရှိသွားနိုင်မယ့် လမ်းကြောင်းကို ပြင်ပေးထားသလို ဖြစ်လိမ့်မယ်။ အရေးအကြီးဆုံးက ကျူးဘား တော်လှန်ရေးကို ဆက်ထိန်းထားနိုင်မယ့် တခုတည်းသော လမ်းက ကမ္ဘာ့ အခြားနေရာတွေကို ဆိုရှယ်လစ်တော် လှန်ရေး ပြန့်ပွားသွားရေးပဲလို့ ချေ နားလည် ခဲ့တယ်။ လက်တင် အမေရိကတိုက်ရဲ့ အခြား နေရာတွေကို ဆိုရှယ် လစ် တော်လှန်ရေး စတင် ပြန့်ပွားသွားဖို့ လိုတယ်။

ကျူးဘားမှာ ဆိုဗီယက် ဩဇာ ကြီးထွားလာတာနဲ့အမျှ ဗျူရိုကရေစီ ဆန့်ကျင်ရေး ချေ့ မိန့်ခွန်းတွေ၊ ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စုအပေါ် ချေ့ ဝေ ဖန်ချက်တွေ ပိုပိုပြီး များပြားလာခဲ့တယ်။ ယေဘုယျဆိုရရင် ဆိုဗီယက် ပြည် ထောင် စုကို ချေ သံသယဝင်သထက် ဝင်လာခဲ့တယ်။ မော်စကို ဟာ ကိုလိုနီ တော်လှန်ရေးကို သစ္စာဖောက်သွား ပြီလို့ လူသိ ရှင်ကြား ဝေဖန်ခဲ့တယ်။ ၁၉၆၅ ဖေဖော်ဝါရီလမှာ အယ်(လ်)ဂျီးယား(စ်) မြို့တော် က Second Economic Seminar on Afro-Asian Solidarity မှာ ချေ မိန့်ခွန်း ပြောခဲ့တယ်၊ ဒါဟာ နိုင်ငံတကာ စင်မြင့်ထက် အများပြည်သူရှေ့ ချေ နောက်ဆုံး ထွက်ပေါ်ခဲ့ခြင်းလည်း ဖြစ်သွားခဲ့တယ်။ ဒီမိန့်ခွန်းထဲမှာ ချေက အခုလို ပြော သွားခဲ့တယ် -

“အဆုံးထိ တိုက်မယ့် ဒီတိုက်ပွဲမှာ နယ်စည်းတွေ မရှိဘူး။ ကမ္ဘာ့ ဘယ်အစိတ်အပိုင်းမှာပဲ ဖြစ်နေပါစေ၊ ငါတို့ ဘာ သိဘာသာ မနေနိုင်ဘူး။ အရင်းရှင် နယ်ချဲ့စနစ် ဆန့်ကျင်ရေး တိုက်ပွဲမှာ ဘယ်တိုင်းပြည်ပဲ အောင်ပွဲခံခံ ငါတို့ အောင်ပွဲပဲ။ အဲလိုပဲ ဘယ်တိုင်းပြည်ပဲ ရှုံးရှုံး ငါတို့ အရေး နိမ့်မှုပဲ။” ချေက ဆက်ပြောသေးတယ် “ဆိုရှယ်လစ် တိုင်းပြည်တွေမှာ သူတို့ကိုယ်တိုင် အနောက်က သွေးစုပ်ကောင် တိုင်းပြည်တွေနဲ့ အလိုတူ အလိုပါ ဖြစ်နေခြင်း ကို တိုက်ဖျက်ပစ်ရမယ့် ကိုယ်ကျင့်ပိုင်းဆိုင်ရာ တာဝန်ရှိတယ်။”

ဒါဟာ မော်စကို ကျင့်သုံးနေတဲ့ ငြိမ်းချမ်းစွာ အတူယှဉ်တွဲနေထိုင်ရေး ပေါ်လစီကို ဗြောင်ကျကျ ပြစ်တင် ရှုတ်ချ လိုက်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ကတ် (စ်)ထရိုနဲ့ တိုင်ပင် ဆွေးနွေးခြင်း မရှိဘဲ ကျူးဘားမြေကနေ ဆိုဗီယက် တာဝေးပစ် ဒုံးတွေ ပြန်ရုတ်သိမ်းလိုက်ခြင်းဟာ သစ္စာဖောက် လုပ်ရပ်ပဲ လို့ ချေယူဆခဲ့တယ်။ ဗီယက်နမ် ပြည်သူတွေရဲ့ အမေရိကန် နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်ရေး လွတ်မြောက်ရေး စစ်ပွဲကို ချေက အားတက်သရော ထောက် ခံခဲ့တယ်။ တခြား တိုင်းပြည်တွေက အဖိနှိပ်ခံ ပြည်သူတွေလည်း လက်နက်ဆွဲကိုင်ပြီး “နောက်ထပ် ဗီယက်နမ်ပေါင်း တရာ” ဖန် တီး ဖို့ ချေက ဆော်ဩခဲ့တယ်။ ဒီအပြောတွေကြောင့် ခရူးရှက်(ဗ်) နဲ့ မော်စကို ဗျူရိုကရေစီ တုန်လှုပ်ခြောက်ခြား ခဲ့ရတယ်။

ကျူးဘား တော်လှန်ရေးကို ကယ်တင်နိုင်မယ့် တခုတည်းသော လမ်းဟာ ကမ္ဘာတဝှမ်း တော်လှန်ရေးတွေ ပြန့် ပွား သွားရေးပဲ ဆိုတဲ့ အယူ အဆဟာ ချေ့စိတ်ထဲ တဆတဆ ခိုင်မာလာခဲ့တယ်။ ဒီအယူအဆဟာ အခြေခံ ကျ ကျ မှန်ကန်ပါတယ်။ ကျူးဘား တော်လှန်ရေးတခုတည်း အထီးကျန်သွားမယ်ဆိုရင် တော်လှန်ရေး ရှင်သန်မှုကို အကြီးအကျယ် ခြိမ်းခြောက်လာမယ်။ ချေဟာ အယူအဆတခုကို စာရွက်ပေါ်မှာပဲ ဒီ အတိုင်း ထားလိုတဲ့ လူတ ယောက် မဟုတ်ဘူး။ လက်တွေ့လုပ်ရပ်အဖြစ် ပြောင်းလဲပစ်ဖို့ သူဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။ အာဖရိကတိုက်က တော်လှန် ရေးတွေထဲ ဝင်နွှဲဖို့ ၁၉၆၅ မှာ ချေဂွေဗားရား ကျူးဘားကနေ ထွက်ခွာသွားခဲ့တယ်။ ကနဦးမှာ ကွန်ဂို-ကင်ရှာဆာ ကို သွားခဲ့တယ်၊ သူဘယ်မှာ ရှိနေလဲဆိုတာ နောင်(၂)နှစ်လောက် ကြာတဲ့အထိ လျှို့ဝှက်ချက်တခုလို ဖြစ်နေ ခဲ့ တယ်။

ကျူးဘား တော်လှန်ရေးနဲ့ သူတသားတည်း ရပ်တည်ကြောင်း ထပ်လောင်း အတည်ပြုထားတဲ့ စာတစောင် ချေ ရေးခဲ့တယ်၊ အခုလို ကျူး ဘားကနေ ထွက်သွားရတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ဟာ တော်လှန်ရေး အောင်မြင်ရေးအတွက် ပြည်ပမှာ တိုက်ပွဲဝင်ဖို့ ဖြစ်ကြောင်း ပြောခဲ့တယ်။ “တ ခြားသော ကမ္ဘာ့ တိုင်းပြည်တွေက ကျနော်ရဲ့ ပါဝင်အား ထုတ်မှုကို တောင်းဆိုနေပြီ” လို့ သူ့စာထဲမှာ ရေးခဲ့တယ်။ ဒါ့ကြောင့် သူ ထွက်သွားပြီး “စစ်မြေပြင် အသစ်”မှာ ပြောက်ကျားစစ် ဆင်နွှဲဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။ ကျူးဘား အစိုးရကို ဒုက္ခမရောက်အောင်၊ အရင်းရှင်နယ်ချဲ့ အစိုးရ တွေ ကျူးဘားကို ထိုးစစ်ဆင်ဖို့ရာ အကြောင်းပြချက် ပေးလိုက်သလို မဖြစ်ရအောင် ချေဟာ အစိုးရ အဖွဲ့ထဲ၊ ပါတီထဲ၊ လက်နက်ကိုင် တပ်ဖွဲ့ထဲ သူ တာဝန်ယူထားတဲ့ ရာထူးတွေ အားလုံးကနေ နှုတ်ထွက်ကြောင်း ကြေညာ ခဲ့တယ်။ တော်လှန်ရေးမှာ သူ့ရဲ့ စွမ်းဆောင်မှုတွေကို အသိအမှတ် ပြုတဲ့အနေနဲ့ ၁၉၅၉ မှာ အပ်နှင်းထားခဲ့သော ကျူးဘား နိုင်ငံသား ဖြစ်မှုကို စွန့်လွှတ်ခဲ့တယ်။

အဲဒီကာလက အာဖရိကဟာ လှုပ်လှုပ်ခတ်ခတ် ဖြစ်နေချိန်။ ပြင်သစ် ကိုလိုနီဝါဒ သမားတွေကို အယ်(လ်)ဂျီးရီး ယားကနေ မောင်းထုတ်ထား ချိန်။ ဘယ်(လ်)ဂျီယံ နယ်ချဲ့သမားတွေ ကွန်ဂိုကနေ ဆုတ်ခွာသွားရချိန်။ ဒါပေမယ့် အရင်းရှင် နယ်ချဲ့သမားတွေဟာ တောင်အာဖရိက,က Apartheid အစိုးရစနစ်၊ တိုင်းပြည်အသီးသီးကဖောက်ပြန် ရေးသမားတွေနဲ့ မဟာမိတ်ပြုပြီး မစားရတဲ့အမဲကို သဲနဲ့ပက် ဖျက်စီးနေခဲ့တယ်။ အာဖရိကတိုက်ရဲ့ ကြွယ်ဝလှ သော သတ္ထုတွင်းတွေကို သူနိုင်ကိုယ်နိုင် လုနေကြတယ်။ ဒီနေရာဟာ ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စုနဲ့ အမေရိကန်တို့ ရဲ့ အဓိက စစ်မြေပြင်လည်း ဖြစ်ခဲ့တယ်။

ဒီဒေသဟာ တိုက်ပွဲဝင်ဖို့ အကောင်းဆုံးပဲလို့ ချေနိဂုံးချုပ်ချက် ချခဲ့တယ်။ ဂွေဗားရားနဲ့ ဆွေးနွေးမှုတွေလုပ်ပြီးကာ စ အယ်(လ်)ဂျီးရီးယား သမ္မ တ ဘန်ဘဲလာက ပြောခဲ့တယ်။ “အာဖရိကမှာကြီးစိုးနေတဲ့အခြေအနေကအင်မတန် ကြီးမားတဲ့ တော်လှန်ရေး အလားအလာတွေ ရှိနေပုံရ တယ်၊ ဒါ့ကြောင့် အာဖရိကဟာ နယ်ချဲ့စနစ်ရဲ့ အားချိနေ သော ကွင်းဆက်လို့ ချေ ကောက်ချက်ချခဲ့တာ။ အခုဆို သူ့ရဲ့ စွမ်းပကားတွေကို အာဖ ရိကမှာ အစွမ်းကုန် အသုံး ချသွားဖို့ သူ ပိုင်းဖြတ်ထားပြီ”။

လွတ်လပ်ရေး ရကာစ ကွန်ဂိုမှာ ဘယ်(လ်)ဂျီယံနဲ့ ပြင်သစ် အရင်းရှင် နယ်ချဲ့သမားတွေဟာ Patrice Lumumba လက်ဝဲ အစိုးရကို ကသောင်း ကနင်း အခြေအနေတွေ ဖန်တီးပြီး ဒုက္ခပေးခဲ့တယ်၊ ရမယ်ရှာပြီး စစ်ရေးအရ ကျူး ကျော်ခဲ့တယ်။ စီအိုင်အေရဲ့ အားတက်သရော ပူးပေါင်းမှုနဲ့ Mobutu ဦးဆောင်တဲ့ ဖောက်ပြန်ရေးသမားတွေက Lumumba ကို လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ပြီး ကင်ရှာဆာမှာ အာဏာသိမ်းခဲ့တယ်။ ဒီအခါ Lumumba ထောက်ခံသူတွေ က ပျောက်ကြားစစ်ကို စတင် ဆင်နွှဲခဲ့တယ်။ ကျူးဘား စစ်ဆင်ရေးက Laurent-Désiré Kabila ဦးဆောင်တဲ့ သူ ပုန်တွေကို ထောက်ခံအားဖြည့်တဲ့ အနေနဲ့ ဆင်နွှဲဖို့ ဖြစ်တယ်။

အံ့ဩစရာကောင်းတာက အသက်(၃၇)နှစ်အရွယ် ဂွေဗားရားမှာ ‘formal’ စစ်သင်တန်း မတက်ခဲ့ဖူးဘူး (သူ့ရဲ့ ပန်းနာရင်ကြပ် ဝေဒနာကြောင့် အာဂျင်တီးနားမှာ စစ်မှု မထမ်းခဲ့ရဘူး) ဒါပေမယ့် သူ့မှာ ကျူးဘား တော်လှန် ရေး အတွေ့အကြုံတွေ ရှိပြီးသား။ ဒါဆို လုံလောက်ပြီ။ အလား တူပဲ ဆိုဗီယက် တပ်နီတော်ကို စတင်ထူထောင် ခဲ့တဲ့ ထရော့စကီးလည်း ‘formal’ စစ်သင်တန်း မတက်ဖူးဘူး၊ ဒါပေမယ့်လည်း တော်လှန်ရေး စိတ်ဓာတ်ပြင်း ထန် နေတဲ့ တပ်နီစစ်သားတွေဟာ ကျူးကျော်လာတဲ့ နယ်ချဲ့စစ်တပ်တိုင်းကို အလဲထိုး အနိုင်ရခဲ့တယ်။

စစ်ပွဲတပွဲမှာ ယုံကြည်ချက် ခိုင်ခိုင်မာမာနဲ့ စိတ်အားထက်သန်မှု ရှိခြင်းဟာ အခရာကျတယ်ဆိုတာ ဟိုး အရင်က တည်းက နပိုလီယံ ထောက်ပြ ခဲ့ဖူးတယ်။ ဒါပေမယ့် ချေ တယောက် ကွန်ဂို မဟာမိတ်တပ်တွေအကြောင်း သိ လိုက်ရတဲ့အခါ ချက်ချင်း စိတ်အားပျက်သွားခဲ့တယ်။ Kabila စွမ်းဆောင်ရည်ကို ချေ သိပ်အလေးထားစရာ မရှိ ဘူး။ “ဒီလူက အရေးအကြောင်းဆို ဦးဆောင်နိုင်တဲ့သူလို့ ယုံကြည်စရာ တကွက်မှမရှိဘူး” လို့ ချေ ရေးခဲ့တယ်။ ကျူးဘား တော်လှန်ရေးသမားတွေ၊ ရပ်ရှား တော်လှန်ရေးသမားတွေဟာ သူတို့ ယုံကြည်တဲ့ အရေးတော်ပုံတခု အတွက် တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကြတာ။ ဒါပေမယ့် ကွန်ဂိုမှာကျ နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်ရေး တိုက်ပွဲကို မျိုးနွှယ်စု အကွဲအပြဲတွေ၊ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး ရည်မှန်းချက်တွေ၊ အကျင့် ပျက်ခြစားမှုတွေနဲ့ ရောသမမွှေထားတယ်။ နောက်ပိုင်း ဖြစ်လာတဲ့ ဖြစ်ရပ် တွေက ဒီအချက်ကို သက်သေပြသွားတယ်။ ၁၉၉၇ မေမှာ Kabila က မိုဘူတူ အစိုးရကို ဖြုတ်ချပြီး ကွန်ဂို ဒီမိုက ရက်တစ် သမ္မတနိုင်ငံရဲ့ သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခြင်း မခံရမီ ၂၀၀၁ ခုနှစ် အထိKabilaသမ္မတ ရာထူးမှာ ရှိနေခဲ့တယ်၊ ဒီသက်တမ်းအတွင်းမှာ ကဘီလာက လှိုက်စားပျက်စီးနေတဲ့ မင်းဆိုးမင်းညစ်လို ပြုမူခဲ့ တယ်။ သူ သေတော့ သူ့သားက သမ္မတ ဖြစ်လာတယ်၊ သူသား Joseph Kabila ဟာလည်း အကျင့်ပျက် ခြစား ရာမှာ ဖအေတူ သားပဲ။

စီအိုင်အေနဲ့ တောင်အာဖရိက ကြေးစားတပ်တွေဟာ မိုဘူတူ အင်အားစုတွေနဲ့ အတူလက်တွဲပြီး သူပုန်တွေကို ချေမှုန်းခဲ့တယ်။ သူတို့ ရင်ဆိုင် နေရတဲ့ ရန်သူဟာ ထင်ထားတာထက် ပိုပြီး ပြင်းထန်မှန်း မကြာခင်သိခဲ့ရတယ်။ အစက အဲဒီ သူပုန်အင်အားစုတွေထဲ ချေ ပါနေမှန်း သူတို့ မသိခဲ့ဘူး။ ဒါပေမယ့် စီအိုင်အေရဲ့ အားကောင်းလှတဲ့ ထောက်လှမ်ရေးကြောင့် ချေ ရှိနေမှန်း တောင်အာဖရိကန် ကြေးစားတပ်တွေ သိသွားခဲ့ တယ်။ ချေရဲ့ ကွန်ဂို ဒိုင် ယာရီထဲမှာ ကွန်ဂို ဒေသခံ သူပုန်အင်အားစုတွေ မိုက်မဲတာ၊ အရည်အသွေး မပြည့်မီတာ၊ အချင်းချင်း ရန်ဖြစ်ကြ တာ တွေ ဖော်ပြထားတယ်။ ပုန်ကန်မှု အရေးနိမ့်ရခြင်းရဲ့ အဓိက လက်သည်တရားခံဟာ အဲဒီအချက်ပဲ။ ကျူး ဘား အကူအညီသာ မရခဲ့ရင် အစော ကြီးကတည်းက ချေမှုန်းခံခဲ့ရမယ်။

(၇)လလောက် စိတ်အားပျက်မှုတွေ ကြုံလာရတယ်၊ ပန်းနာရင်ကြပ် ဒဏ်ကလည်း အတော်ဆိုးတယ်၊ သွေး ဝမ်း ကိုက် ရောဂါလည်း ပြင်းပြင်း ထန်ထန် ခံစားခဲ့ရတယ်၊ သူ့မဟာမိတ် တပ်တွေကလည်း အားကိုးလောက်စရာ မရှိမှန်း မြင်လာပြီး စိတ်ပျက်သွားခဲ့ရတယ်။ ဒီနောက်တော့ အာဖရိကန်-ကျူးဘား တပ်ဖွဲ့ထဲက အသက်ရှင် ကျန် နေသေးတဲ့ သူ့အဖွဲ့သားတွေနဲ့အတူ ကွန်ဂိုကနေ ချေ ထွက်ခွာလာခဲ့တယ်။ နောင် ကွန်ဂို မစ်ရှင်အကြောင်း ရေး တဲ့အခါ ချေက အခုလို ပြောခဲ့တယ် “ဒါဟာ ကျရှုံးခြင်း သမိုင်းတခုပဲ”။
ဘိုလစ်ဗီးယား

အာဖရိကမှာ အရေးနိမ့်သွားတဲ့အခါ တော်လှန်ရေး တပ်ဦးအသစ်ကို လက်တင် အမေရိကမှာ ဖွင့်လှစ်ဖို့ ချေ ဆုံး ဖြတ်ခဲ့တယ်။ ဘိုလစ်ဗီး ယားကို လက်တင် အမေရိကရဲ့ မဟာဗျူဟာမြောက် အရေးပါတဲ့ နေရာအဖြစ် ချေ ရွေး ချယ်သတ်မှတ်ထားပုံရတယ်။ ဘိုလစ်ဗီးယားဟာ အာ ဂျင်တီးနားအပါအဝင် အရေးကြီး တိုင်းပြည်တော် တော် များများနဲ့ နယ်နိမိတ် ထိစပ်နေတယ်။ ချေက မျက်မှန်ထူထူ၊ ဂတုံးပြောင်ပြောင်နဲ့ ယွတ်ရဂွိုင်းသား လုပ်ငန်းရှင် တဦးလို ဟန်ဆောင်သွားခဲ့တယ်။ ရုပ်ဖျက်တာ ပီပြင်လွန်းလို့ သူ့သမီးငယ်လေးကို နောက်ဆုံး နှုတ်ဆက်စကား ပြောတော့ သမီးငယ်လေးက ချေ့ကို မမှတ်မိဘူး။ ဒါပေမယ့်လည်း အရင်းရှင် နယ်ချဲ့သမားတွေကိုတော့ လွယ် လွယ်နဲ့ အရူး မလုပ်နိုင်ခဲ့ဘူး။

ဘိုလစ်ဗီးယားမှာ ပျောက်ကြားစစ် ဆင်နွှဲဖို့ ကြိုးစားခြင်းဟာ ချေ အမှားလုပ်မိတာပဲ။ ဘိုလစ်ဗီးယားမှာ အား ကောင်းလှတဲ့ အလုပ်သမား လူ တန်းစားရှိတယ်၊ တော်လှန်ရေး အစဉ်အလာတွေ ကြီးမားတဲ့ အလုပ်သမား လူ တန်းစား ဖြစ်တယ်။ ဒေသ တော်တော်များများမှာ ချေ အတွက် မှားခဲ့တယ်။ လက်နက်ခဲယမ်း မလောက်မငှနဲ့ နုံချာချာ ဘိုလစ်ဗီးယား စစ်တပ်ကို ရင်ဆိုင်ရမယ်လို့ ထင်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် ကျနော်တို့ ထောက်ပြခဲ့သလိုပဲ၊ အရင်းရှင် နယ်ချဲ့တွေဟာ ကျူးဘားကနေ သင်ခန်းစာ ကောင်းကောင်းရထားတယ်၊ ချေကို ရင်ဆိုင်ဖို့ သူတို့ ပြင် ဆင်ထား ကြတယ်။ စစ်ဆင်ရေးစပြီး ဆယ့်တလအကြာမှာပဲ ပျောက်ကြားတပ်တွေကို ချေမှုန်းပစ်ခဲ့တယ်၊ ချေ ဂွေဗားရားလည်း အသတ်ခံခဲ့ရတယ်။ ဘို လစ်ဗီးယား စစ်တပ်နဲ့ အမေရိကန် “အကြံပေးတွေ” ဆင်ထားတဲ့ ထောင်ချောက်ထဲကနေ (၅)ယောက်ပဲ လွတ်မြောက်ခဲ့တယ်။

ဒီကနေ့ကာလမှာ ချေဂွေဗားရားရဲ့ ဘိုလစ်ဗီးယား ဒိုင်ယာရီတွေကို ဖတ်ကြည့်ရတာ ကြေကွဲ စိတ်လှုပ်ရှားဖွယ် အတွေ့အကြုံတခုပါပဲ။ ဒီအဖွဲ့ ငယ် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတဲ့ စိတ်ပိုင်း၊ ရုပ်ပိုင်း ဒုက္ခတွေဆိုတာ ဖော်ပြလို့ မရနိုင်အောင်ပါပဲ။ သူတို့ရဲ့ နောက်ဆုံး ဇာတ်သိမ်းဟာ အင်မတန် ရင်နင့်ကြေ ကွဲစရာ။ ချေဟာ အင်မတန် အလှမ်းဝေးလွန်းလှတဲ့ Ñancahuazú ဒေသ တောတွေထဲမှာ ခြေကုပ်ယူခဲ့တယ်။ ချေရဲ့ ဘိုလစ်ဗီးယား ဒိုင်ယာရီ မှာ ဖော်ပြထားသလိုပဲ ဒီလို အခြေအနေတွေကြားက ပျောက်ကြားစစ်တပ်တခု တည်ဆောက်ရတာ အင်မတန်ကို ခက်ခဲကြမ်း တမ်းပါ တယ်။ ဒါပေမယ့် တော်လှန်ရေးကို ဘိုလစ်ဗီးယား တောနက်ထဲကနေ အစပြုခြင်းဟာ ကနဦးကတည်းက မျှော် လင့်ချက်မရှိတဲ့ စွန့်စားမှုတခု ဖြစ်ခဲ့ တယ်။ သူတို့ ပျောက်ကြားအင်အားစုဟာ အကုန်လုံးပေါင်းမှ ငါးဆယ်ပဲ ရှိ တယ်။ ဒေသခံ လူထုဆီကနေ နောက်ထပ် တပ်သားအသစ်ရဖို့ အင် မတန် ခက်ခဲခဲ့တယ်။ အဲဒီဒေသမှာ စပိန် စကားတောင် မပြောတတ်ကြပါဘူး။ ပျောက်ကြားတပ်သားတွေဟာ Quechua ဘာသာစကားကို လေ့လာ ခဲ့ ကြတယ်၊ ဒါပေမယ့် ဒေသသုံး ဘာသာစကားက Tupí-Guaraní

ဒီလို အခက်အခဲမျိုးစုံ ရှိပေမယ့်လည်း ပျောက်ကြားတပ်သားတွေဟာ အင်မတန် ကြီးမားတဲ့ ရဲစွမ်းသတ္တိနဲ့ ပိုင်း ဖြတ်ချက်ကို လက်တွေ့ ပြသ ခဲ့ကြတယ်၊ Camiri တောင်တန်းဒေသတွေမှာ ဘိုလစ်ဗီးယား စစ်သားတွေကို အ နိုင်ရခဲ့တာ အတော်များတယ်။ ဒါပေမယ့်လည်း စက်တင်ဘာ လကျ ဘိုလစ်ဗီးယား စစ်တပ်ဟာ အဖွဲ့ခေါင်း ဆောင်တွေကို သတ်ပစ်ပြီး ပျောက်ကြားဖွဲ့နှစ်ခုကို သုတ်သင်နိုင်ခဲ့တယ်။ ဒီအချိန်ကစလို့ သူတို့ ဟာ ရှုံးနှင့်နေ ပြီးသား တိုက်ပွဲတပွဲကို ဆက်တိုက်နေရသလို ဖြစ်သွားတယ်။ ဒါ့အပြင် စစ်ပွဲဆက်ကြာလာတာနဲ့အမျှချေရဲ့ကျန်း မာရေးလည်း ဆိုးသထက် ဆိုးလာခဲ့တယ်။ နာတာရှည် ပန်းနာရင်ကြပ် ဝေဒနာရဲ့ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ထိုးနှက်မှု ကို ခံလာရတယ်။

၁၉၆၇ မတ်လထဲမှာ ဘိုလစ်ဗီးယား စစ်တပ်နဲ့ တိုက်ပွဲဖြစ်အပြီး သူပုန်တွေ ရိုက်ထားတဲ့ ဓာတ်ပုံတွေ အစိုးရ စစ် တပ်လက်ထဲ ရောက်သွား ခဲ့တယ်၊ အဲဒီအခါ ဂွေဗားရား ပါနေမှန်း ဘိုလစ်ဗီးယား အာဏာပိုင်တွေ သိသွားခဲ့တယ်။ ဒီဓာတ်ပုံတွေ ကြည့်ပြီးတဲ့နောက် သမ္မတ René Barrientos က လာပါး မြို့လယ်ခေါင်မှာ ဂွေဗားရားရဲ့ ခေါင်း ကို စစ်သုံးဓားမြှောင်ထက် တင်ထားတာ မြင်လိုတယ်လို့ ရေရွတ်ခဲ့တယ်။ ဟောဒီ မှာ ဘူဇွာ လူတန်းစားရဲ့ လူ သား ချင်း စာနာသော ရွှေပြည်အေးဝါဒကို စစ်စစ်မှန်မှန် ထုတ်ဖော်ထားတာ တွေ့ရပါပြီ။ ဒီလူတွေကပဲ တော် လှန် ရေးသမားတွေကို အကြမ်းဖက်သမားတွေလို့ ဝေဖန်ကြတယ် မဟုတ်လား။

သူ့ကို သွေးဆာနေတဲ့ မကောင်းဆိုးဝါး တကောင်လို ပုံဖော်ဖို့ ဘယ်လိုပဲ ကြိုးစားကြပေမယ်၊ အမှန်တကယ်တော့ ချေဟာ အင်မတန် လူသား ချင်းစာနာတဲ့ လူတယောက် ဖြစ်ပါတယ်။ သူ့ရဲ့ ဘိုလစ်ဗီးယား ဒိုင်ယာရီတွေထဲက စာတပိုဒ်မှာ ဘိုလစ်ဗီးယား စစ်သားတယောက်ကို သူပစ် သတ်မယ်ဆို ပစ်သတ်နိုင်ခဲ့ပေမယ့် မောင်းခလုတ်ကို ဆွဲမဖြုတ်နိုင် ဖြစ်ခဲ့ရကြောင်း အမှတ်တရ ရေးထားတယ်။

ဒါဟာ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်တဲ့ သွေးဆာနေသော လူတယောက်ရဲ့ အပြုအမူလား။ ပျောက်ကြားအဖွဲ့တွေ သုံ့ ပန်းအဖြစ် ဖမ်းခေါ်လာတဲ့ ဘို လစ်ဗီးယား စစ်သားတွေကို ချေကိုယ်တိုင် ဆေးကုပေးခဲ့တယ်။ ပြီးရင် သူတို့ကို လွှတ်ပေးလိုက်တယ်။ ချေက ဒီလို လူသားဆန်ဆန် ပြုမူခဲ့ ပေမယ့် ဘိုလစ်ဗီးယား စစ်တပ်လက်ထဲ သူကျရောက် သွားတဲ့အခါမှာတော့ ရက်ရက်စက်စက် နှိပ်စက်ခံခဲ့ရတယ်။ အဖမ်းခံထားရချိန်မှာ တောင် တိုက်ပွဲအတွင်း အနာ တရ ဖြစ်လာတဲ့ ဘိုလစ်ဗီးယား စစ်သားအချို့ကို ဆေးကုပေးမယ်လို့ ကမ်းလှမ်းခဲ့သေးတယ်။ တာဝန်ကျ ဘိုလစ် ဗီးယား စစ်အရာရှိက သူ့ကမ်းလှမ်းချက်ကို ငြင်းဆန်ခဲ့တယ်။
စတာလင်ဝါဒီတွေ သစ္စာဖောက်သွားခြင်း

ချေ့ တပ်သားတွေဟာ မရေမတွက်နိုင်တဲ့ အခက်အခဲတွေ ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတယ်။ (အမြဲတမ်းလိုလို မိုးရွာနေတဲ့) ရာ သီ ဥတု၊ ဘာသာစကားနဲ့ နယ် မြေအခက်အခဲတွေသာ မကသေး။ မော်စကို နောက်လိုက် စတာလင်နစ် Mario Monje ခေါင်းဆောင်မှုအောက်က ဘိုလစ်ဗီးယား ကွန်မြူနစ် ပါတီဟာ ဂွေဗားရားကို ခါးခါးသီးသီး ရန်လို မုန်း တီးခဲ့တယ်၊ ဘိုလစ်ဗီးယားမှာ ချေ ရှိနေတာကို မလိုလားခဲ့ကြဘူး။ ဘိုလစ်ဗီးယား စတာလင် ဝါဒီတွေက သူတို့ တတွေ ပိုင်းဖြတ်ချက်ရှိရှိ ပျောက်ကြားစစ်ဆင်နွှဲခြင်းကို တလေးတစား အသိအမှတ် မပြုနိုင်ခဲ့ဘူး။ ဘိုလစ်ဗီး ယားမှာ တော် လှန်ရေး ထိုးစစ်ဆင်ရမယ့် အခြေအနေ မရှိသေးဘူးလို့ ငြင်းဆိုကြတယ်။ ဖီဒယ်(လ်) ကတ်(စ်) ထရိုက ချေ့ ဘိုလစ်ဗီးယား ဒိုင်ယာရီ အမှာစာ ထဲမှာ ဒီအချက်ကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ဖြေထားတယ် -

“ဘယ်အချိန်မှာပဲဖြစ်ဖြစ် ဘယ်လို အခြေအနေမှာပဲဖြစ်ဖြစ် မတိုက်သင့်ကြောင်း ပြလို့ရတဲ့ ဆင်ခြေတွေ တပုံ တပင် ရှိနေမှာပဲ၊ ဒီလို ဆင်ခြေ တွေ ပေးတာဟာ ကျနော်တို့ ဘယ်တော့မှ လွတ်လပ်ခြင်းကို မရနိုင်ဘူးလို့ ဆို လိုတာပဲ။ ချေဟာ သူ့အယူအဆတွေကို လက်တွေ့ အကောင် အထည် ဖော်နိုင်တဲ့အထိ နေမသွားရဘူး၊ ဒါပေ မယ့် သူ့ အသက်သေသွားလည်း ဒီအယူအဆတွေ ပိုပြီး ကျယ်ပြန့်သွားမယ်ဆိုတာ ချေ သိခဲ့ တယ်။ ချေ့ကို ဝေ ဖန်ကြတဲ့ အယောင်ဆောင် တော်လှန်ရေးသမားတွေဟာ နိုင်ငံရေးအရ ငကြောက်တွေ၊ ဘယ်တော့မှ မလှုပ်ရဲ သူတွေ၊ ဒီလူ တွေဟာ သူတို့ရဲ့ မိုက်မဲနုံဖျင်းမှုနဲ့အတူ ဆုံးခန်းတိုင် နေထိုင်သွားကြလိမ့်မယ်။ ဒိုင်ယာရီထဲမှာ ဖော် ပြထားသလိုပဲ လက်တင် အမေရိကမှာ ခဏခဏ တွေ့ရလေ့ရှိတဲ့ ‘တော်လှန်ရေးသမား’ နမူနာတွေထဲက တဦး ဖြစ်တဲ့ Mario Monje ဟာ ဘိုလစ်ဗီးယား ကွန်မြူနစ်ပါတီ အတွင်း ရေးမှူး ရာထူးကို အသုံးချပြီး ချေရဲ့ စစ်ရေး၊ နိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင်မှု ပေးနိုင်ခွင့်ကို ငြင်းဆန်ခဲ့တယ်။ ဒါ့အပြင် ပါတီတွင်း ရာထူးကို စွန့်လွှတ် လိုကြောင်း Monje က ကြေညာခဲ့သေးတယ်။ သူ့အလိုအရဆိုရင် ဒီရာထူးကို ယူထားတာ တော်လောက်ပြီ၊ ဒီရာထူးကြောင့် လှုပ်ရှားမှုရဲ့ ခေါင်းဆောင်မှု နေရာကို ရခဲ့ပြီးပြီ။”

“Monje မှာ ပျောက်ကြားစစ် ဆင်နွှဲဖူးတဲ့ အတွေ့အကြုံ မရှိဖူးဆိုတာ ပြောဖို့တောင် မလိုပါဘူး၊ ဒီလူဟာ တခါမှ တိုက်ပွဲဝင်ဖူးတာ မဟုတ်ဘူး။ ဒါပေမယ့် သူ့ကိုယ်သူ ကွန်မြူနစ်လို့ ခံယူထားတဲ့ သူတယောက်ဟာ အပေါ်ယံ ဆန်လွန်းတဲ့ အရိုင်းဆန်လွန်းတဲ့ ပြည်ချစ်ဝါဒကို ဖယ်ရှားပစ်ရ မယ်၊ ဘိုလစ်ဗီးယား လွတ်လပ်ရေးအတွက်တိုက် ပွဲဝင်ခဲ့သော ပြည်ချစ်စစ်စစ်ကြီးတွေလို လုပ်ရမယ်။”

“ဒါဟာ ဒီတိုက်ကြီးပေါ်က နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်ရေး တိုက်ပွဲနဲ့ အင်တာနေရှင်နယ်လစ် အယူအဆဆိုရင် ဒီ‘ကွန်မြူ နစ် ခေါင်းဆောင်တွေ’ ဟာ ဥ ရောပ ကိုလိုနီသမားတွေ အနိုင်ယူ ချေမှုန်းပစ်ခဲ့တဲ့ ဌာနေ မျိုးနွယ်စုတွေ လောက် တောင် မတိုးတက်သေးဘူး”။

“ဒါဟာ ဘိုလစ်ဗီးယား လို့ခေါ်တဲ့ နိုင်ငံတနိုင်ငံက ကွန်မြူနစ် ပါတီ ခေါင်းဆောင်ရဲ့ အပြုအမူတဲ့၊ ဒီနိုင်ငံရဲ့သမိုင်း ဝင် မြို့တော်ကို Sucre လို့ ခေါ်ခဲ့ကြတယ်၊ ဒီမြို့တော်ကို လွတ်မြောက်စေခဲ့သူ ဗင်နီဇွဲလား ပြည်သားတွေကို ဂုဏ်ပြုတဲ့အနေနဲ့ ပေးထားတဲ့ နာမည်။ Monje စစ်မှန်သော တော်လှန်ရေးသမား giant တယောက်ရဲ့ နိုင်ငံရေး၊ စစ်ရေး၊ စည်းရုံးစုစည်းရေး အရည်အသွေးတွေကို ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ အခွင့်အလမ်း ရခဲ့ တယ်။ အဲဒီ တော် လှန် ရေးသမားကြီးရဲ့ အရေးတော်ပုံဟာ ကျဉ်းမြောင်းသော၊ လူတွေဖန်တီးထားတဲ့၊ မျှတမှုမရှိတဲ့ ဘိုလစ်ဗီးယား နယ်နိမိတ် အတွင်း ကန့်သတ်မထားဘူး။ ဒါပေမယ့်လည်း Monje ဟာ ဒီအခွင့်အလမ်းကို အသုံးချဖို့ ဘာမှ မလုပ် ခဲ့ဘူး၊ ခေါင်းဆောင်မှုနေရာကိုသာ အ ရှက်တရားမဲ့စွာ၊ ရုပ်ပျက်ဆင်းပျက် တောင်းဆိုခဲ့တယ်။” (Ernesto Che Guevara, Bolivian Diary, "A Necessary Introduction" by Fidel Castro, pp. xxxi-xxxii.)

ဒီနောက် ကတ်(စ်)ထရိုက ဆက်ပြီး ဘိုလစ်ဗီးယား ကွန်မြူနစ်ပါတီ ခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ Monje အပေါ် ပြင်းပြင်း ထန်ထန် ပြစ်တင် ဝေဖန်ခဲ့ တယ် -

“[…] ရလဒ်ကို မကျေနပ်တဲ့ Monje ဟာ လှုပ်ရှားမှုကို ကန့်လန့်ထိုး ဖျက်စီးဖို့ လုပ်လာတယ်။ သူ လာပါး(ဇ်)မှာ ရှိနေတုန်း သေချာ လေ့ကျင့် ထားတဲ့ ကွန်မြူနစ် တပ်သားတွေ ပျောက်ကြားအဖွဲ့ဆီ မဝင်ဖြစ်အောင် ပိတ်ပင် တားဆီးခဲ့တယ်။ ဒီလူတွေဟာ လက်နက်ကိုင် တိုက်ပွဲထဲ ဝင် ပါဖို့ လိုအပ်တဲ့ အရည်အချင်းတွေ အားလုံး ရှိကြ သူတွေ။ ဒါပေမယ့် သူတို့ရဲ့ ဒီလမ်းကြောင်းကို အစွမ်းအစမရှိဘဲ ကြိုးကိုင်လိုတဲ့ ခေါင်းဆောင် တွေက ဖျက်စီး ပစ်ခဲ့တယ်။” (Ernesto Che Guevara, Bolivian Diary, "A Necessary Introduction" by Fidel Castro, p. xxxiii.)

ဇန်နဝါရီလအကုန်မှာ ချေက ဒိုင်ယာရီထဲ အခုလို ချရေးခဲ့တယ်-

“တလတာ သုံးသပ်ချက်။ ငါထင်ထားသလိုပဲ အစပိုင်းမှာ Monje ရဲ့ သဘောထားက မရှင်းမလင်းနဲ့ ခေါင်းရှောင် ချင်တယ်၊ နောက်တော့ သစ္စာ ဖောက် ဖြစ်လာတယ်။

“ပါတီက အခုဆို ငါတို့ကို ဆန့်ကျင်ရန်လိုနေပြီ။ သူတို့ ဘယ်အတိုင်းအတာအထိ ဆန့်ကျင်မလဲ ငါမသိ။ ဒါပေ မယ့် ငါတို့ကိုတော့ တားဆီးနိုင် မှာ မဟုတ်ဘူး။ ရေရှည်မှာ ငါတို့အဖို့ အခွင့်အလမ်း ဖြစ်လာနိုင်တယ် (သေချာ လုနီးပါးပဲ) အထက်မြက်ဆုံး၊ အရဲရင့်ဆုံး လူတွေဟာ ငါတို့ဘက် မှာ ရှိနေလိမ့်မယ်၊ သိပ်ကို ပြင်းထန်နိုင်တဲ့ ဆင် ခြင်တုံတရား အကြပ်အတည်းကို ဖြတ်သန်းရတယ်ဆိုရင်တောင် ငါတို့ဘက်မှာပဲ ရှိလိမ့်မယ်။

“Moisés Guevara က အခုထိတော့ ကောင်းကောင်း တုံ့ပြန်နေတယ်။ သူနဲ့သူ့လူတွေ အနာဂတ်မှာ ဘယ်လို လုပ်မလဲ ငါတို့ တွေ့ရလိမ့်မယ်။

“တာနီယာ ထွက်သွားတယ်၊ ဒါပေမယ့် အာဂျင်တီးတွေက တက်ကြွဖြတ်လတ်တဲ့ လက္ခဏာ မပြဘူး၊ သူမလည်း အတူတူပဲ။ တကယ့် ပျောက် ကြား စစ်ပွဲ အခုစပြီ၊ ငါတို့ တပ်သားတွေကို မှတ်ကျောက်တင်ကြည့်လိမ့်မယ်။ သူ တို့ ဘာလုပ်နိုင်သလဲ၊ ဘိုလစ်ဗီးယား တော်လှန်ရေး အလား အလာတွေ ဘယ်လိုရှိသလဲ အချိန်က ပြောသွား လိမ့်မယ်။

“ငါတို့ ကြိုတွက်ထားတဲ့အထဲ အခက်ဆုံး အလုပ်က ဘိုလစ်ဗီးယား တပ်သားအသစ်တွေ ထပ်မံ စုဆောင်းနိုင်ရေး ကိစ္စပဲ။” (Ernesto Che Guevara, Bolivian Diary, p. 38.)

ချေဂွေဗားရားကို ထောက်ခံတဲ့ (သို့) ပျောက်ကြားတပ်ထဲ ဝင်လာတဲ့ ပါတီဝင်တွေဟာ (ဘိုလစ်ဗီးယား ကွန်မြူ နစ် ပါတီကို ရည်ညွှန်း) ပါတီ ခေါင်းဆောင်မှု ဆန္ဒကို ဆန့်ကျင်လာသူတွေ ဖြစ်တယ်။ ဘိုလစ်ဗီးယား ကွန်မြူ နစ်ပါတီနဲ့ ပြဿနာတွေ တက်ခဲ့လို့ ပျောက်ကြားအဖွဲ့ အင်အား ဟာ နဂိုမှန်းထားတာထက် အများကြီး လျော့ နည်းသွားခဲ့ရကြောင်း ချေ့ ဘိုလစ်ဗီးယား ဒိုင်ယာရီထဲမှာ ဖော်ပြထားတယ်။ ဒီအခြေအနေဟာ ပျောက်ကြားတပ် အောင်ပွဲခံနိုင်ချေ မရှိအောင် အလဲထိုးပစ်ခဲ့တယ်။

Regis Debray

ဒါတွေ အားလုံးမှာ Regis Debray ဆိုတဲ့လူက အင်မတန် စက်ဆုပ်ဖွယ် အခန်းကနေ ပါဝင်ခဲ့တယ်။ ချေဂွေဗား ရား နဲ့ ရင်းနှီးသယောင် ဆောင် ပြီး လုပ်စားသွားတဲ့သူ။ “ဘိုလစ်ဗီးယားမှာ ချေနဲ့အတူ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့တာ” လို့ ခဏ ခဏ ပြောတတ်တယ်။ “ချေ့ ရဲဘော်” လို့လည်း အာချောင် တတ်တယ်။ လုံးဝ မမှန်ပါဘူး။ ဒီဘရေးဟာ ဘယ် မှာမှ တိုက်ပွဲမဝင်ခဲ့ဖူးဘူး။ ပျောက်ကြားအဖွဲ့တွေကို ဒုက္ခပဲ ပေးခဲ့ဖူးတာ။ ချေက ဒီပက်တီး ဘူဇွာ ပညာ တတ်ကို နည်းနည်းလေးမှ အထင်မကြီးခဲ့ဘူး။ သူ့ဒိုင်ယာရီထဲမှာ ဒီလူကို လက်သင့်မခံလိုတဲ့ “လမ်းကြုံလို့ဝင်လည်တဲ့ ခရီး သွား” အဖြစ်ပဲ ညွှန်းဆိုထားတာ တွေ့ရမယ်။ ညွှန်းဆို ဖော်ပြထားတဲ့အထဲ တခုမှ ကောင်းတာ မပါဘူး။

ဒီဘရေးနဲ့ အာဂျင်တီး ပန်းချီဆရာ Ciro Bustos တို့နှစ်ယောက် ချေ့ စခန်းကို တော်လှန်ရေး လမ်းကြုံခရီးသွား အဖြစ် ရောက်ခဲ့ကြတယ်။ ဒုက္ခ ပဲပေးသွားကြတယ်။ သူတို့ကို ပြင်ပ ကမ္ဘာနဲ့ အချိတ်အဆက် လုပ်ရာမှာ အကူ အညီရမယ် ထင်ခဲ့တယ်။ အဆုံးမတော့ ပျောက်ကြားအဖွဲ့တွေ ကျေပြုန်းခဲ့ရပြီး သူတို့ဘာသာ နာမည်ကြီးဖို့ပဲ လုပ်သွားတယ်။ အစကတည်းက ဒီဘရေးကို ချေ သံသယဝင်ခဲ့တယ်ဆိုတာ ဒိုင်ယာရီက ဖော်ပြ နေတယ် -

“ပြင်သစ်သားက ပြင်ပကမ္ဘာမှာ သူဘယ့်လောက် အသုံးဝင်ကြောင်းချည်း အလွန်အကျွံ ဖိပြောခဲ့တယ်” (Ernesto Che Guevara, Bolivian Diary, p. 69.)

ချေ့ သံသယတွေဟာ မှန်ကြောင်း မကြာခင် သိခဲ့ရတယ်။ ခက်ခဲကြမ်းတမ်းတဲ့ အခြေအနေတွေ သည်းမခံနိုင်တဲ့ အခါသူတို့ကို ထွက်ခွင့်ပေးဖို့ ချေကို နားပူလာကြတယ်။ မကြာခင် စစ်တပ်က သူတို့ကို မိသွားတယ်၊ သူပုန် တွေ ကို လိုက်ချေမှုန်းရာမှာ အဖိုးမဖြတ်နိုင်တဲ့ သတင်းအချက် အလက်တွေ စစ်တပ်ကို ပေးလိုက်ကြတယ်။ Bustos ဟာ ပျောက်ကြားတပ်ကို သစ္စာဖောက်ပြီး သရုပ်ပျက် သတင်းပေး ဖြစ်လာတယ်။ ပျောက် ကြားအဖွဲ့သားတွေရဲ့ ပုံတူတောင် ဆွဲပေးလိုက်သေးတယ်။ ဒါ့ကြောင့် စစ်တပ်က ပျောက်ကြားတပ်သားတွေကို ချက်ချင်း တန်းသိသွား နိုင် တယ်။ ဒီဘရေးကို ခုံရုံးတင်စစ်ဆေးတော့ ကမ္ဘာ့ မီဒီယာတွေက စိတ်ဝင်တစား ရှိလာတယ်။ ဒါပေမယ့် တ ကယ် တိုက်ပွဲဝင်နေတဲ့ ပျောက် ကြားအဖွဲ့တွေဆီကနေ အာရုံလွဲသွားတယ်။ ဒီစစ်ဆေးမှုဟာ ဘိုလစ်ဗီးယား အစိုးရကို အရှက်ရစေခဲ့တာ ငြင်းစရာ မရှိပါ။ ဒါပေမယ့် ဒီခုံရုံးတင် စစ်ဆေးမှုကို လူတွေ အာရုံစိုက်လာတာနဲ့အမျှ ပျောက်ကြားအဖွဲ့တွေကို အစိုးရက ရက်ရက်စက်စက် ချေမှုန်းလေပဲ။ ဂွေဗားရားကို သမ္မတ Barrientos သတ် ပစ်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တဲ့ အကြောင်းတချက်က ဒီလို မီဒီယာတွေ တအုံးအုံးနဲ့ ခုံရုံးတင် စစ်ဆေးမှုမျိုး ထပ်မဖြစ်အောင် ရှောင်ရှားဖို့ ဖြစ်နိုင်တယ်။
ဘဝနိဂုံး

(ဘိုလစ်ဗီးယား သမ္မတ) Barrientos က ဂွေဗားရားကို မြေလှန်ရှာဖမ်းခဲ့ဖို့ ဘိုလစ်ဗီးယား စစ်တပ်ကို အမိန့် ပေး ခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် တကယ် တမ်းကျ သူဟာ ဝါရှင်တန်က သူ့ဘော့(စ်)တွေ ခိုင်းတဲ့အတိုင်း လိုက်နာနေရတာပါ။ ဝါရှင်တန်က သူ့ဘော့(စ်)တွေဟာ သူတို့ အမုန်းဆုံး ရန်သူ ရဲ့ ခေါင်းကို ဆုငွေ ထုတ်ထားခဲ့တာ ကြာပြီ။ဝါရှင်တန် က ချေရှိတဲ့နေရာကို ခြေရာခံမိတာနဲ့ စီအိုင်အေနဲ့ တခြား အထူးတပ်ဖွဲ့တွေကို ဘိုလစ် ဗီးယား လွှတ် လိုက်တယ်။ အဲဒီမှာ သူတို့ စစ်ဆင်ရေး လုပ်ခဲ့ကြတယ်။

ဧပြီ ၂၉ ရက်နေ့မှာ အမေရိကန် အကြံပေးတွေ ဘိုလစ်ဗီးယားကို ရောက်လာတယ်၊ Bolivian 2nd Ranger Battalion ကို သူပုန် နှိမ်နှင်းရေး စစ်သင်တန်း ပရိုဂရမ်ကို ၁၉ပတ်ကြာ လေ့ကျင့်ပေးခဲ့တယ်။ အပြင်းအထန် လေ့ကျင့်ပေးခဲ့တဲ့ ဒီသင်ရိုးမှာ လက်နက်ခဲယမ်းပိုင်း၊ တဦးချင်း တိုက်ခိုက်ရေးပိုင်း၊ လက်(ဖ်)တင်နင်ခေါင်းဆောင် တဲ့ အထူးရွေးချယ်ထားသော အုပ်စုငယ် နည်းဗျူဟာပိုင်း၊ ကင်းလှည့်ထောက်လှမ်းရေးနဲ့ တန်ပြန် ထိုးစစ်ဆင် ရေး အပိုင်းတွေ ပါဝင်တယ်။ ဘိုလစ်ဗီးယား စစ်တပ်ကို အမေရိကန် အရာရှိတွေက လေ့ကျင့်သင်ကြားပေးတယ်၊ အမေရိ ကန် အကြံပေးတွေ ပံ့ပိုးပေးတယ်၊ အထူးတပ်ဖွဲ့တွေနဲ့ ကူညီတယ်။ ဒီအထဲမှာ တောတွင်း စစ် ဆင်ရေး ကို အထူး လေ့ကျင့်ထားပြီး မကြာသေး ခင်က ဖွဲ့ထားတဲ့ ရိန်းဂျား တိုက်ခိုက်ရေး အဖွဲ့တခု ပါဝင်ခဲ့တယ်။

စက်တင်ဘာ နောက်ပိုင်းကစပြီး ရန်သူဟာ အပြင်းအထန် ချီတက်လာတယ်။ ဂွေဗားရားရဲ့ ပျောက်ကြား တပ်စ ခန်း တည်နေရာကို သတင်း ပေးတယောက်က ဘိုလစ်ဗီးယား အထူးတပ်ဖွဲ့ဆီ အကြောင်းကြားခဲ့တယ်။ အောက် တိုဘာ (၈)ရက်နေ့မှာ စခန်း အဝိုင်းခံလိုက်ရတယ်၊ တိုက် ပွဲခဏဖြစ်ပြီး ချေကို ဖမ်းမိသွားတယ်။ ဘိုလစ်ဗီးယား စစ်တပ် သူ့ဆီ ချဉ်းကပ်လာတဲ့အခါ “မပစ်နဲ့၊ ချေဂွေဗားရားက ငါပဲ၊ မင်းတို့အတွက် ရှင် ရက်ဖမ်းမိရင် ပိုအကျိုး ရှိတယ်” လို့ ပြောခဲ့ကြောင်း ဆိုကြတယ်။ ဒါကို ထောက်ပြပြီး ချေ့ကို သူရဲဘောင်ကြောင်သူအဖြစ် ပုံဖော်ဖို့ ကြိုး စားကြ တယ်။ ဒါဟာ ဖောက်ပြန်ရေးသမားတွေက ဒီလူသားရဲ့ သမိုင်းအစဉ်အလာကို မည်းညစ်အောင် လုပ်ဖို့ ကြိုးစားတဲ့ ပုံဖျက်မှုတမျိုးပဲ။ ချေဟာ ဘယ်တော့မဆို သူ့တကိုယ်ရေ ဘေးကင်း လုံခြုံမှုကို လုံးဝ ဂရုမစိုက်ဘဲ ကြီးမားတဲ့ ရဲစွမ်း သတ္တိကို ပြသခဲ့သူပါ။

Barrientos ဟာ အချိန်ဆွဲမနေခဲ့ပါဘူး။ ချေဂွေဗားရားကို ကွပ်မျက်ဖို့ အမိန့်ပေးလိုက်တယ်။ ချေ့ကို ဖမ်းမိတယ် ကြားကြားချင်း ဒီအမိန့်ကို ထုတ်လိုက်တယ်။ ဥပဒေကြောင်းအရ လုပ်ရိုးလုပ်စဉ်တွေနဲ့ အချိန်မဖြုန်းခဲ့ဘူး။ သူဒီ လို လက်လွတ်စပယ် သတ်ပစ်ခြင်းကို ဝါရှင်တန်က “ဒီမို ကရက်တွေ” ကောင်းကောင်း သိတယ်၊ သဘော တူ ညီ မှုလည်း အပြည့်အဝ ပေးခဲ့ကြတယ်။ ချေဂွေဗားရားကိုသာ တရားခွင်ရှေ့ ခုခံချေပခွင့် ပေးလိုက်ရင် သူဟာ ဒီအ ခွင့် အရေးကို တန်ပြန်ထိုးစစ်အဖြစ် မလွဲမသွေ အသုံးပြုသွားလိမ့်မယ်၊ သူဒီလို ပုန်ကန်ရခြင်းဟာ လူမှုမတရား မှုတွေ ဒင်းကြမ်းရှိနေလို့ ဖြစ်ကြောင်း တရားထူထောင်ရင်း ဒီလူမှု မတရားမှုတွေကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ဝေဖန် ရှုတ်ချသွားလိမ့်မယ်၊ ဒီအန္တရာယ်ကို ဝါရှင်တန်က အရှင်သခင်တွေရော၊ ဘိုလစ်ဗီးယားက လက်ဝေခံ အာဏာ ပိုင်တွေရော ရင်မဆိုင်ရဲဘူး။ လုံးဝ မဖြစ်ဘူး! ဒီအသံကို တခါတည်း အပြီးတိုင် ချုပ်ငြိမ်းစေခဲ့တယ်။

၁၉၁၉ ဇန်နဝါရီတုန်းက ဘာလင်မှာ ရိုဆာ လက်(ခ်)ဇင်ဘာ့(ဂ်)နဲ့ ကား(လ်)လိ(ဘ်)နက်(ခ်)တို့ကို ဖမ်းသွားခဲ့တဲ့ Junker တွေမှာလည်း သူတို့ ကို တရားရုံးတင် ကြားနာစစ်ဆေးခွင့်ပေးဖို့ ရည်ရွယ်ချက် လုံးဝ မရှိခဲ့ဘူး။ သူတို့ကို ဦးနှောက်ပွင့်ထွက်အောင် ပစ်မသတ်ခင် ဘယ်ဥပဒေ စာအုပ်ကိုမှ လှန်လှော မကြည့်ခဲ့ပါဘူး။ ချေကို La Higuera ဆိုတဲ့ အနီးအနားရွာလေးက ကျောင်းအိုကျောင်းပျက်လေးထဲ ဖမ်းခေါ်သွားတယ်၊ အဲဒီမှာပဲ အကျဉ်း သားအဖြစ် နဲ့ တညတာ ချုပ်နှောင်ထားခဲ့တယ်။ ကမ္ဘာ လောကကြီးနဲ့ အဆက်ပြတ်၊ မိသားစု၊ မိတ်ဆွေ သူ ငယ်ချင်း၊ ရဲဘော် တွေနဲ့ ဝေးကွာ၊ သေချာပေါက် ရောက်လာတော့မယ့် သေမင်းကို တယောက်တည်း ရင်ဆိုင်စောင့် စားရင်း အထီး ကျန်ဖြစ်နေရတဲ့ ရက်စက် ကြမ်းကြုတ်လှသော ဘဝရဲ့ နောက်ဆုံးညမှာ သူ့စိတ်ထဲ ဘယ်လို အတွေးတွေများ ဝင်ရောက်နေခဲ့မလဲ။

နောက်နေ့ မွန်းတည့်ပြီးချိန်မှာ ချေဂွေဗားရားကို ကျောင်းအိုလေးထဲကနေ ဆွဲထုတ်သွားခဲ့တယ်။ ၁၉၆၇အောက် တိုဘာ ၉ရက် နေ့လည်၁နာရီ ဆယ်မိနစ်မှာ ဘိုလစ်ဗီးယား စစ်တပ်ရဲ့ တပ်ကြပ်တဦးဖြစ်သော Mario Teran က ချေ့ကို ပစ်သတ်ခဲ့တယ်။ ချေ့ကို သွေးအေးအေးနဲ့ ရက်ရက် စက်စက် သတ်ပစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာ ဖုံးဖိထားဖို့ ခြေ ထောက်တွေကို အချက်ရေ အများကြီး ပစ်ခဲ့တယ်။ တိုက်ပွဲအတွင်းရခဲ့တဲ့ ဒဏ်ရာတွေလို ပုံ ဖော်ဖို့ ဖြစ်တယ်။ ဒီမတိုင်ခင်မှာ ချေက လူသတ်သမား စစ်သားကို ပြောခဲ့တယ်၊ “မင်းတို့ ငါ့ကို သတ်တော့မယ်ဆိုတာ ငါသိတယ်။ ပစ်စမ်းပါ ငကြောက်ရေ၊ မင်း လူသားတယောက်ကို သတ်ရတော့မယ်”။ ဒါဟာ ချေဂွေဗားရား အစစ်ရဲ့ အသံပဲ၊ အသက်မသေအောင် အညံ့ခံ အပျော့ဆွဲ နေတဲ့ သူရဲဘောကြောင်သူတယောက်ရဲ့ အသံမဟုတ်ဘူး။

ချေ့အလောင်းကို ဟယ်လီကော်ပတာ အောက်ပိုင်း ဝမ်းဗိုက်ထဲ ထည့်သွားတယ်၊ အိမ်နီးချင်း Vallegrande ကို သွားပို့တယ်၊ အဲဒီမှာ ဆေးရုံ တခုရဲ့ ရေချိုးကန်ထဲ ထားတယ်။ ဒီလိုလုပ်ပြီးတော့ စာနယ်ဇင်းက လူကြီး လူ ကောင်းတွေကို ခေါ်ပြီး ဓာတ်ပုံရိုက်ခိုင်းတယ်။ ရုပ်ပျက်ဆင်း ပျက် ဖြစ်အောင် ဖျက်စီးပစ်ဖို့ စစ်ဆရာဝန်တ ယောက်က သူ့လက်တွေကို ဖြတ်တောက်ပစ်တယ်၊ ဘိုလစ်ဗီးယား စစ်အရာရှိတွေက ဂွေဗားရား ရဲ့ ရုပ်အ လောင်းကို ဘယ်သူမှ မသိတဲ့ နေရာတခုဆီ ပို့လိုက်တယ်။

ဂွေဗားရား ချေမှုန်းရေးကို ဦးဆောင်ခဲ့သူက Felix Rodriguez။ သူက စီအိုင်အေ အေးဂျန့်။ Bay of Pigs ကျူး ကျော်စစ်နဲ့ တပြိုင်တည်း ကတ်(စ်)ထရို ဆန့်ကျင်ရေး အုံကြွမှု ပြင်ဆင်ဖို့ ကျူးဘားကို ထိုးဖောက်ဝင်ခဲ့သူ။ Rodriguez ဟာ ဝါရှင်တန်နဲ့ ဗာဂျီးနီးယားက သူ့သခင် တွေဆီ ချေ သေဆုံးတဲ့ သတင်းပို့ခဲ့တယ်။ တွေ့နေကျ သူခိုး တယောက်လိုပဲ ဒီကောင်ဟာ ချေရဲ့ ရိုးလက်(ခ်စ်)နာရီနဲ့ တခြား တကိုယ်ရေ ပစ္စည်းတွေကို ဖယ်ချန်ထား ခဲ့တယ်၊ ဒီပစ္စည်းတွေ ခိုးယူထားတာကို ခပ်ကြွားကြွားလေး မာန်တက်ပြရင်း သတင်းသမားတွေကို ထုတ်ထုတ် ပြလေ့ရှိတယ်။ Felix Rodriguez ရဲ့ နာမည်ဟာ မကောင်းဆိုးဝါး တံဆိပ်ခပ်နှိပ်ခံထားရတဲ့ သမိုင်းမှတ် တမ်း တွေထဲ နေရာယူသွားလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် သူရက်ရက်စက်စက် သတ်ခဲ့တဲ့ လူတယောက်ကတော့ ကျောမွဲ အဖိ နှိပ်ခံ လူထုရဲ့ ချန်ပီယံတယောက်၊ တော်လှန်ရေးသမား သူရဲ ကောင်းတဦး၊ ကမ္ဘာ့ ဆိုရှယ်လစ် အရေးတော်ပုံရဲ့ အာဇာနည်တဦးအဖြစ် ထာဝရ ရှင်သန်နေလိမ့်မယ်။
ပျောက်ကြားစစ် ပြဿနာ

တခြားလူတွေလိုပဲ ချေမှာ အားကောင်းတဲ့ အခြမ်းရှိသလို အားနည်းတဲ့ မျက်နှာစာလည်း ရှိတယ်။ ကျူးဘား ပုံစံ ပျောက်ကြားစစ် ဗျူဟာကို (နေရာဒေသမရွေး) ယေဘုယျ အသုံးပြုနိုင်တဲ့ ဗျူဟာတခုအဖြစ် ပုံဖော်ဖို့ ကြိုး စား ခြင်း ဟာ အမှားကျုးလွန်မိတာပဲ။ မာ့(က်စ်)ဝါဒီတွေဟာ လယ်သမား စစ်ပွဲကို အလုပ်သမားထုရဲ့ နိုင်ငံရေး အာ ဏာတိုက်ပွဲမှာ လက်အောက်ခံ တိုက်ပွဲသဏ္ဍာန်တခုအဖြစ် သဘောထားကြတယ်။ ဒီသ ဘောထားကို ၁၈၄၈ ဂျာမန်တော်လှန်ရေး ကာလမှာ မာ့(က်စ်)က ပထမဆုံး ဖော်ထုတ်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်တယ်။ ဂျာမန် တော်လှန်ရေးဟာ လယ်သ မား စစ်ပွဲ *ဒုတိယ အက်ဒစ်ရှင်*အနေနဲ့ပဲ အောင်ပွဲခံနိုင်မယ်လို့ မာ့(က်စ်)က ငြင်းချက်ထုတ်ခဲ့တယ်။ ဆို လိုတာက မြို့ပြ အလုပ်သမား လှုပ် ရှားမှုဟာ သူ့နောက်မှာ လယ်သမားထုကို ဦးဆောင်ပြီး ချီတက်ရလိမ့်မယ်။

ဒီသဘောထားဟာ ဖွံ့ဖြိုးပြီးသား အရင်းရှင် တိုင်းပြည်တွေအတွက်ပဲ ရည်ရွယ်တယ်လို့ ငြင်းချက်ထုတ်ရင် မမှန် ပါဘူး။ ရပ်ရှား တော်လှန်ရေး မတိုင်မီက စက်မှု အလုပ်သမား လူတန်းစားဟာ လူဦးရေရဲ့ ၁၀% မကျော် ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် အလုပ်သမား လူတန်းစားက လူထုတရပ်လုံးရဲ့ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ရမယ်၊ လယ်သမားထုနဲ့ တခြား ဖိနှိပ် ခံအလွှာတွေကို ဦးဆောင် ချီတက်ရမယ်လို့ လီနင်နဲ့ ဘော်ရှီဗစ်တွေက အမြဲပြောခဲ့ပါ တယ်။ ရပ်ရှား တော် လှန် ရေးမှာ ပစ္စည်းမဲ့ လူတန်းစားက ခေါင်းဆောင် အခန်းကနေ ပါဝင်ခဲ့တယ်။ သူ့နောက်က သန်းပေါင်းများစွာသော ဆင်းရဲ လယ်သမားထုကြီး (ပစ္စည်းမဲ့ လူတန်းစားရဲ့ သဘာဝ မဟာမိတ်) ကို ဦးဆောင်မှု ပေးခဲ့တယ်။

ဆိုရှယ်လစ် တော်လှန်ရေးကို အောင်မြင်အောင် ဆင်နွှဲနိုင်တဲ့ တခုတည်းသော လူတန်းစားက အလုပ်သမား လူ တန်းစားပဲ။ စိတ်ခံစားချက်အရ ဒီလို ပြောနေတာ မဟုတ်ဘူး၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွင်း အလုပ်သမား လူ တန်းစား ရောက်ရှိနေတဲ့ အနေအထားနဲ့ ကုန်ထုတ်ဖြစ်စဉ်အတွင်းက အလုပ်သမား လူတန်းစားရဲ့ စုပေါင်း လက္ခဏာအရ ဒီလိုပြောခြင်း ဖြစ်တယ်။ မာ့(က်စ်)၊ အန်းဂယ်(လ်စ်)၊ လီနင်၊ ထရော့စကီးတို့ရဲ့ အရေး အသားတွေထဲမှာ လယ် သ မားထုက ဆိုရှယ်လစ် တော်လှန်ရေး ဆင်နွှဲနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ သဘောမျိုး အရိပ်အမြွက်တောင် ရှာမတွေ့ရဘူး။ ဒီလို ဖြစ်ရတဲ့ အကြောင်းက လယ်သမားထုဟာ လူတန်းစား တရပ်အနေနဲ့ ကွဲပြားမှု အလွန်ကြီးမားလို့ပဲ။ လယ် သမား လူတန်းစားအတွင်းမှာ အလွှာတွေ အများကြီး ကွဲနေတယ်၊ မြေမဲ့ယာမဲ့ အလုပ်သမား (အမှန်တော့ ဒီအ လွှာဟာ ကျေးလက် ပစ္စည်းမဲ့တွေ ဖြစ်တယ်) ကနေ တခြား လယ်သမားတွေကို အခစား အလုပ်သမား တွေ အ ဖြစ် အလုပ်ခန့်ထားနိုင်တဲ့ ချမ်းသာ လယ်သမားအထိ အလွှာတွေ အများကြီး ကွဲထွက်နေ တယ်။ ဒီလို ကွဲထွက် နေတဲ့ လယ်သမား အလွှာတွေကြားမှာ ဘုံအကျိုးစီးပွား မရှိဘူး၊ ဒါ့ကြောင့် လယ်သမားထုဟာ လူတန်းစား တ ရပ်အနေနဲ့ လွတ်လွတ်လပ်လပ် ရပ်တည် လှုပ်ရှားနိုင်ခြင်း မရှိဘူး။ သမိုင်းတလျှောက် မြို့ပြက လူတန်းစား/ အုပ် စု အသီးသီးကို ထောက်ခံမှု ပေးခဲ့ကြ တယ်။ (ဘူဇွာ လူတန်းစားရဲ့ ခေါင်းဆောင်မှုနောက် လိုက်ခဲ့တာရှိသလို ပစ္စည်းမဲ့ လူတန်းစား ခေါင်းဆောင်မှုနောက် လိုက်ခဲ့တာလည်း ရှိ တယ်။ ၂၁ တော်လှန်ရေးမှာဆိုရင် ဘူဇွာ လစ် ဘရယ်တွေကို ထောက်ခံ လှုပ်ရှားနေကြတာ အထင်အရှားပဲ) ဘာသာပြန်သူ။

ပျောက်ကြားစစ်ဟာ သဘာဝအားဖြင့် လယ်သမားထုရဲ့ စံတော်ဝင် လက်နက်ဖြစ်တယ်၊ အလုပ်သမား လူတန်း စားရဲ့ လက်နက် မဟုတ်ဘူး။ (တောတွေ၊ တောင်တွေလိုမျိုး) ဝေးလံခက်ခဲတဲ့ ကျေးလက် ဒေသတွေက လက် နက်ကိုင် တိုက်ပွဲ အခြေအနေတွေနဲ့ ကိုက်ညီတယ်။ နယ်မြေ ဒေသ အခက်အခဲကြောင့် ပုံမှန် စစ်တပ်ကြီးတွေ စေလွှတ်ဖို့ အလွန် ခက်ခဲတဲ့အပြင်၊ ကျေးလက် လူထုရဲ့ ထောက်ခံမှုနဲ့ ပျောက်ကြားတပ် တွေအဖို့ လိုအပ်တဲ့ ပစ္စည်း ကိရိယာ ပံ့ပိုးမှုတွေ ရနိုင်မယ်၊ လူထုကြား သွားလာလှုပ်ရှားရင်း စစ်ဆင်ရေး လုပ်နိုင်မယ်။

လယ်သမားထု အများအပြား ရှိနေတဲ့ ခေတ်နောက်ကျ တိုင်းပြည်တခုမှာ တော်လှန်ရေးဖြစ်လာရင် ပျောက်ကြား စစ်ဟာ မြို့ပေါ်က အလုပ် သမားထုရဲ့ တော်လှန်ရေးကို အထောက်အကူပြုနိုင်တဲ့ အရံတိုက်ပွဲ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ပျောက်ကြားစစ်ကို အလုပ်သမား လူတန်းစားရဲ့ သိစိတ်ရှိရှိ တိုက်ပွဲဝင်ခြင်း နေရာမှာ အစား ထိုးနိုင် တယ် ဆိုတဲ့ အယူအဆကို လီနင် ဘယ်တုန်းကမှ လက်မခံခဲ့ဘူး။ မာ့(က်စ်)ဝါဒရှုထောင့်က နေကြည့်ရင် ပျောက် ကြားစစ် ဗျူဟာကို ဆိုရှယ်လစ် တော်လှန်ရေးရဲ့ လက်အောက်ခံ၊ အထောက်အကူ အစိတ်အပိုင်း တခုအနေနဲ့ပဲ လက်ခံ နိုင်တယ်။

၁၉၀၅ တုန်းက လီနင်ရဲ့ သဘောထားက အဲဒီအတိုင်းပဲ။ နဒေါ့နစ်တွေနဲ့ သူတို့အမွေဆက်ခံသူ ဆိုရှယ် ရက်ဗ လူရှင်နရီ ပါတီတို့ ကျင့်သုံးခဲ့တဲ့ တဦးချင်း လုပ်ကြံရေး နည်းဗျူဟာနဲ့ လားလားမှ မဆိုင်ဘူး။ ခေတ်သစ် လုပ် ကြံရေးဝါဒီတွေ၊ “မြို့ပြ ပျောက်ကြား” အဖွဲ့တွေရဲ့ ရူးကြောင် ကြောင် နည်းဗျူဟာတွေနဲ့ဆို ပိုလို့တောင် မဆိုင် သေးတယ်၊ ဒီနည်းနာတွေဟာ စစ်မှန်သော လီနင်ဝါဒ ပေါ်လစီနဲ့ ဖြောင့်ဖြောင့်ကြီး ဆန့်ကျင် နေတယ်။ လက် နက် ကိုင် တိုက်ပွဲဟာ လူထု တော်လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှုရဲ့ အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်ရမယ်လို့ လီနင် အခိုင်အမာ ပြောခဲ့ တယ်၊ ဒါကို လက်ခံနိုင်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ အခြေအနေတွေကို တိတိကျကျ သတ်မှတ်ပေးခဲ့တယ် -

“(၁)လူထုရဲ့ ခံစားချက် အမြင်တွေကို အလေးအနက် စဉ်းစားရမယ်၊ (၂) သက်ဆိုင်ရာ ဒေသအတွင်းက အလုပ် သမား လူတန်းစား လှုပ်ရှားမှု အခြေအနေတွေကို လေးလေးနက်နက် ထည့်စဉ်းစားရမယ်၊ (၃)ပစ္စည်းမဲ့ လူတန် းစား အင်အားတွေ ပြုန်းတီးမသွားအောင် အထူးဂရုပြုရ မယ်”။ လီနင်က ပျောက်ကြားစစ်ကို ပြဿနာအား လုံး ဖြေရှင်းနိုင်တဲ့ ဗျူဟာကြီးတခုအဖြစ် သဘောမထားတဲ့အပြင်၊ “လူထု လှုပ်ရှားမှုဟာ ပုန်ကန်အုံကြွတဲ့ အ ဆင့် ကို ရောက်ရှိ သွားတဲ့အခါမှသာ” လက်ခံနိုင်တဲ့ တိုက်ပွဲ နည်းလမ်းတခုအနေနဲ့ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြောခဲ့တယ်။

ဒီလို တိုက်ပွဲ နည်းလမ်းအတွင်း တသားတည်း တွဲပါလာတဲ့ ယိုယွင်းပျက်စီးနိုင်သော အန္တရာယ်ဟာ ပျောက်ကြား အုပ်စုတွေ လူထု လှုပ်ရှားမှုနဲ့ ကင်းကွာသွားတာနဲ့ အမှန်တကယ် ဖြစ်သွားတယ်။ ၁၉၀၆ နောက်ပိုင်း ကာလမှာ အလုပ်သမား လှုပ်ရှားမှုက ဒီရေကျသွားတယ်၊ တော်လှန် ရေးသမားတွေ အလဲလဲ အကွဲကွဲ ဖြစ်လာတယ် (၁၉၀၅ ရပ်ရှား တော်လှန်ရေး အမြင့်ဆုံး အဆင့်အထိ ရောက်ပြီးမှ အရေးနိမ့်သွားတဲ့ ကာလ ကို ရည်ညွှန်းနေ တာ)၊ ဒီအခါ ပျောက်ကြား အဖွဲ့တွေက တော်လှန်ရေး ပါတီရဲ့ အသုံးဝင်သော အရံ လက်နက်တွေ မဖြစ်နိုင်တော့ ကြောင်း လ က္ခဏာတွေ အထင်အရှား ပြလာတယ်၊ တကိုယ်တော် အရဲစွန့်သမား အုပ်စုတွေအဖြစ် ပြောင်းလဲ သွားတယ် (သို့) ဒီထက်ပိုဆိုးနိုင်တယ်။ တော် လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှု တကျော့ပြန် ရုန်းထနိုင်ဦးမယ်လို့ သူမျှော် လင့် နေဆဲ အချိန် (၁၉၀၅ တော်လှန်ရေး ဒီရေအကျ ကာလကို ရည်ညွှန်း) မှာ ပျောက်ကြားစစ် နည်း ဗျူဟာက ဖောက်ပြန်ရေး အင်အားစုကို ခုခံဟန့်တားနိုင်တဲ့ တိုက်ပွဲပုံစံတခု ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ရပ်ခံကာကွယ်နေပေမယ့် လီနင်က သတိပေးခဲ့သေးတယ် - “လူထုနဲ့ ကင်းကွာလာတဲ့ တဦးချင်း လုပ်ဆောင်မှုတွေ၊ ခေတ် ဟောင်း လုပ်ကြံ ရေးဝါဒ၊ဘလန်ကွီးဝါဒ၊ အန်နာခစ်ဇင်ဟာ အလုပ်သမားတွေကို စိတ်အားပျက်စေတယ်၊ မျာ းပြားလှတဲ့ လူထု အ လွှာကြီးကို ဘေးဖယ်ထုတ်ပစ်တယ်၊ လှုပ်ရှားမှုကို ဖရို ဖရဲ ဖြစ်စေပြီး တော်လှန်ရေးကို ထိ ခိုက် စေတယ်”။ “ဒီအကဲဖြတ်ချက် ခိုင်လုံကြောင်း ပြနေတဲ့ သာဓကတွေကို နေ့စဉ် သတင်းစာတွေထဲ ဖော် ပြထားတဲ့ ဖြစ်ရပ် တွေမှာ လွယ်လွယ်လေး ရှာတွေ့နိုင်တယ်” လို့ လီနင်က ထပ်လောင်း ပြောခဲ့သေးတယ်။

၁၉၀၅-၀၆ ကာလ၊ တော်လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှုမှာ “ပျောက်ကြားစစ်” အစိတ်အပိုင်း ပါဝင်ခဲ့တယ် - ရဲခေါင် ပျောက် ကြား အဖွဲ့တွေ၊ လက်နက် သိမ်းပိုက်ယူငင်ခြင်းနဲ့ လက်နက်ကိုင် တိုက်ပွဲ တခြားပုံစံတွေ ရှိခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် တိုက်ခိုက်ရေး အစုတွေကို အလုပ်သမား အဖွဲ့အစည်း တွေနဲ့ နီးနီးကပ်ကပ် ချည်နှောင်ထားခဲ့တယ်။ ဒါ့ကြောင့် မော်စကို စစ်ရေး ကော်မတီမှာ ရပ်ရှား ဆိုရှယ်ဒီမိုကရက်တစ် ပါတီဝင်တွေချည်း မဟုတ်ဘူး၊ ဆိုရှယ် ရက်ဗလူ ရှင်နရီတွေ၊ အလုပ်သမား သမဂ္ဂဝင်တွေ၊ ကျောင်းသားတွေလည်း ပါကြတယ်။ ကျနော်တို့ တွေ့ခဲ့ရသလိုပဲ ရဲ ခေါင် ပျောက်ကြား အဖွဲ့တွေကို လူမျိုးရေး အဓိကရုဏ်း ဖန်တီးသူတွေ၊ အနက်ရောင် တရာ လူမိုက်ဂိုဏ်းတွေ ရန်ကနေ ခုခံကာကွယ်ဖို့ အသုံးပြုခဲ့ ကြတယ်။ ပါတီ အစည်းအဝေးတွေ လုပ်နေချိန် အစိုးရရဲတွေ ဝင်မွှေတာ မခံရအောင်လည်း ကာကွယ်ပေးခဲ့တယ်၊ လက်နက်ကိုင် အလုပ် သမား အဖွဲ့တွေ ရှိနေခြင်းဟာ အကြမ်းဖက် နှိပ်ကွပ်မှုတွေကို ကာကွယ်ပေးရာမှာ အရေးကြီး အချက်တခု ဖြစ်ခဲ့တယ်။

ပျောက်ကြားအဖွဲ့တွေ လုပ်ခဲ့တဲ့အထဲမှာ လက်နက်တွေ သိမ်းယူတာ၊ စပိုင်တွေ ရဲသူလျှိုတွေ သတ်ပစ်တာ၊ ရန်ပုံ ငွေအတွက် ဘဏ်ဝင်စီးတာ တွေ ရှိခဲ့တယ်။ ဒီလို ပျောက်ကြား အဖွဲ့တွေ ထူထောင်ရေးကို အလုပ်သမားတွေ ကိုယ်တိုင် စတင်ဆော်ဩခဲ့ခြင်း ဖြစ်တယ်။ ဘော်ရှီဗစ်တွေက အဲဒီအဖွဲ့တွေကို ခေါင်းဆောင်မှု ပေးနိုင်ဖို့ ကြိုး စားခဲ့တယ်၊ စုစုစည်းစည်းနဲ့ စည်းကမ်းတကျ ဖြစ်အောင် လုပ်ပေးခဲ့တယ်၊ ရှင်းလင်းတဲ့ လုပ် ငန်းစဉ် တပ်ဆင် ပေးခဲ့တယ်။ ဟုတ်ပါတယ်၊ ဒီလိုလုပ်ရာမှာ အင်မတန် ကြီးလေးတဲ့ အန္တရာယ်တွေ ရှိခဲ့တယ်။ အဲဒီပျောက် ကြား အဖွဲ့တွေမှာ တကိုယ်တော် အရဲစွန့်လိုသူတွေ၊ လူတန်းစားပျက် အစိတ်အပိုင်းတွေ ရောထွေး ပါနေနိုင်တယ်၊ လူ ထု လှုပ်ရှားမှုနဲ့ သီးခြား ဖြစ်သွားတာနဲ့ ရာ ဇဝတ် ဂိုဏ်းတွေလို ပျက်စီးသွားနိုင်တယ်၊ ဓားပြဂိုဏ်းနဲ့ ဘာမှ မထူး တဲ့အထိ ဖြစ်သွားလိမ့်မယ်။

ဒါ့အပြင် ဒီအဖွဲ့တွေကို ဒလံတွေ (provocateur) ထိုးဖောက်ဝင်ရတာ လွယ်တယ်။ ယေဘုယျဆိုရရင် စစ်မှန် သော တော်လှန်ရေး ပါတီတွေ ထက် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက် အဖွဲ့တွေထဲ အစိုးရ သူလျှိုထည့်ရတာ ပို လွယ်တယ်။ သဘောတရားရေး စည်းနှောင်မှု အားကောင်းတဲ့ ပညာတတ် ကေဒါတွေ စုဖွဲ့ထားသော တော် လှန် ရေး ပါတီထဲကို သူလျှိုထည့်ရတာ အတော်ခက်ပါတယ်၊ ဒါတောင် အပြည့်အဝ မကာကွယ် နိုင်ပါဘူး။ လက်နက် ကိုင် အုပ်စုတွေ ရှိနေရင် ကြုံလာရမယ့် ယိုယွင်းပျက်စီးမှု အန္တရာယ်တွေကို လီနင် ကောင်းကောင်း သိခဲ့တယ်။ တင်းကြပ် တဲ့ စည်းမျဉ်း၊ ပါတီ အဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ အတွေ့အကြုံရင့် ကေဒါတွေရဲ့ အခိုင်အမာထိန်းကွပ်မှုကြောင့် အဲသလို ပျက်စီးနိုင်တဲ့ တိမ်းညွှတ်ချက် တွေကို တစုံတရာ ဟန့်တား ကာကွယ်ထားနိုင်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် အမှန် တကယ် ထိန်းချုပ်နိုင်တာ တခုတည်းပဲ ရှိတယ် - အဲဒါ လူထု တော် လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှုရဲ့ အုပ်ထိန်းမှုပဲ။

ပျောက်ကြား တပ်စိတ်တွေက လူထု လှုပ်ရှားမှုရဲ့ အရံအင်အား ဖြစ်နေသရွေ့ (ဆိုလိုတာက တော်လှန်ရေး ဒီရေ အတက်ကာလမှာ ရှိနေ သရွေ့) တိုးတက်သော၊ အသုံးဝင်သော အခန်းကနေ ပါဝင်နိုင်တယ်။ ဒါပေမယ့် ပျောက် ကြားအုပ်စုတွေက လူထု တော်လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှု ကနေ သီးခြားဖြစ်သွားတာနဲ့ မလွဲမသွေ ယိုယွင်း ပျက်စီး သွား မယ်။ ဒါ့ကြောင့်ပဲ တော်လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှု ဒီရေ ထိုးကျသွားပြီလို့ အခိုင်အမာ ပြောနိုင်တာနဲ့ ပျောက်ကြား အဖွဲ့ တွေ ရေရှည် တည်ရှိနေဖို့ လုံးဝ မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ လီနင် စဉ်းစားခဲ့တယ်။ ဒီအဆင့်ကို ရောက်သွားတာနဲ့ ပျောက် ကြားအဖွဲ့အားလုံး ဖျက်သိမ်းပစ်ဖို့ လီနင် ချက်ချင်း ပြောခဲ့တယ်။
ပျောက်ကြားစစ်

ပျောက်ကြားစစ် သဘောတရားနဲ့ လက်တွေ့ပိုင်း စာအုပ်တွေ၊ ဆောင်းပါးတွေ အများကြီး ချေ ရေးခဲ့တယ်။ အာ ဘန်း(ဇ်) အစိုးရ ဖြိုချခံ လိုက်ရတဲ့ အတွေ့အကြုံဟာ ချေ့အပေါ် တာရှည် သက်ရောက်မှု ရှိခဲ့တယ်။ အုပ်စိုးသူ လူတန်းစားကို လက်နက်ကိုင် ပုန်ကန်ပြီး ဖြိုချပစ်ရ မယ်လို့ နိဂုံးချုပ်ချက် ချခဲ့တယ်၊ ဒီယူဆချက်ဟာ လုံးဝ မှန် ပါတယ်။ မတိုက်ခိုက်ရဘဲ ဘယ်အုပ်စိုးသူ လူတန်းစားကမှ အခွင့်ထူးတွေ၊ အာဏာ တွေကို အသာတကြည်လက် လျှော့ပေးရိုး မရှိခဲ့ပါဘူး၊ ဒီအချက်ကို သမိုင်းအားလုံးက သက်သေထူနေတယ်။ ဘယ်မကောင်းဆိုးဝါးကမှ သူ့အ စွယ်တွေကို ဖြတ်ရိုးထုံးစံ မရှိခဲ့ဘူး။ မာ့(က်စ်)ဝါဒီတွေဟာ ရွှေပြည်အေးသမားတွေ မဟုတ်ပါဘူး။ လူထုဟာ တိုက်ပွဲဝင်ဖို့ ပြင်ဆင်ထားရမယ်၊ အုပ်စိုးသူ လူတန်းစားကို လက်နက်ဖြုတ်သိမ်းဖို့ လိုအပ်တဲ့ အင်အားမှန်သမျှ အသုံးပြုဖို့ ပြင်ဆင်ထားရမယ်။ မာ့(က်စ်)စကားနဲ့ ပြောရရင် အင် အားဟာ သမိုင်းရဲ့ လက်သည် ဖြစ်တယ်။

ချေရဲ့ နာမည်ကျော် ပျောက်ကြားစစ် စာအုပ်ဟာ ကျူးဘား တော်လှန်ရေး ပုံစံကို တခြားတိုင်းပြည်တွေမှာလည်း အသုံးချလို့ရတဲ့ နမူနာတခု အနေနဲ့ ဖော်ဆောင်ထားတယ်။ ကျူးဘားတော်လှန်ရေး ပုံစံအရဆိုရင် လူထုကို စု စည်းဖို့ ကျယ်ပြန့်သော အဖွဲ့အစည်းတွေ တည်ဆောက် ထားစရာမလိုဘဲ ပျောက်ကြား အဖွဲ့လေး (ဖိုကို) တခုက လက်နက်ကိုင် ပုန်ကန်မယ်။ ဒါဟာ အင်မတန် ကြီးမားတဲ့ အမှားပဲ၊ နောက်ပိုင်း ဖြစ် ရပ်တွေက မှားကြောင်း ရင် နာဖွယ် ကောင်းလောက်အောင် သက်သေပြသွားခဲ့တယ်။ ကျူးဘားတော်လှန်ရေးဟာ နယ်ချဲ့သမားတွေကို အ ငိုက်မိသွား စေခဲ့တယ်။ ပျောက်ကြားအဖွဲ့တွေ ဒီလောက် လွယ်လင့်တကူ အောင်ပွဲခံနိုင်မယ်လို့ အရင်းရှင်နယ်ချဲ့ တွေ ထင်မထားခဲ့ဘူး။ ပျောက်ကြားအဖွဲ့တွေ အောင်ပွဲရသွားချိန်မှာတောင် အမေရိကန် အုပ်စိုးသူ လူတန်းစား ကြားမှာ ဘယ်လို တုံ့ပြန်ရမလဲ ကွဲလွဲနေကြတယ်။ တောင်ပံတခုက ကျူးကျော်စစ် ပေါ်လစီ ချချင်တယ်၊ တခြား တောင်ပံတခုက သတိနဲ့ ချဉ်းကပ်ချင်တယ်။

အရင်းရှင် နယ်ချဲ့တွေ အမှား လုပ်မိသွားတယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီအတွေ့အကြုံကို လေ့လာပြီး သင်ခန်းစာယူကြတယ်၊ ကျူးဘား တော်လှန်ရေးကို ကြုံပြီးတဲ့နောက် နောက်တကြိမ် အငိုက်မမိအောင် နယ်ချဲ့သမားတွေ ပြင်ဆင် ခဲ့ ကြတယ်။ ပျောက်ကြားစစ် သီအိုရီကို သူတို့ လေ့လာခဲ့တယ်၊ ချေဂွေဗားရားရဲ့ လက်ရာတွေကိုပါ လေ့လာ ထား ကြတယ်။ နယ်ချဲ့သမားတွေက အသင့်ပြင်ပြီး စောင့်နေကြတယ်။ ပထမဆုံး ပျောက်ကြား ဖိုကိုတခု ဖွဲ့ပြီးတာနဲ့ သူတို့ ချေမှုန်းပစ်ကြတယ်။ ပျောက်ကြားတွေ ကျေးလက် လူထုကြားမှာ ခြေကုပ်ယူဖို့ အချိန်မပေးခဲ့ဘူး။ ဘိုလစ် ဗီးယား မှာ ဒီအတိုင်း ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ချေနဲ့ သူ့ရဲဘော်တွေရဲ့ ကြမ္မာကို နိဂုံးချုပ်စေခဲ့တယ်၊ နောင်မှာလည်း ဒီလို ရဲခေါင်ပျောက်ကြား အတော်များများရဲ့ ဘဝကို ချေမှုန်းပစ်ခဲ့တယ်။

ကျူးဘားမှာ အောင်မြင်ခဲ့တဲ့ နည်းဗျူဟာကို ကော်ပီလိုက်ကူးဖို့ ကြိုးပမ်းခဲ့ခြင်းရဲ့ ရလဒ်အနေနဲ့ လက်တင် အမေ ရိကနဲ့ တခြား ဒေသက သတ္တိကောင်းလှတဲ့ လူငယ် မျိုးဆက်တခုလုံး ဘဝတွေ ဆုံးရှုံးခဲ့ရတယ်၊ တော်လှန်ရေး သမိုင်းမှာ ရင်နင့်ဖွယ် အကောင်းဆုံး အဖြစ်ဆိုးတခုပဲ။ ကျူးဘားမှာ ထူးခြားတဲ့ အခြေအနေတွေ တသီကြီး ပေါင်း ဆုံခဲ့လို့ ပျောက်ကြားစစ် နည်းဗျူဟာ အောင်မြင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်တယ်၊ အခြေအနေတွေ မတူတဲ့ တခြားတိုင်း ပြည် တွေမှာ ဒီနည်းဗျူဟာကို ပုံတူ လိုက်ကူးလို့ မရနိုင်ဘူး။

၁၉၄၉ မတိုင်ခင်က တရုတ်ပြည်လို ခေတ်နောက်ကျနေတဲ့ လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေး အဓိက လူ့အဖွဲ့အစည်းတခုမှာ ပျောက်ကြားစစ် နည်းဗျူဟာ ကျင့်သုံးရင် အဓိပ္ပါယ် ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် လယ်သမားထုက လူဦးရေးရဲ့အနည်းစုပဲ ရှိပြီး လူအများစုက မြို့ပြမှာ နေထိုင်ကြတဲ့ ချီလီ (သို့) အာ ဂျင်တီနားလို တိုင်းပြည်တွေမှာ ပျောက်ကြားစစ် သုံး ရင် လုံးဝ အဓိပ္ပါယ် မရှိဘူး။ ကျနော်တို့ တွေ့ခဲ့ရသလိုပဲ ဇာဘုရင်ခေတ် ရပ်ရှားမှာတောင် လီနင်က တော်လှန် ရေး ကို ပစ္စည်းမဲ့ လူတန်းစားကပဲ ဦးဆောင်ရမယ်၊ ပျောက်ကြားစစ်ကို လူထု (အထူးသဖြင့်) အလုပ်သမား လူတန်းစား တော်လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှုရဲ့ လက်အောက်ခံအဖြစ် သဘောထားရမယ်လို့ အခိုင်အမာ ပြောခဲ့တယ်။

အာဂျင်တီးနား၊ ယွတ်ရဂွိုင်း၊ မက်စီကို၊ ဗင်နီဇွဲလားနဲ့ တခြားတိုင်းပြည်တွေမှာ ကျူးဘား ပျောက်ကြားစစ် နည်း လမ်းတွေကို ယန္တယား ဆန်ဆန် ပုံတူကူးဖို့ ကြိုးပမ်းချက်မှန်သမျှ အလဲလဲအကွဲကွဲ အရေးနိမ့်ခဲ့ရတယ်။ “မြို့ပြ ပျောက်ကြား” ဆိုတဲ့ အယူအဆက ပိုပြီး အပျက်သ ဘောဆန်တယ်၊ ခေတ်ဟောင်း တဦးချင်း လုပ်ကြံရေးဝါဒကို မျက်နှာဖုံး အသစ်တပ်ထားခြင်းသာ ဖြစ်တယ်။ ဒီလို အင်မတန် ဆိုးရွားတဲ့ နည်း ဗျူဟာကို ထောက်ခံသူတွေက နည်းလမ်း အသစ်စက်စက်ကြီးတခု ထွင်လိုက်နိုင်ပြီလို့ ထင်နေကြတယ်။ တကယ်တော့ သူတို့ဟာခေတ်ဟောင်း ရပ်ရှား လုပ်ကြံရေးဝါဒီ နရော့နစ်(ဒ်)တွေရဲ့ အမှားကို ထပ်လုပ်နေခြင်းသာ ဖြစ်တယ်။ လီနင်ဟာ နရော့ နစ်(ဒ် )တွေကိုဆန့်ကျင်ပြီးတရစပ်တိုက်ပွဲဆင်ခဲ့ရတယ်(လီနင့်အစ်ကိုအရင်းကိုယ်တိုင်နရော့နစ်ဒ်တယောက်အဖြစ် ကြိုးပေးခံခဲ့ရတယ် - ဘာသာပြန်သူ)။

အဲဒီ နည်းဗျူဟာတွေကို ကျင့်သုံးတိုင်း သွေးမြေကျ အရေးနိမ့်ခဲ့ရတယ်၊ အရိုင်းစိုင်းဆုံး ဖောက်ပြန်မှုနဲ့ နိဂုံးချုပ်ခဲ့ တယ်။ စက်ရုံတွေ၊ အလုပ် သမား ရပ်ကွက်တွေ အလုပ်သမား ရွာတွေမှာ လူထု တော်လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှု ကြီး ထွားလာအောင် လုပ်ရာမှာ အရေးကြီးတဲ့ နေရာက ပါဝင် နိုင်မယ့် လူငယ် ကေဒါ ထောင်ပေါင်းများစွာ ဆုံးရှုံးခဲ့ တယ်။ ဆိုရှယ်လစ် တော်လှန်ရေး အောင်မြင်ချင်ရင် အင်မတန် ကြီးလေးတဲ့ ဒီအမှားကို အချိန်မီ ပြင်ဆင်နိုင်ရ မယ်။ ဂုဏ်ရောင်ပြောင်တဲ့ ဒီတော်လှန်ရေးသမားကြီးရဲ့ စစ်မှန် ကောင်းမွန်သော အမွေကို နားလည်နိုင်စွမ်း မရှိ ကြတဲ့ လက်ဝဲစွန်းတွေဟာ ချေ့ ဆိုးမွေကိုပဲ သိမ်းယူနေကြတယ်၊ သူ့အမှားတွေကိုပဲ ထပ်လုပ်နေကြတယ်။ ဒါဟာ ချေကို အဆိုးရွားဆုံး အဓမ္မပြု လိုက်တာပဲ၊ ဒီထက် ဆိုးတဲ့အရာ စိတ်ကူးကြည့်လို့ မရနိုင်ဘူး။

ချေဂွေဗားရားဆီက ကျနော်တို့ တန်ဖိုးထားရမယ့်၊ သင်ယူရမယ့် တကယ့် အနှစ်သာရက သူ့ရဲ့ အင်တာနေ ရှင် နယ် ဝါဒပဲ - ဆိုရှယ်လစ် တော် လှန်ရေးဆိုတာ တိုင်းပြည်တခုတည်း သီးခြား လုပ်နိုင်တာ မဟုတ်ဘူး၊ ကမ္ဘာ့ ဆို ရှယ်လစ် တော်လှန်ရေး ချိန်းကြိုးကြီးရဲ့ အစိတ်အပိုင်း တခုသာ ဖြစ်တယ်၊ ကမ္ဘာ့ ဆိုရှယ်လစ် တော်လှန်ရေး အောင်မြင်မှပဲ ပြီးဆုံးနိုင်မယ်ဆိုတဲ့ မှန်ကန်သော အယူအဆဖြစ်တယ်။ လက်တင် အမေ ရိကတိုက်အတွင်းက လက်ရှိ တော် လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှုဟာ ချေ မှန်ခဲ့ကြောင်း သက်သေထူနေတယ်။

ချေဂွေဗားရားရဲ့ အင်တာနေရှင်နယ်ဝါဒ

ကျူးဘား တော်လှန်ရေးကို ကနဦးကတည်းက တော်လှန်ရေး အင်တာနေရှင်နယ်ဝါဒက စေ့ဆော် မောင်းနှင်ခဲ့ တယ်။ ဒီတော်လှန်ရေး အင် တာနေရှင်နယ်ဝါဒကို ချေဂွေဗားရားဆိုတဲ့ လူပုဂ္ဂိုလ်ဆီမှာ အသက်ဝင်စေတယ်၊ ဒီလူဟာ ကျူးဘား တော်လှန်ရေးရဲ့ အထင်ကရ ခေါင်းဆောင် တယောက် ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ချေဟာ အာဂျင်တီး နား, သား တယောက်အနေနဲ့ မွေးလာပြီး ကျူးဘား တော်လှန်ရေး တပ်ဦးကနေ တိုက်ခဲ့တယ်။ တကယ်တော့ သူဟာ အင်တာနေရှင်နယ်ဝါဒီ စစ်စစ် ဖြစ်တယ်၊ ကမ္ဘာ့ နိုင်ငံသားတယောက် ဖြစ်တယ်။ ဘိုလစ်ဗာလိုပဲ ချေ့မှာ လက် တင် အ မေရိကတိုက်တခုလုံး တော်လှန်ရေး အမြင် ရှိခဲ့တယ်။

အဖြစ်ဆိုးနဲ့ သေခဲ့ရပြီးတဲ့နောက် ချေဂွေဗားရားကို အန္တရာယ်မရှိတဲ့ ပြယုဂ်တခု၊ တီရှပ်ပေါ်က မျက်နှာတခု အ ဖြစ် ပြောင်းလဲပစ်ဖို့ နည်းမျိုးစုံနဲ့ အားထုတ်လာကြတယ်။ ဘူဇွာတွေက သူ့ကို သဘောထား ကောင်းမွန်တဲ့ ရိုမန်း တစ် ဆန်သူ ယူတိုးပီးယန်း စိတ်ဝါဒီတယောက်အဖြစ် ပုံဖော် ကြတယ်။ ကြီးမြတ်သော တော်လှန်ရေး သမား တယောက်ကို ဒီလို ပုံဖော်ကြတာ လုံးဝ အဓိပ္ပါယ်မရှိဘူး။ ချေဂွေဗားရားဟာ မျှော်လင့်ချက် မရှိတဲ့ စိတ်ကူး ယဉ် သမားတဦး မဟုတ်ဘူး၊ လက်တွေ့ကျတဲ့ တော်လှန်ရေးသမား တဦးဖြစ်တယ်။ လက်တင် အမေရိကသာမက အာဖရိက တိုက်က တခြား နိုင်ငံတွေအထိ တော်လှန်ရေး တိုးချဲ့သွားဖို့ ချေ ကြိုးစားခဲ့တာ မတော်တဆ ဖြစ်ရပ် မဟုတ်ဘူး။ သတ္ထုချလိုက်ရင် ကျူးဘား တော်လှန်ရေးရဲ့ အနာဂတ်ကို ကမ္ဘာ့ တော်လှန်ရေးက အဆုံးအဖြတ် ပေးသွားမယ်ဆိုတာ ချေ ပြည့်ပြည့်ဝဝ နားလည်ခဲ့တယ်။

အစကတည်းက ကျူးဘား တော်လှန်ရေးရဲ့ ကြမ္မာဟာ ကမ္ဘာတဝှမ်း ဖြစ်ရပ်တွေနဲ့ တွဲစပ်ချည်နှောင်ထားခဲ့တယ်။ တခြားကော ဘယ်လို ဖြစ် နိုင်မှာလဲ၊ တော်လှန်ရေး စပေါက်ဖွားကတည်းက ကမ္ဘာ့ အင်အား အကြီးဆုံး နယ်ချဲ့ နိုင်ငံတော်ရဲ့ အကြပ်ကိုင် ခြိမ်းခြောက်မှုကို ခံခဲ့ရတယ်။ (ရပ်ရှား တော်လှန်ရေးလိုပဲ) ကျူးဘား တော်လှန်ရေး ဟာလဲ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှုအား အဆမတန် ကြီးမားတယ်၊ အထူးသဖြင့် လက်တင် အမေရိကနဲ့ ကရစ်ဘီယံ နိုင်ငံတွေအပေါ် သက်ရောက်မှု အားကြီးတယ်။ ဒီကနေ့ခေတ်အထိ သက်ရောက်မှု အားကောင်းဆဲ ဖြစ် တယ်။ တိုက်ကြီးတခုလုံး တော်လှန်ရေး မီးတဟုန်းဟုန်း တောက်ညီးသွားစေမယ့် မီးပွားလေးတခု ထွန်းညှိ နိုင် ဖို့ ချေကြိုးစားခဲ့တယ်။ ဘယ်လို ထွန်းညှိမလဲဆိုတဲ့ နေရာမှာ သူအမှား လုပ်ခဲ့နိုင်ပါတယ်၊ ဒါပေမယ့် သူ့ရည် ရွယ်ချက်တွေနဲ့ သူ့အခြေခံ အယူအဆ မှန်ကန်ရဲ့လား ဆိုတဲ့ အချက်ကို ဘယ်သူမှ မေးခွန်းမထုတ်နိုင်ပါဘူး။ သူ့အခြေခံ အယူအဆက ကျူးဘား တော်လှန်ရေးကို ကယ်တင်နိုင်တဲ့ တခုတည်းသော နည်း ဟာ လက်တင် အမေရိကတိုက်ကို တော်လှန်ရေး ပြန့်ပွားသွားဖို့ ဖြစ်တယ်။

ပြည်ပနိုင်ငံတွေမှာ တော်လှန်ရေး စစ်ဆင်မှုတွေ ချေ စုစည်းပေးခဲ့တယ်၊ အားလုံး ရှုံးခဲ့တယ်။ ပနားမားမှာ ပထမ ဆုံး ကြိုးစားကြည့်ခဲ့တယ်။ ၁၉၅၉ အစောပိုင်းလောက်ကတည်းက ဒမစ်နစ်ကန် သမ္မတနိုင်ငံမှာ ကြိုးစားခဲ့တယ်။ ကံမကောင်းစွာပဲ ကျူးဘား အတွေ့အကြုံကနေ လွဲမှား တဲ့ နိဂုံးချုပ်ချက်တချို့ ချခဲ့တယ်။ ပျောက်ကြားစစ် နဲ့ ဖိုကို ပုံစံ တခြား တိုင်းပြည်တွေဆီ တင်ပို့ဖို့ ကြိုးစားတိုင်း တခုပြီးတခု အရေးနိမ့်ခဲ့ရ တယ်။ ဒီလို အရေးနိမ့်ရခြင်း အကြောင်းတရား များစွာ ရှိတယ်။ ပထမတချက်က ကျနော်တို့ တွေ့ခဲ့ရသလိုပဲ ကျူးဘား တော်လှန်ရေးဟာ အမေရိကန် အရင်းရှင် နယ်ချဲ့သမားကို အငိုက်မိသွားစေခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် မကြာခင်မှာ နယ်ချဲ့သမားက သင် ခန်းစာတွေ ထုတ်ယူခဲ့တယ်၊ “ဖိုကို” တခုပေါ်လာတိုင်း နောက်ထပ် ပြန့်ပွားမသွားခင် သူတို့ ချက်ချင်း ချေမှုန်း ခဲ့ တယ်။

ဒီထက်ပိုအရေးကြီးတဲ့ တချက်က လက်တင် အမေရိကတိုက်က လူဦးရေ အများစုဟာ မြို့ပြမှာ နေထိုင် လာကြ ပြီ။ ပျောက်ကြားစစ်ဟာ လယ် သမားထုရဲ့ စံတော်ဝင် တိုက်ပွဲနည်းလမ်းတခု ဖြစ်တယ်။ ဒါ့ကြောင့် ပျောက်ကြား စစ်ဟာ အရံတိုက်ပွဲအနေနဲ့ အရေးကြီးပေမယ့် အဓိက အခန်းကဏ္ဍကို ဝင်မယူနိုင်ဘူး။ အဲဒီအခန်းကဏ္ဍကို မြို့ပြ အလုပ်သမား လူတန်းစားအတွက် ချန်ပေးထားတယ်။ ဒါ့ကြောင့် နည်းဗျူဟာကို ဒီ အခြေအနေနဲ့ လိုက်လျော ညီထွေ ဖြစ်အောင် ပြုပြင်ထိန်းညှိရမယ်။

ဗင်နီဇွဲလား အတွေ့အကြုံကလည်း ဒီအတိုင်း သင်ကြားပေးတယ်၊ ဗင်နီဇွဲလားမှာ ပျောက်ကြားစစ် ဖော်ဖို့ ကြိုး စားတာ လဲလဲကွဲကွဲ ရှုံးခဲ့ရ တယ်။ ဗင်နီဇွဲလား တော်လှန်ရေးဟာ အနှစ်သာရအားဖြင့် မြို့ပြ တော်လှန်ရေး တခု အနေနဲ့ ဖြစ်ပေါ်ထွန်းကားလာတယ်။ မြို့ပြ လူထုအခြေခံ တဲ့ တော်လှန်ရေးကို လယ်သမားထုက ကျား ကန်ပံ့ ပိုးထားတယ်။ ဟူးဂိုး ရှာဗေး ခေါင်းဆောင်တဲ့ ဘိုလစ်ဗေးရီးယန်း လှုပ်ရှားမှုဟာ ပါလီမန် တိုက်ပွဲကို ကောင်း ကောင်း အသုံးချပြီး လူထုကြီးကို လှုံ့ဆော်စည်းရုံးနိုင်ခဲ့တယ်။ ဒီလူထု လှုပ်ရှားမှုကြီးက တန်ပြန် တော်လှန် ရေး ကို သုံးချီ အလဲထိုးနိုင်ခဲ့တယ်။

ကျူးဘား တော်လှန်ရေး ကြမ္မာဟာ ဗင်နီဇွဲလား တော်လှန်ရေးနဲ့ အော်ဂဲနစ်ဆန်ဆန် ချည်နှောင်မိနေပြီ။ တခုကို တခု ပြဌာန်းသွားလိမ့်မယ်။ ဗင်နီဇွဲလား တော်လှန်ရေး အရေးနိမ့်သွားရင် ကျူးဘား တော်လှန်ရေးလည်း အန္တ ရာယ် ကြီးကြီးမားမား ကျရောက်လိမ့်မယ်။ ဒီလို ဖြစ်မလာ အောင် အစွမ်းကုန် ရုန်းကြရလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီနေရာမှာ သမိုင်းကနေ သင်ယူရမယ်။ ဗင်နီဇွဲလား တော်လှန်ရေးဟာ အံ့မခန်း အောင်မြင်မှု တွေ ရရှိထားတယ် ဒါပေမယ့် မပြီးဆုံးသေးဘူး။

ကျူးဘား တော်လှန်ရေးလိုပဲ ဗင်နီဇွဲလား တော်လှန်ရေးဟာ နေရှင်နယ် ဒီမိုကရေစီ တော်လှန်ရေးတရပ်အနေနဲ့ အစပြုခဲ့တယ်။ အရှေ့ပိုင်း အဆင့်တွေမှာ ဟူးဂိုးရှာဗေး ဆော်ဩခဲ့တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်က အဆင့်မြင့် ဘူဇွာ ဒီမိုက ရေစီ လုပ်ငန်းစဉ် ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် နယ်ချဲ့စနစ်နဲ့ လက် တဆုပ်စာ အုပ်စိုးတဲ့စနစ်ဟာ ဒီမိုကရေစီရဲ့ ရန်သူ တွေဖြစ်ကြောင်း အတွေ့အကြုံက သက်သေပြသွားတယ်။ တော်လှန်ရေးကို ဖျက်စီးဖို့ သူတို့ ဘာမဆို လုပ်လိမ့် မယ်။ ဒါ့ကြောင့် ဘိုလစ်ဗေးရီးယန်း တော်လှန်ရေးကို ဘူဇွာ ဒီမိုကရေစီ တော်လှန်ရေး အဆင့်မှာပဲ ကန့်သတ် ထားဖို့ ကြိုး စားရင် (ဆိုလိုတာက တော်လှန်ရေးကို လမ်းတဝက်မှာ ရပ်ထားရင်) တော်လှန်ရေး မလွဲမသွေ ကျ ဆုံးသွားအောင် ပြင်ပေးထားရာ ရောက် မယ်။

အမေရိကန် နယ်ချဲ့စနစ်က ကျူးဘား တော်လှန်ရေးနဲ့ ဗင်နီဇွဲလား တော်လှန်ရေးကို ဘာ့ကြောင့် အသည်း အ သန် ချေမှုန်းချင်တာလဲ။ ဒီတော် လှန်ရေးတွေက တိုက်ကြီးတခုလုံးအပေါ် သက်ရောက်မှု ရှိနေလို့ပဲ။ ကျူးဘားနဲ့ ဗင်နီဇွဲလားက တော်လှန်ရေး ဗဟိုချက်ဖြစ်သွားမှာကို နယ်ချဲ့ သမားတွေ ကြောက်ရွံ့နေကြတယ်။ ဒါ့ကြောင့် ဒီတော်လှန်ရေးတွေကို ဖြိုခွဲပစ်ဖို့ အသည်းအသန် အားထုတ်နေတာပဲ။

ချေ့ အယူအဆက လက်တင် အမေရိကတိုက်မှာ နောက်ထပ် ဗီယက်နမ် (၂၀) ပေါ်ထွက်လာစေဖို့ ဖြစ်တယ်။ ခပ်ညံ့ညံ့ အယူအဆ တခု မဟုတ်ပါဘူး ဒါပေမယ့် သူ့ခေတ်မှာ အဲလို မဖြစ်နိုင်ခဲ့ဘူး၊ အခြေအနေတွေက အပြည့် အဝ မရင့်မှည့်သေးတာလည်း ပါတယ်၊ အဓိက အကြောင်းတရားက လွဲမှားတဲ့ ပျောက်ကြားစစ် နမူနာကို ကျင့် သုံးခဲ့လို့ပဲ။ ဒါပေမယ့် ဒီကနေ့အချိန်မှာ အရာရာ ပြောင်းလဲသွားပြီ။ အရင်းရှင် စနစ် အကြပ်အတည်းက လက် တင် အမေရိကတိုက်ကို အပြင်းအထန် သက်ရောက်ခဲ့တယ်၊ တော်လှန်ရေး အကျိုးဆက်တွေ ဖြစ်ပေါ်လာ တယ်။ နေရာတိုင်းမှာ တော်လှန်ရေး အခြေအနေတွေ ရင့်မှည့်နေပြီ။ ဒီကနေ့အချိန်မှာ Tierra del Fuego ကနေ Rio Grande အထိ တည် ငြိမ်တဲ့ အရင်းရှင် အစိုးရရယ်လို့ တခုမှ မရှိဘူး။ မှန်ကန်တဲ့ ခေါင်းဆောင်မှုသာ ရှိရင် ရှေ့ လာ မယ့် ကာလမှာ လက်တင် အမေရိက နိုင်ငံ(တွေ) မှာ ပစ္စည်းမဲ့ တော်လှန်ရေးတွေ မအောင်မြင်နိုင်စရာ အ ကြောင်းတခုမှ မရှိဘူး။ လိုအပ်နေတာ အမျိုးသားရေးဝါဒ မဟုတ်ဘူး၊ ဖောက်ပြန် သော ဘူဇွာ လူတန်းစားနဲ့ ပေါင်းစည်းရေး မဟုတ်ဘူး၊ တော်လှန်ရေး ဆိုရှယ်လစ် လုပ်ငန်းစဉ်နဲ့ တော်လှန်သော ပစ္စည်းမဲ့ လူတန်းစား အင် တာနေရှင်နယ်ဝါဒပဲ။

Zawgyi

အာနစ္(စ္)တို (ေခ်)ေဂြဗားရားကို ဘိုလစ္ဗီးယား စစ္သားေတြက ၁၉၆၇ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာ ၉ရက္ေန႔၊ La Higuera ၿမိဳ႕အနီးမွာ သတ္ ျဖတ္ပစ္ခဲ့တယ္။ ဒီစစ္ဆင္ေရးကို စီအိုင္ေအနဲ႔ အေမရိကန္ အထူးတပ္ဖြဲ႕ေတြက ႀကိဳးကိုင္စီမံခဲ့တယ္။ ေခ်ကြယ္လြန္ျခင္း ႏွစ္ပတ္လည္ေန႔မွာ ဂုဏ္ေရာင္ထြန္းေျပာင္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးသမား အာဇာနည္ႀကီးအေၾကာင္း ဆန္းစစ္သုံးသပ္ခ်က္ စာတမ္းတေစာင္ က်ေနာ္တို႔ ျပဳစုထားဖို႔ ေကာင္းတယ္။ ေခ် ကြယ္လြန္ျခင္း ႏွစ္(၄၀)ျပည့္ အခါသမယမွာ ကနဦး ေရးသားခဲ့တဲ့ ဒီေဆာင္းပါးထဲမွာ အယ္လန္ဝု(ဒ္)က ေခ့်ငယ္ဘဝက ေန အသတ္ခံခဲ့ရတဲ့ ေနာက္ဆုံးေန႔အထိ ေခ်ေဂြဗားရား ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲလာပုံကို ေလ့ လာထားတယ္။

လီနင္က ‘နိုင္ငံေတာ္နဲ႔ ေတာ္လွန္ေရး’ က်မ္းထဲမွာ ေရးခဲ့တယ္ - “မာ့(က္စ္)ရဲ့ သီအိုရီ အခုၾကဳံေနရသလိုမ်ိဳး သမိုင္းတေလၽွာက္မွာ ေတာ္ လွန္ေရး အေတြးအေခၚရွင္ႀကီးေတြနဲ႔ လြတ္ေျမာက္ေရး တိုက္ပြဲဝင္ေနၾကတဲ့ အဖိ နွိပ္ခံ လူတန္းစား ေခါင္းေဆာင္ေတြရဲ့ သီအိုရီေတြလည္း ထပ္တလဲလဲ ၾကဳံခဲ့ရတယ္။ ႀကီးျမတ္ေသာ ေတာ္ လွန္ ေရး သမားေတြရဲ့ ဘဝတသက္တာလုံးမွာ ဖိႏွိပ္သူ လူတန္းစားေတြရဲ့ အျမဲမျပတ္ ေႏွာင့္ ယွက္ ေစာ္ကား ၿခင္း ခံခဲ့ရတယ္၊ သူတို႔ရဲ့ သီအိုရီေတြလည္း ဖိႏွိပ္သူ လူတန္းစားရဲ့ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္ေသာ ရန္လိုမုန္းတီး မႈေတြ သာ ရရွိခဲ့ တယ္၊ မေတာ္မတရား လိမ္ညာပုံဖ်က္ျခင္းေတြ၊ အသေရဖ်က္ ေစာ္ကားမႈေတြနဲ႔ အမ်က္ ေခ်ာင္း ေခ်ာင္းထ ေဒါသေတြသာ ရရွိခဲ့တယ္။ သူတို႔ ကြယ္လြန္ၿပီးတဲ့ ေနာက္မွာေတာ့၊ ႀကီးျမတ္ေသာ ေတာ္ လွန္ေရး သမားႀကီးေတြကို ဘာအႏၲရာယ္မွမျပဳနိုင္တဲ့ ျပယုဂ္ေတြအျဖစ္ ေျပာင္းလဲပစ္ဖို႔ အားထုတ္လာၾက တယ္၊ ေျပာ ရရင္ သူေတာ္စင္လို ပုံေဖာ္လာၾကတယ္၊ အဖိႏွိပ္ခံ လူတန္းစားေတြကို ‘ေျဖသိမ့္ေပး’နိုင္တဲ့အထိ ေတာ္ လွန္ ေရး သမားႀကီးေတြရဲ့ အမည္နာမေတြကို ဂုဏ္တင္ပသလာၾကတယ္၊ ဒီလိုနည္းနဲ႔ အဖိႏွိပ္ခံ လူတန္း စားေတြ ကို လွည့္ဖ်ားထားဖို႔ ရည္ရြယ္တယ္၊ တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ေတာ္လွန္ေရး သီအိုရီရဲ့ အႏွစ္အသားကို ဖယ္ ထုတ္ ပစ္ဖို႔ ႀကိဳးစားတယ္၊ ေတာ္လွန္ေရး ဓားသြားကို တုံးေစၿပီး သ႐ုပ္ဖ်က္ ပစ္ဖို႔ လုံးပမ္းၾကတယ္။”

ေခ်ေဂြဗားရား ကြယ္လြန္ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာလည္း ေခ်ဟာ ဆိုရွယ္လစ္ ေတာ္လွန္ေရး လႈပ္ရွားမႈေတြရဲ့ ျပယုဂ္ တခု ျဖစ္လာခဲ့တယ္၊ ကမၻာ တလႊား ေမာ္ဒန္ ေပါ့(ပ္) ယဥ္ေက်းမႈရဲ့ အဓိက ႐ုပ္ျပတခု ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ အယ္ (လ္)ဘာတို ေကာ္ဒါ ရိုက္ထားခဲ့တဲ့ ေခ့်ဓာတ္ပုံဟာ လူသိမ်ား ထင္ရွားလာတယ္။ တီရွပ္ေတြေပၚ ေတြ႕လာ ရ တယ္၊ ကမၻာတလႊား ဆႏၵျပပြဲေတြရဲ့ ဘန္းနာေတြေပၚ ေရာက္လာတယ္။ ေခ်ဟာ ငါတို႔ေခတ္ရဲ့ ျပယုဂ္တခု ျဖစ္ လာတယ္။ လီနင္ ကြယ္လြန္ၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ စတာလင္ နဲ႔ ဇီနိုးဗီးယက္တို႔ ေခါင္းေဆာင္ပိုင္းက လီနင္ကို ပုဂၢိဳလ္ ေရး ကိုးကြယ္ မႈ ႐ုပ္ျပတခုအျဖစ္ ဖန္တီးခဲ့ၾကတယ္။ (လီနင္ရဲ့ဇနီး) ကရပ္(ပ္)စကားယာရဲ့ ဆႏၵကို ဆန႔္က်င္ၿပီး၊ လီနင္ရဲ့ ႐ုပ္အေလာင္းကို ေဆးေတြစီမံ ျပဳျပင္ခဲ့ၾကတယ္၊ ရင္ျပင္နီ ျပတိုက္ထဲက လူျမင္ကြင္းမွာ ထားခဲ့တယ္။ ေနာင္မွာ ကရပ္ (ပ္)စကားယာက အခုလို ေျပာခဲ့တယ္ “ဗလာဒီမီယာ အီလိယစ္ဟာ သူ႔ဘဝတေလၽွာက္လုံး ျပယုဂ္ေတြကို ဆန႔္က်င္ခဲ့တယ္၊ အခုေတာ့ သူတို႔ (စတာလင္ ဦးေဆာင္တဲ့ ဗ်ဴရိုကေရစီ) က သူ႔ကို ၿပ ယုဂ္ အျဖစ္ ေျပာင္းပစ္လိုက္ၾကၿပီ”။

၂၀၀၅ နိုဝင္ဘာလမွာ ဂ်ာမန္ မက္ဂဇင္း Der Spiegel က ဥေရာပတိုက္ရဲ့ “ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္း အၾကမ္းမဖက္ ေသာ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ” အေၾကာင္း ေရးသားခဲ့တယ္၊ အဲဒီေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ ဂန္ဒီနဲ႔ ေဂြဗား ရား[!] အစဥ္အလာ ဆက္ခံသူေတြလို႔ ေဖာ္ျပထားတယ္။ မာ့(က္စ္)ဝါဒ၊လူတန္းစား တိုက္ပြဲ (သို႔) ဆိုရွယ္လစ္ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ လားလားမွ မဆိုင္သူေတြ၊ ေခ်ကို ေတာ္လွန္ေရး သူေတာ္စင္တဦးလို၊ ရို မန္းတစ္ဆန္တဲ့ ပက္ တီး ဘူဇြာ အန္နားခစ္(စ္)တဦးလို၊ ဂန္ဒီဝါဒီ ေရႊျပည္ေအးသမားလို (သို႔) တျခားတျခားေသာ အဓိပၸါယ္ လုံးဝမရွိ တဲ့ အမ်ိဳး အစားတခုလို လုံးလုံးလ်ားလ်ား မွားယြင္းစြာ ပုံေဖာ္လိုၾကသူေတြရဲ့ ရန္ကေန “ေခ်ေဂြဗားရားကို ကာ ကြယ္ေရး အစည္းအ႐ုံး” တခု ငါတို႔ ဖြဲ႕ ထားသင့္ၿပီ။

အင္မတန္ ထက္ျမက္တဲ့ ဒီေတာ္လွန္ေရးသမားအေပၚ ငါတို႔ရဲ့ သေဘာထားက ရိုဆာ လက္(ခ္)ဇင္ဘာ့(ဂ္) အေ ပၚ ထားတဲ့ လီနင္ရဲ့ သေဘာ ထားလိုပဲ။ လီနင္ဟာ ရိုဆာရဲ့ အမွားေတြကို ဖုံးကြယ္မေနဘဲ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေဝဖန္ခဲ့သလို၊ ရိုဆာ လက္(ခ္)ဇင္ဘာ့(ဂ္)ကို ေတာ္လွန္ေရး သမားတဦး၊ အင္တာေနရွင္နယ္ဝါဒီတဦးအေနနဲ႔ အထူး အေလးထားခဲ့တယ္။ ျပဳျပင္ေရးဝါဒီေတြ၊ မင္ရွီဗစ္ေတြကို ဆန႔္က်င္ၿပီး ရိုဆာဘက္ ကေန လီနင္ ခုခံေခ် ပခဲ့တာကို ဒီမွာ ဖတ္ၾကည့္ပါ၊

“ရပ္ရွား ပုံျပင္တပုဒ္ထဲက စာႏွစ္ေၾကာင္းကို ကိုးကားၿပီး ဒီအခ်က္ကို တုံ႔ျပန္ရလိမ့္မယ္၊ ‘လင္းယုန္ေတြဟာ တခါတေလမွာ ၾကက္မေတြထက္ နိမ့္ၿပီး ပ်ံေကာင္းပ်ံနိုင္တယ္ ဒါေပမယ့္ ၾကက္မေတြကေတာ့ လင္းယုန္ေတြေ လာက္ ဘယ္ေတာ့မွ ျမင့္ျမင့္ မပ်ံနိုင္ဘူး’။ [ရိုဆာဟာ] အမွား တခ်ိဳ႕ ရွိခဲ့ေပမယ့္ သူမက ငါတို႔အဖို႔ လင္းယုန္ ျဖစ္ခဲ့တယ္၊ လင္းယုန္ပဲ ျဖစ္ေနဦးမယ္။ ဒါ့အျပင္ ကမၻာတလႊားက ကြန္ျမဴနစ္ေတြဟာ ရိုဆာကို ေအာက္ေမ့ တမ္းတေနမွာ ျဖစ္သလို သူမရဲ့ ဘဝ၊ သူမရဲ့ လက္ရာေတြဟာ ကမၻာတလႊားက ကြန္ျမဴနစ္ မ်ိဳးဆက္ေပါင္း မ်ား စြာကို ေလ့က်င့္ သင္ၾကားေပးဖို႔ အသုံးဝင္တဲ့ လက္စြဲက်မ္းေတြ ျဖစ္ေနဦးမယ္။ ‘၁၉၁၄ ဩဂုတ္ ၄ ရက္ေန႔က တည္းက ဂ်ာမန္ ဆိုရွယ္ ဒီမိုကေရစီဟာ နံေဟာင္ ပုပ္ပြေနတဲ့ အေလာင္းေကာင္ႀကီး ျဖစ္လာတယ္’ လို႔ ဆိုခဲ့ တယ္၊ ဒီထုတ္ျပန္ခ်က္ဟာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အလုပ္သမား လႈပ္ရွားမႈ သမိုင္း အတြင္း ရိုဆာ လက္(ခ္)ဇင္ ဘာ့(ဂ္)ရဲ့ နာမည္ကို ထင္ရွား ေက်ာ္ၾကားေစလိမ့္မယ္။ ဟုတ္ပါတယ္၊ အလုပ္သမား လူတန္းစား လႈပ္ရွားမႈရဲ့ ေနာက္ေဖးကြက္လပ္ ေနာက္ေခ်း ပုံေတြၾကားထဲမွာ ေပါ(လ္)လဲဗီ၊ ရွိန္းဒမန္း၊ ေကာက္စကီးနဲ႔ သူတို႔ရဲ့ အေပါင္း အပါအားလုံးလို ၾကက္မေတြ ဟာ ႀကီးျမတ္ေသာ ကြန္ျမဴနစ္ႀကီး က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ အမွားေတြကို တြန္ျမည္ေန ၾက လိမ့္မယ္။” (Lenin Collected Works, Vol. 33, p. 210, Notes of a Publicist, Vol. 33).

ငယ္ဘဝ

ေခ်ေဂြဗားရားလို႔ လူသိမ်ားတဲ့ Ernesto Guevara de la Serna (၁၉၂၈ခု၊ ဇြန္ ၁၄ - ၁၉၆၇ခု ေအာက္တိုဘာ ၉) ဟာ မာ့(က္စ္)ဝါဒီ ေတာ္ လွန္ေရးတေယာက္ျဖစ္တယ္။ ေမြးဖြားရာ ဇာတိအရ အာဂ်င္တီးနားသား ဆိုေပမယ့္ ေခ်ဟာ ရိုးတြင္းျခင္ဆီထဲအထိ စိမ့္ဝင္ေနတဲ့ အင္တာ ေနရွင္နယ္ဝါဒီတဦး ျဖစ္တယ္။ သူ႔ရဲ့ မိဘဘိုးေဘးေတြ ဟာ လက္တင္အေမရိကတိုက္က လူအမ်ားစုလိုပဲ အင္မတန္ ေရာေႏွာေနတယ္။ ေဂြ ဗားရား ဆိုတာ အာရပ္ ဘ (အယ္လဗ) ေဒသက ဘတ္(စ္ဂ္) စီရင္စုမွာရွိတဲ့ ဘတ္(စ္ဂ္) ဂ်ီဘာရာ ရြာေလးကို အစြဲျပဳေပၚလာတဲ့ နာ မည္မ်ိဳး ျဖစ္ တယ္၊ ေခ် ရဲ့ မိသားစု နာမည္ေတြထဲက တခုက လင့္(ခ်္) ဆိုတာ အိုင္းရစ္(ရွ္)ကလာတယ္ (လင့္ခ်္ မိသားစုဆိုတာ ဂယ္လ္ေဝ မ်ိဳးႏႊယ္စု ၁၄ခု ထဲက တခုျဖစ္တယ္)။ ဘတ္(စ္ဂ္)နဲ႔ အိုင္းရစ္(ရွ္) ေသြးေႏွာထား ၿခင္း ဟာ အေတာ္ ျပင္းထန္ ေပါက္ကြဲတတ္တယ္။

လူလတ္တန္းစား မိသားစုထဲ ေပါက္ဖြားလာတဲ့ ေခ်ဟာ လက္တင္အေမရိကတိုက္က တျခား ကေလးငယ္ေတြ လို ဆင္းရဲျခင္းနဲ႔ ဆာေလာင္ မြတ္သိပ္ျခင္းကို မခံခဲ့ရဘူး။ ဒါေပမယ့္ က်န္းမာေရးေတာ့ အေတာ္ခ်ဴခ်ာခဲ့တယ္။ ေခ်ရဲ့ အရဲစြန႔္၊ ပုန္ကန္လိုစိတ္ဟာ ငယ္ငယ္ကတည္းက ပန္းနာရင္ၾကပ္ ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ခံစားခဲ့ရတဲ့ အေျခအေန နဲ႔ ဆက္စပ္ေနတယ္။ ရင္ၾကပ္ေဝဒနာကို ရင္ဆိုင္ေက်ာ္လႊားဖို႔ သူ႔တဘဝလုံး အစြမ္းကုန္ ႐ုန္းကန္ခဲ့ရတယ္။ အခက္အခဲ မွန္သမၽွ ရင္ဆိုင္ေက်ာ္လႊားဖို႔ အခိုင္အမာ ပိုင္းျဖတ္ထားမႈကို ငယ္ဘဝက ဒီျဖစ္ရပ္အထိ ေျခရာ ခံၾကည့္လို႔ရ တယ္။

လူသားခ်င္း စာနာတတ္တဲ့ ဗီဇစိတ္ေၾကာင့္ ေခ်ဟာ ေဆးနယ္ပယ္ကို တိမ္းညႊတ္ခဲ့တယ္။ ေဆးပညာ ဒီဂရီကို ရရွိခဲ့တယ္။ ေခ်ရဲ့ အထူးျပဳ နယ္ပယ္ဟာ အေရျပားေဗဒျဖစ္တယ္။ လက္ပရိုစီ အနာႀကီးေရာဂါကို အထူးစိတ္ ဝင္စားခဲ့တယ္။ ဒီအခ်ိန္အထိ ေခ်ရဲ့ ေလာကအျမင္ဟာ လူ လတ္တန္းစား လူငယ္အမ်ားစု အျမင္ထက္ ပိုၿပီး က်ယ္ျပန႔္ မလာေသးဘူး။ အလုပ္ႀကိဳးစားမယ္၊ ေဆးပညာဒီဂရီ အရယူမယ္၊ အလုပ္ေကာင္း ေကာင္းတခု ရ မယ္၊ ေဆးသိပၸံ နယ္ပယ္မွာ ပင္ကိုယ္အစြမ္းအစကို ထုတ္ျပနိုင္တဲ့ သုေတသနေတြ လုပ္ေကာင္းလုပ္မယ္၊ အံ့ဩဘနန္း ေတြ႕ရွိမႈ ေတြ ေဖာ္ထုတ္ၿပီး လူသား အသိပညာကို ျမင့္တင္ေကာင္း ျမင့္တင္လိမ့္မယ္။ အဲဒီ ကာလ သူ႔ဘဝအေၾကာင္းကို ေခ် ေရးခဲ့တယ္ -

“ေဆးပညာ စေလ့လာေနတုန္းက ေတာ္လွန္ေရးသမားတေယာက္အျဖစ္ အခု ငါ့မွာရွိေနတဲ့ အယူအဆ ေတာ္ ေတာ္မ်ားမ်ား အဲဒီတုန္းက ငါ့ရဲ့ စိတ္ကူးစံနန္းေတာ္ထဲမွာ ရွိမေနေသးဘူး။ လူတိုင္းလိုပဲ ငါဟာ ေအာင္ျမင္ခ်င္ တယ္။ နာမည္ေက်ာ္ၾကားတဲ့ သုေတသီတဦး ျဖစ္ခ်င္တယ္၊ လူသားမ်ိဳးႏႊယ္ကို အလုပ္အေကၽြးျပဳနိုင္တဲ့ တစုံ တရာ ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္နိုင္ဖို႔ မေနမနား အလုပ္လုပ္ေနတဲ့ သုေတသီမ်ိဳး ျဖစ္လာဖို႔ စိတ္ကူး ယဥ္ခဲ့တယ္။ ဒါ ေပမယ့္ အဲဒီ ကာလ အေတြးေတြ အားလုံးဟာ ပုဂၢလိကဘဝ ေအာင္ျမင္ေရးပဲ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ က်ေနာ္ဟာလည္း တျခားလူေတြလို ပဲ က်င္လည္ရာ လူမႈဝန္းက်င္ရဲ့ အသီးအပြင့္တခု ျဖစ္ခဲ့တယ္။

လူအမ်ားစုလိုပဲ အားနစ္(စ္)တိုဟာ ခရီးသြားရတာ ႏွစ္ၿခိဳက္တယ္။ ဂ်ာမန္ေတြ ေျပာေလ့ရွိတဲ့ “ခရီးသြားလိုတဲ့ အင္မတန္ ျပင္းျပေသာ ဆႏၵ”ရဲ့ လႊမ္းမိုးခံခဲ့ရတယ္။ ေခ်က ေရးခဲ့တယ္၊ “မယုံနိုင္ေလာက္ေအာင္ ဆန္းျပားတဲ့ တိုက္ဆိုင္မႈကေန ငါသိလာရၿပီ၊ ငါဟာ ခရီးသြားဖို႔ ျပဌာန္းခံ ထားရတယ္”။ ဘယ္ေလာက္ေဝးေဝး သြားျဖစ္ မယ္၊ ဘယ္ကို ဦးတည္သြားလိမ့္မယ္ ဆိုတာေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ေခ် မသိနိုင္ေသးဘူး။ ဆင္ျခင္ ဉာဏ္ ျပည့္ စုံတဲ့ သမားေတာ္တဦး ျဖစ္လာမွာေတာ့ သံသယရွိဖို႔ မလို၊ ဒါေပမယ့္ “ခရီးသြားလိုတဲ့ အင္မတန္ ျပင္းျပေသာ ဆႏၵ”က သူ႔ကို တြန္း ပို႔ေနခဲ့ၿပီ။ လမ္းမဆီ ထြက္လာခဲ့တယ္၊ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာတဲ့အထိ အာဂ်င္တီးနားကို ျပန္မလာခဲ့ဘူး။ စြန႔္စားလိုတဲ့ သဘာဝဟာ ေခ်ကို ေတာင္အေမရိကတိုက္တလႊား ေမာ္ေတာ္ဆိုင္ကယ္တစီးနဲ႔ ခရီးရွည္ႏွင္ေစခဲ့ၿပီ။

ေဆးပညာနဲ႔ သူ႔ရဲ့ နိုင္ငံေရး စံေတြၾကား ဆက္ႏႊယ္ခ်က္ဟာ ပီ႐ူးနိုင္ငံက လက္ပရိုစီ ေရာဂါသည္ေတြကို ထားရွိ ရာ ဆန္ပါဘလိုေဒသမွာ ၂၄ႏွစ္ ေျမာက္ ေမြးေန႔တုန္းက ေပးခဲ့တဲ့ မိန႔္ခြန္းထဲ စတင္ထြက္ေပၚလာတယ္။ ေခ်က ေျပာ ခဲ့တယ္ -

“ဒီလို ျမင့္ျမတ္လွတဲ့ အေရးေတာ္ပုံတခုအတြက္ ေျပာေရးဆိုခြင့္ ပုဂၢိဳလ္ေတြ ျဖစ္ေလာက္ေအာင္ က်ေနာ္တို႔ ဟာ ဘာေကာင္ေတြမွ မဟုတ္ပါ ဘူး၊ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔ ယုံၾကည္တယ္၊ ဒီခရီးစဥ္ဟာ အဲဒီ ယုံၾကည္မႈကို သက္ေသ ထူေပးခဲ့တယ္၊ အေမရိကတိုက္ကို မတည္မၿငိမ္နဲ႔ ထင္ ေယာင္ထင္မွား တိုင္းျပည္ေတြအျဖစ္ ခြဲျခမ္း ထားတာဟာ လုံးဝ လုပ္ဇာတ္တခုပဲ ျဖစ္တယ္။ က်ေနာ္တို႔ဟာ မက္စီကိုကေန မက္ဂဲလန္ ေရ လက္ၾကားအထိ ေနထိုင္ၾကေသာ လူမ်ိဳးစု လကၡဏာေတြ အေတာ္မ်ားမ်ား ဆင္တူၾကတဲ့ ေသြးေႏွာ လူမ်ိဳးစုတခုတည္းသာ ျဖစ္ ၾက တယ္။ ဒါ့ ေၾကာင့္ ပီရိုးနဲ႔ ယူနိုက္တစ္(ဒ္) အေမရိကကို က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့ စီရင္စုဝါဒမွ လြတ္ေျမာက္ေစဖို႔ က်ေနာ္ ဆႏၵျပဳလိုက္ပါတယ္ (Motorcycle Diaries, p.135)

အေစာပိုင္းကာလ အသိအျမင္နိုးၾကားလာမႈ

ဒီခရီးဟာ သူေနထိုင္ရာ ကမၻာႀကီးရဲ့ အရွိတရားကို တျဖည္းျဖည္း ျမင္ေတြ႕လာေစတဲ့ ေအာ့ဒဆီ ခရီးရွည္ႀကီးရဲ့ ကနဦးအစ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေခ့် ဘဝမွာ ပထမဆုံး အႀကိမ္အျဖစ္ ဆင္းရဲသား အဖိႏွိပ္ခံ လူထုႀကီးနဲ႔ တိုက္ရိုက္ ထိေတြ႕ ဆက္ဆံခြင့္ ရခဲ့တယ္။ လူအမ်ားစုႀကီး ရွင္သန္ ေနထိုင္ ေနရတဲ့ ထိတ္လန႔္တုန္လႈပ္ဖြယ္ အေျခအေ နေ တြကို မ်က္ဝါးထင္ထင္ ျမင္ေတြ႕ခဲ့ရတယ္။ ဒီေလာက္ ဆန္းၾကယ္လွပတဲ့ အေမရိကတိုက္ရဲ့ သဘာဝ ေပါႂကြယ္ဝမႈေတြရဲ့ အလယ္မွာ ဒီလိုအက်ည္းတန္ ဆိုးဝါးလြန္းတဲ့ ဆင္းရဲေမြေတမႈ ရွိေနျခင္းဟာ လူငယ္ တေ ယာက္ရဲ့ စိတ္ထဲ ႀကီး ႀကီးမားမား သက္ေရာက္မႈ ရွိခဲ့တယ္။

အဲဒီပဋိပကၡေတြဟာ ေခ်ရဲ့ စိတ္အားျပင္းထန္တဲ့၊ သိျမင္ခံစားတတ္တဲ့ သဘာဝကို ေစ့ေဆာ္ေပးခဲ့တယ္၊ ဒီပဋိ ပကၡေတြရဲ့ အေၾကာင္းတရား ေတြကို အေျဖရွာၾကည့္ေစခဲ့တယ္။ ေခ်မွာ အင္မတန္ စူးစမ္းေလ့လာလိုတဲ့ စိတ္ ရွိတယ္။ ေဆးပညာ ေလ့လာရာမွာ ထုတ္ေဖာ္ျပသခဲ့ၿပီးျဖစ္တဲ့ ျပင္းျပင္းျပၿပ ေလ့လာလိုစိတ္ဟာ အခုေတာ့ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းကို အားတက္သေရာ ေလ့လာျခင္းအျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားခဲ့ၿပီ။ ဒီခရီးေတြအတြင္း သူ႔ရဲ့ ရႈၾကည့္ ေလ့လာမႈေတြ၊ အေတြ႕အၾကဳံေတြဟာ သူ႔အသိစိတ္အေပၚ ေရရွည္စြဲထင္သြားေစတဲ့ အမွတ္အသားေတြ ခ်န္ထားခဲ့တယ္။

႐ုတ္တရက္ဆိုသလို သူ႔ဘဝ အေစာပိုင္းတုန္းက ထားရွိခဲ့တဲ့ ပုဂၢလိကဘဝ ေအာင္ျမင္မႈ ရည္မွန္းခ်က္ေတြဟာ ေသးသိမ္သေယာင္ ျဖစ္လာ တယ္၊ စိတ္ဝင္စားစရာလည္း မရွိေတာ့ဘူး။ အဆုံးမေတာ့၊ ဆရာဝန္တေယာက္ ဟာ လူနာတဦးခ်င္းစီရဲ့ ေဝဒနာေတြကို ကုသေပးနိုင္ပါလိမ့္ မယ္၊ ဒါေပမယ့္ ဆင္းရဲမြဲေတျခင္း၊ စာမတတ္ျခင္း၊ ေနစရာ အိမ္မရွိျခင္း၊ အဖိႏွိပ္ခံရျခင္းဆိုတဲ့ အင္မတန္ ဆိုးရြားေသာ ေရာဂါႀကီးကို ဘယ္သူ ကုသနိုင္သလဲ။ ကင္ဆာကို အက္(စ္)ပရင္နဲ႔ ကုလို႔မရနိုင္သလို လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ အနာေရာဂါေတြကိုလည္း ေဆး ၿမီး တိုေတြ၊ လကၡ ဏာ ေလ်ာ့ပါး႐ုံ သက္သာေစတဲ့ ေဆးဝါးေတြနဲ႔ ကုသလို႔ မရနိုင္ဘူး။

ဒီလူငယ္ရဲ့ စိတ္ထဲမွာ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ေတာ္လွန္ေရး အယူအဆတခု ရင့္က်က္လာတယ္၊ ဖြံ့ၿဖိဳးႀကီးထြား လာ တယ္။ သူဟာ ေကာက္ကာ ငင္ကာ မာ့(က္စ္)ဝါဒီ ျဖစ္လာတာ မဟုတ္ဘူး။ ဘယ္သူေကာ ျဖစ္လာနိုင္သလဲ။ ေလးေလးနက္နက္နဲ႔ အခ်ိန္ၾကာၾကာ စဥ္းစားေတြးေတာ ခဲ့တယ္၊ စာေပေတြ ႏွံ့ႏွံ့စပ္စပ္ ဖတ္ခဲ့တယ္၊ ဒီအေလ့ အက်င့္ဟာ သူေသတဲ့အထိ ပါသြားခဲ့တယ္။ မာ့(က္စ္)ဝါဒကို စတင္ ေလ့လာခဲ့တယ္။ လူ အမ်ားစုႀကီး ၾကဳံေတြ ႕ေနရတဲ့ ျပႆနာေတြကို ေတာ္လွန္ေရးနည္းနဲ႔ပဲ ကုစားလို႔ရမယ္ဆိုတာ တျဖည္းျဖည္း နားလည္စျပဳ လာ တယ္၊ အစ ပိုင္းမွာ မပီဝိုးတဝါး၊ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ဆုံးမွာ မလြဲမေသြ နားလည္ လက္ခံသြားခဲ့တယ္။

ဂြာတီမာလာ

မာ့(က္စ္)ဝါဒဆီ သိစိတ္ရွိရွိ ကူးေျပာင္းလာေစမယ့္ အဆုံအျဖတ္ တြန္းအားကို ဂြာတီမာလာ သြားေလ့လာ ခ်ိန္မွာ ရရွိခဲ့တယ္။ ဂြာတီမာလာမွာ သမၼတ ဂ်က္ေကာ့ဘို အာဘန႔္(ဇ္) ဂူး(ဇ္)မန္းက ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးေတြ လုပ္ေဆာင္ေနခ်ိန္ ျဖစ္တယ္။ ဂူး(ဇ္)မန္းက ျပဳျပင္ေရးဝါဒီ အစိုး ရကို ဦးေဆာင္ၿပီး ေျမရွင္ႀကီးစနစ္ကို ဖ်က္သိမ္း ကာ ေျမယာျပဳျပင္ေရးကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႔ လုံးပမ္းေနဆဲ ၁၉၅၃ ဒီဇင္ဘာလထဲမွာ ဂြာ တီမာလာကို ေခ် ေရာက္သြားခဲ့တယ္။

ဂြာတီမာလာကို မေရာက္ခင္ကတည္းက ေခ်ဟာ ပိုင္းျဖတ္ခ်က္ခိုင္မာတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးသမား တေယာက္ ျဖစ္ေနၿပီ၊ ဒါေပမယ့္ သူ႔အယူအဆ ေတြက ျဖစ္ေပၚေနဆဲ အဆင့္ပဲ ရွိေသးတယ္။ ၁၉၅၃ ဒီဇင္ဘာလက ေကာ့(စ္)တာရီကာမွာ ေရးခဲ့တဲ့စာကို ဖတ္ၾကည့္ရင္ ဒီအခ်က္ကို ေတြ႕ရ မယ္ “ဂြာတီမာလာမွာ ငါ့ကိုယ္ငါ ပိုၿပီး ျပည့္စုံေအာင္ လုပ္ရဦးမယ္၊ စစ္မွန္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးသမားတေယာက္ ျဖစ္ဖို႔ လိုအပ္ေနေသးတဲ့ အရာ အားလုံး ကို ျဖည့္စြမ္းရဦးမယ္” လို႔ ဆိုထားတယ္။

United Fruit Company နဲ႔ စီအိုင္ေအမွာ တျခား အယူအဆေတြ ရွိေနခဲ့တယ္။ United Fruit Company နဲ႔ စီအိုင္ေအက Carlos Castillo Armas ဦးေဆာင္တဲ့ အာဏာသိမ္းဖို႔ ႀကိဳးပမ္းခ်က္ကို စီစဥ္ေပးခဲ့တယ္၊ အေမ ရိကန္ ေလေၾကာင္း အေထာက္အပံ့ ေပးခဲ့တယ္။ ကြန္ျမဴနစ္ လူ ငယ္ေတြ စုစည္းထားတဲ့ လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕ တခုထဲကို ေဂြဗားရား ခ်က္ခ်င္း ဝင္သြားခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီအဖြဲ႕ရဲ့ ေလးလံ ထိုင္းမွိုင္းမႈ ေၾကာင့္ စိတ္ပ်က္ ခဲ့ရတယ္။ အာဏာသိမ္းၿပီးတဲ့ေနာက္ လူဖမ္းပြဲႀကီး စလာတယ္၊ ေခ်လည္း အာဂ်င္တီးနီးနား ေကာင္စစ္ဝန္ ႐ုံးမွာ ပုန္းခိုခဲ့ရ တယ္။ လုံလုံျခဳံျခဳံ ထြက္ခြာလို႔ မရမခ်င္း အဲဒီမွာပဲ ေအာင္းေနခဲ့ရတယ္။ ဒီေနာက္ မက္စီကိုဆီ ခ်ီတက္ဖို႔ ဆုံးျဖတ္ခဲ့တယ္။

အေမရိကန္ စပြန္ဆာေပးထားတဲ့ အာဏာသိမ္းမႈကို ကိုယ္ေတြ႕ၾကဳံလိုက္ရျခင္းဟာ ေခ်ရဲ့ အျမင္ေတြကို ခိုင္ မာေစခဲ့တယ္၊ တခ်ိဳ႕ေသာ နိဂုံး ခ်ဳပ္ခ်က္ေတြ ျပဳလုပ္ေစခဲ့တယ္။ ဒီအေတြ႕အၾကဳံဟာ ေခ်ေဂြဗားရားကို လက္ တင္အေမရိက တိုက္အတြင္းက အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုရဲ့ အခန္းက႑အေပၚ အထူးအာ႐ုံစိုက္ လာေစခဲ့ တယ္။ လက္တင္အေမရိကတိုက္ တခုလုံးက ေဖာက္ျပန္ေရး အင္အားစုေတြအားလုံးရဲ့ ပင္မ ေဒါက္တိုင္ႀကီး တခုျဖစ္တဲ့ အရင္းရွင္နယ္ခ်ဲ႕ ပါဝါႀကီးတခု ဒီမွာ ရွိေနတယ္။ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းကို ေျပာင္းလဲဖို႔ ႀကိဳးစားတဲ့ အစိုးရ တိုင္းဟာ အင္ အားႀကီးမားၿပီး ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္တဲ့ ရန္သူ (အေမရိကန္ကို ရည္ညႊန္း) ရဲ့ တရစပ္ ဆန႔္က်င္ မႈကို မလြဲမေသြ ရင္ဆိုင္ရမယ္။

စီအိုင္ေအ စီစဥ္တဲ့ အာဏာသိမ္းပြဲ ၿပီးေျမာက္သြားတဲ့ေနာက္ ေခ်လည္း မက္ဆီကိုကေန ထြက္ခြာခဲ့ရတယ္၊ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္မွာ ဖီဒယ္ကတ္(စ္) ထရိုရဲ့ ေတာ္လွန္ေရး အင္အားစု ‘ဇူလိုင္ ၂၆ လႈပ္ရွားမႈ’ထဲ ဝင္ခဲ့တယ္။ အဲဒီအင္ အားစုဟာ က်ဴးဘားက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ Fulgencio Batista အာဏာ ရွင္ စနစ္ကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ဆန႔္က်င္ တိုက္ပြဲ ဆင္ ေနတယ္။ သူတို႔ႏွစ္ေယာက္ဟာ ခ်က္ခ်င္းဆိုသလိုပဲ တရင္းတႏွီး ကၽြမ္းဝင္သြားၾကတယ္။ ကတ္(စ္) ထ ရိုမွာ ယုံၾကည္ အားထားရေလာက္တဲ့ လူေတြ လိုအပ္ေနခဲ့တယ္၊ ေခ်က အဖြဲ႕အစည္းတခုနဲ႔ တိုက္ပြဲဝင္ဖို႔ အေရးေတာ္ပုံတခု လို အပ္ေနခဲ့တယ္။

ျပဳျပင္ေရးဝါဒရဲ့ ေသေလာက္တဲ့ အားနည္းခ်က္ကို ေခ်ဟာ မ်က္ဝါးထင္ထင္ ျမင္ေတြ႕ခဲ့ရတယ္၊ ဒါ့ေၾကာင့္ ဆို ရွယ္လစ္စနစ္ကို လက္နက္ကိုင္ တိုက္ပြဲနည္းနဲ႔ပဲ ေအာင္ျမင္နိုင္မယ္လို႔ အခိုင္အမာ ယုံၾကည္လာခဲ့တယ္။ ၁၉၅၄ စက္တင္ဘာ အေစာပိုင္းမွာ မက္စီကို ၿမိဳ႕ေတာ္ကို ေရာက္ ခဲ့တယ္၊ ဂြာတီမာလာမွ ဆုံခဲ့ဖူးတဲ့ က်ဴးဘား ျပည္ေျပးေတြနဲ႔ အဲဒီမွာ အခ်ိတ္အဆက္ရခဲ့တယ္။ ၁၉၅၅ ဇြန္မွာ ရာအူး(လ္)ကတ္(စ္)ထရိုနဲ႔ ပထမဆုံးအႀကိမ္ ဆုံခဲ့တယ္၊ အဲ့ေနာက္ သူ႔ရဲ့အကို ဖီဒယ္နဲ႔ ဆုံခဲ့တယ္။ ဖီဒယ္က က်ဴးဘား ေထာင္ကေန လြတ္လာခဲ့သူ။ မြန္က ဒါ စစ္တန္း လ်ားကို ဝင္တိုက္ၿပီး အေရးနိမ့္ခဲ့ရာက ေထာင္က်ခဲ့တယ္။

ဘာတစ္(စ္)တာ အာဏာရွင္စနစ္ကို ၿဖိဳခ်ဖို႔ စီစဥ္ေနတဲ့ ‘ဇူလိုင္ ၂၆ လႈပ္ရွားမႈ’ထဲ ေခ် ခ်က္ခ်င္းဝင္ခဲ့တယ္။ ကနဦးမွာ ေခ်ကို ေဆးဘက္မွာ တာဝန္ယူမယ္လို႔ ထင္ခဲ့ၾကတယ္။ တဘဝလုံး ပန္းနာရင္ၾကပ္ ခံလာရတဲ့ ေခ် ဟာ က်န္းမာေရး အေတာ္ခ်ဴခ်ာတယ္၊ ဒီေတာ့ စစ္သား တေယာက္လို ကိုယ္ကာယ မႀကံ့ခိုင္ဘူးလို႔ ယူဆခဲ့ တယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ေခ်ဟာ ဒီလႈပ္ရွားမႈရဲ့ တျခားအဖြဲ႕ဝင္ေတြနဲ႔ ရည္တူတန္းတူ စစ္ ပညာ ေလ့က်င္ သင္ ၾကားခဲ့တယ္။ ေခ်ဟာ တကယ္ အေရးပါေၾကာင္း သက္ေသျပသြားခဲ့တယ္။

ဂရမ္မာ

၁၉၅၆ နိုဝင္ဘာ ၂၅ ရက္ေန႔မွာ ဂရမ္မာ သေဘၤာဟာ ဗီရာခ႐ု(ဇ္)ျပည္နယ္ တက္(က္စ္)ပန္းကေန က်ဴးဘားကို ဦးတည္ ခုတ္ေမာင္းလာ ခဲ့တယ္။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ အျပည့္တင္ေဆာင္လာတဲ့ ဂရမ္မာဟာ သေဘၤာ ေဟာင္း တစီးသာ ျဖစ္တယ္။ မနိုင္ဝန္ကို သယ္လာခဲ့ရ တယ္။ ဆိုးဝါးတဲ့ ရာသီဥတုနဲ႔ ရင္ဆိုင္ရခ်ိန္မွာ ေမွာက္မ လို ျဖစ္ခဲ့တယ္၊ ခရီးသည္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားလည္း သေဘၤာမူးတဲ့ဒဏ္ အေတာ္ခံခဲ့ ရတယ္။ ဒါဟာ ျပႆ နာ ေတြရဲ့ အစပဲ ရွိေသးတယ္။

ခရီးေရာက္မဆိုက္ အကုန္ဖ်က္စီးခံရမလို ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေနရာမွားၿပီး ကမ္းကပ္မိသြားတယ္၊ ရႊံ့ဗြက္ေတာထဲ နစ္ေနခဲ့တယ္။ ကမ္းဆိုက္ၿပီး မၾကာခင္မွာပဲ အစိုးရ စစ္တပ္ရဲ့ တိုက္ခိုက္ျခင္းကို ခံလိုက္ရတယ္။ သူပုန္တဝက္ နီးပါး အသတ္ခံလိုက္ရတယ္ (သို႔) ဖမ္းမိတဲ့အခါ အသတ္ခံ လိုက္ရတယ္။ ၁၅-၂၀ ေလာက္ပဲ အသက္ရွင္ခဲ့ တယ္။ ဒီလို အထိနာၿပီး အင္အား အေတာ္ျပဳန္းတီးသြားေပမယ့္ ရနိုင္သမၽွ ျပန္စုစည္းခဲ့ရတယ္၊ ဆီရာမီး(စ္) ထ ရာ ေတာင္တန္းဆီ ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ရင္း ဘာတစ္(စ္)တာ အာဏာရွင္စနစ္ကို ေျပာက္က်ားစစ္ ဆင္ႏႊဲခဲ့ တယ္။

ဒီလို အစပိုင္းမွာ အထိနာသြားေပမယ့္ သူပုန္ေတြဟာ ရဲစြမ္းသတၱိအျပည့္နဲ႔ ထိုးႏွက္နိုင္ခဲ့တယ္၊ ျပည္သူေတြရဲ့ စိတ္ႏွလုံးကို သိမ္းၾကဳံး ယူငင္ နိုင္ခဲ့တယ္၊ အထူးသျဖင့္ လူငယ္ေတြ။ အသစ္အသစ္တိုးလာတဲ့ သူပုန္ေတြနဲ႔ ျပဳန္းတီးသြားတဲ့ အင္အားကို ျပန္ျဖည့္တင္းနိုင္ခဲ့တယ္။ က်ဴးဘား အေရွ႕ျခမ္းတခုလုံး ေျပာက္က်ားစစ္ ျပန႔္ႏွံ့ သြားခဲ့တယ္။ ေခ်ကို ေဆးပညာရွင္အေနနဲ႔ တာဝန္ယူခိုင္းခဲ့ေပမယ့္ တိုက္ပြဲမီးလၽွံၾကားမွာ အေရး ေတာ္ပုံကို ဆရာဝန္အေနနဲ႔ အေကာင္းဆုံး အက်ိဳးျပဳနိုင္မလား (သို႔) တိုက္ခိုက္ေရးသမားနဲ႔ အေကာင္းဆုံး အက်ိဳးျပဳ မ လား အခိုင္အမာ ပိုင္း ျဖတ္ခ်က္ခ်ခဲ့ရတယ္။ သူ ဆုံးျဖတ္ခဲ့တယ္ -

“ဒါဟာ က်ေနာ့္ဘဝမွာ ပထမဆုံး အႀကိမ္ျဖစ္လိမ့္မယ္၊ ေဆးပညာကို စိတ္ႏွစ္ထားျခင္းနဲ႔ ေတာ္လွန္ေရး စစ္ သား တဦးရဲ့ တာဝန္ၾကား ဘယ္ သင္းကို ေရြးရမလဲ ေဝခြဲမရျဖစ္ခဲ့ရတယ္။ က်ေနာ့္ေျခရင္းမွာက ေဆးေတြ အျပည့္ထည့္ထားတဲ့ ေက်ာပိုးအိတ္တလုံးနဲ႔ က်ည္ဆံေသတၱာ တလုံး။ ႏွစ္ခုလုံးကို သယ္သြားဖို႔ဆိုတာ အင္မ တန္ ေလးလံလြန္းလွတယ္။ က်ည္ေသတၱာကို က်ေနာ္ ေကာက္ကိုင္လိုက္တယ္၊ ေဆးအိတ္ကို ေနာက္မွာ ခ်န္ထားခဲ့တယ္။”

သူပုန္ထျခင္းရဲ့ အဓိက အားသာခ်က္က အုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္ေဟာင္းဟာ ႏွစ္ရွည္လမ်ား ခ်ိနဲ႔ေနျခင္း ျဖစ္တယ္။ အတြင္းကေန ယိုယြင္းၿပီး ၿခ စားပုပ္ပြေနတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၲယားေဟာင္းျဖစ္တယ္။ အေမရိကန္ အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕စနစ္ရဲ့ ေငြအား လက္နက္အား ေထာက္ပံ့မႈေတြ ရေန ေပမယ့္ ဘာတစ္(စ္)တာ အစိုးရဟာ ေတာ္လွန္ ေရး ခ်ီတက္လာျခင္းကို မဟန႔္တားနိုင္ခဲ့ဘူး။ ဆီရာမီး(စ္)ထရာ ေတာင္ကုန္းျမင့္ေတြနဲ႔ ဂြီဆာ နဲ႔ ေကာင္တို လြင္ျပင္ ေဒသေတြမွာ ခ်ဳံခိုတိုက္ခိုက္မႈေတြ ေတာက္ေလၽွာက္ခံလာရလို႔ အင္အားခ်ိနဲ႔ၿပီး စိတ္ဓာတ္ၿပိဳလဲေနတဲ့ အစိုးရ စစ္တပ္ ဟာ အဆုံးသတ္ ထိုးစစ္မဆင္ရခင္ကတည္းက လုံးလုံးလ်ားလ်ား စိတ္အားပ်က္ေနၿပီးသား ျဖစ္တယ္။

ဒီစစ္ဆင္ေရးမွာ ေခ်ဟာ စစ္ဦးစီးတေယာက္ ျဖစ္လာခဲ့တယ္၊ ရဲစြမ္းသတၱရွိမႈ၊ စစ္ေရး ကၽြမ္းက်င္မႈေတြေၾကာင့္ ရဲေဘာ္ရဲဘက္ေတြရဲ့ ေလးစား ခ်စ္ခင္မႈကို ရရွိခဲ့တယ္။ ဖီဒယ္(လ္)ကတ္(စ္)ထရိုၿပီးရင္ ေခ်ပဲ ရွိတယ္။ ၁၉၅၈ ဒီဇင္ဘာ ေနာက္ဆုံးရက္ေတြမွာ ေဂြဗားရား ဦးေဆာင္တဲ့ တပ္ဖြဲ႕ ဟာ ဟဗနားဆီ အဆုံးသတ္ ထိုးစစ္ဆင္ဖို႔ အေနာက္ဖက္ဆီ ခ်ီလာခဲ့ၾကတယ္။ ဒီတပ္ဖြဲ႕ဟာ ဆန္တာ ကလဲရာကို အဆုံးသတ္ အလဲထိုးရာမွာ အႏၲရာယ္ အႀကီးဆုံး တာဝန္ေတြကို ယူခဲ့ၾကတယ္။ ၁၉၈၃ ဒီဇင္ဘာ ၂၇ရက္ေန႔က ပါး(လ္)မာ ေဆာ္ရီယာနိုမွာ ေျပာခဲ့တဲ့ မိန႔္ခြန္းထဲမွာ ကတ္(စ္)ထရိုက အဲဒီ ထိုးစစ္ရဲ့ အေရးပါမႈကို ေထာက္ျပခဲ့တယ္ -

“က်ေနာ္တို႔က ေကာင္တလို ျမစ္ေဘးမွာ ခံစစ္ကို အခိုင္အမာ တည္ေဆာက္ထားခဲ့တယ္။ မာပို(စ္) အဝိုင္းခံ ထားရတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ပါး(လ္)မ ရွိေန ေသးတယ္။ ရန္သူ စစ္သား ၃၀၀ ဝန္းက်င္ ရွိေနတယ္။ ပါး(လ္)မကို က်ေနာ္တို႔ သိမ္းရမယ္။ ပါး(လ္)မမွာ ေတြ႕ရမယ့္ လက္နက္ေတြကို ရ လိုေဇာကပ္ေနတယ္။ ေနာက္ဆုံး ထိုးစစ္ ေၾကာင့္ ဆီရာမီး(စ္)ထရာ ေတာင္တန္းေဒသက လာပလာတကို စြန႔္ခဲ့ရတုန္းက က်ေနာ္တို႔မွာ လက္ နက္ တပ္ ဆင္ထားတဲ့ တပ္သား ၂၅ ေယာက္ပဲရွိတယ္၊ တပ္သားအသစ္ ၁၀၀၀ မွာ ဘာလက္နက္မွ မရွိေသး။ ဒီကေန ထြက္လာတဲ့လမ္းမွာ တပ္သားအသစ္ေတြကို လက္နက္တပ္ဆင္ေပးခဲ့တယ္။ တိုက္ပြဲဝင္ရင္း လက္နက္ တပ္ ဆင္ ေပးခဲ့တယ္၊ ဒါေပမယ့္ ပါး(လ္)မေရာက္မွ သူတို႔ကို အျပည့္အဝ လက္နက္တပ္ဆင္နိုင္ခဲ့တယ္။”

သူပုန္တပ္ဆီ ေနာက္ဆုံး အမိန႔္ေတြကို ပါး(လ္)မကေန ၁၉၅၉ ဇန္နဝါရီ ၁ရက္ေန႔မွာ ထုတ္ျပန္ခဲ့တယ္။ ဒါေပ မယ့္ အာဏာရွင္စနစ္ကို အၿပီး တိုင္ အလဲထိုးပစ္လိုက္တာက ဟဗားနားက အလုပ္သမားေတြရဲ့ အေထြေထြ သပိတ္ပါ။ တည္ဆဲစနစ္ အေဆာက္အအုံႀကီးတခုလုံးဟာ ကတ္ ေတြနဲ႔ေဆာက္ထားတဲ့ အိမ္တလုံးလို ၿပိဳက်ေ နၿပီ။ ဘာတစ္(စ္)ရဲ့ စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေတြဟာ သူပုန္ေတြနဲ႔ သီးျခား ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေဆြးေႏြးဖို႔ ႀကိဳးပမ္း ခဲ့ၾကတယ္။ ဒီအေၾကာင္းကို ၾကားလိုက္ရခ်ိန္ ဒီပြဲ ၿပီးသြားၿပီဆိုတာ အာဏာရွင္ သေဘာေပါက္သြားခဲ့ၿပီ၊ ၁၉၅၉ ႏွစ္သစ္ ကူးေန႔မွာ ဒိုမစ္နစ္ကန္ သမၼတနိုင္ငံကို အာဏာရွင္ ဘာတစ္(စ္)တာ ထြက္ေျပးသြားခဲ့တယ္။

အာဏာရခ်ိန္

ဘူဇြာ နိုင္ငံေတာ္ေဟာင္းကို ဖ်က္သိမ္းၿပီး အာဏာသစ္ကို ထူေထာင္ခဲ့တယ္ (သို႔) ေျပာက္က်ားတပ္ကို အေျခ ခံ ၿပီး ေကာက္ကာငင္ကာ တည္ ေထာင္ခဲ့တယ္။ အာဏာဟာ ေျပာက္က်ားတပ္ေတြရဲ့ လက္ထဲ ေရာက္သြား ခဲ့ၿပီ။ တကမၻာလုံးက မာ့(က္စ္)ဝါဒီေတြဟာ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ ေရး ေအာင္ပြဲခံတာကို ဝမ္းပန္းတသာ ႀကိဳဆို ခဲ့ၾကတယ္။ ဒါဟာ သမိုင္းတေလၽွာက္ အင္အားအႀကီးဆုံး အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕နိုင္ငံႀကီးရဲ့ ေဘး ကပ္ရပ္မွာ နယ္ ခ်ဲ႕စနစ္၊ အရင္းရွင္စနစ္နဲ႔ ေျမရွင္ႀကီးစနစ္ကို အရွိုက္ထိုးလိုက္တာပဲ။ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ျခင္းဟာ ေနရာ အသီးသီးက အဖိႏွိပ္ခံ လူထုႀကီးကို ေမၽွာ္လင့္ခ်က္ ေပးလိုက္တာပဲ။ ဒါေပမယ့္ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ လမ္းေၾကာင္းဟာ ၁၉၁၇ ေအာက္တိုဘာ၊ ရပ္ရွား ေတာ္လွန္ေရး လမ္းေၾကာင္းနဲ႔ေတာ့ မတူဘူး။ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးမွာ ဆိုဗီယက္ေတြ မရွိခဲ့သလို အေထြေထြ သ ပိတ္တခုနဲ႔ ေတာ္လွန္ေရးရဲ့ အဆုံးသတ္ ေအာင္ပြဲကို ရရွိေစခဲ့ေပမယ့္ အလုပ္သမား လူတန္းစားရဲ့ ဦးေဆာင္ အခန္းက႑လည္း မရွိခဲ့ဘူး။

ဒီလို ႏွိုင္းယွဥ္ျခင္းဟာ ဆီေလ်ာ္မႈမရွိဘူး၊ ေတာ္လွန္ေရးတိုင္းဟာ မတူၾကဘူး၊ ေမာ္ဒယ္တခုကို ျဖစ္ရပ္အား လုံးမွာ အသုံးခ်လို႔ မရနိုင္ဘူးလို႔ တခ်ိဳ႕က ျငင္းခ်က္ထုတ္ၾကတယ္။ အတိုင္းအတာ တခုအထိ ဒီျငင္းခ်က္ဟာ မွန္ပါတယ္။ မတူညီေသာ အခိုင္အမာ အေျခအေနေတြ၊ လူတန္း စား အင္အားအခ်ိဳးအစားေတြ၊ မတူညီေသာ တိုင္းျပည္ အသီးသီးရဲ့ အစဥ္အလာနဲ႔ သမိုင္းေၾကာင္းေတြကိုလိုက္ၿပီး ေတာ္လွန္ေရးတိုင္းမွာ မတူညီေသာ အခိုင္အမာ ဝိေသသေတြ၊ လကၡဏာေတြ ရွိၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေလာက္ပဲ ရႈၾကည့္ေလ့လာျခင္းဟာ ဒီျပ ႆနာကို အၿပီး မသတ္နိုင္ေသးဘူး။

ပစၥည္းမဲ့ အာဏာရွင္စနစ္

အလုပ္သမားထုဟာ နိုင္ငံေတာ္ ယႏၲယား အေဟာင္းကို အရံသင့္ ေကာက္သုံးၿပီး လူ႔အဖြဲ႕အစည္းကို ေျပာင္း လဲလို႔ မရနိုင္ဘူး။ မာ့(က္စ္)ရဲ့ အလုပ္သမားထု အာဏာ သေဘာတရားကို ၁၈၇၁ ခုႏွစ္က အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အလုပ္ သမားအဖြဲ႕ (ပထမ အင္တာေနရွင္နယ္လို႔ ေခၚ) ရဲ့ အေထြေထြ ေကာင္စီမွာ ေျပာခဲ့တဲ့ မိန႔္ခြန္း ‘The Civil War in France’ ထဲမွာ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တယ္။ ဒီသီအိုရီရဲ့ အႏွစ္သာရက ဘာလဲ။ နိုင္ငံေတာ္ အေဟာင္းဟာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းကို ေျပာင္းလဲရာမွာ အသုံးဝင္တဲ့ လက္နက္ မျဖစ္နိုင္ဘူးလို႔ မာ့(က္စ္)က ရွင္းျပခဲ့တယ္။ နိုင္ငံ ေတာ္ အေဟာင္း ကို ဖ်က္သိမ္းၿပီး နိုင္ငံေတာ္ အာဏာအသစ္ (အလုပ္သမားထုရဲ့ နိုင္ငံေတာ္) နဲ႔ အစားထိုးရ မယ္၊ အလုပ္သမားထုရဲ့ နိုင္ငံေတာ္ အသစ္ဟာ နိုင္ငံေတာ္ ယႏၲယား အေဟာင္းနဲ႔ လုံးဝမတူဘူး၊ နိုင္ငံေတာ္ အေဟာင္းဟာ ‘ေနရာတိုင္းမွာ ရွိေနတဲ့ အျမဲတမ္း စစ္တပ္၊ ရဲတပ္၊ ဗ်ဴရိုကေရစီ၊ ဘာသာေရး ဆရာေတြ၊ တရား ႐ုံးေတြ၊ တရားသူႀကီးေတြနဲ႔ ဗဟို ခ်ဳပ္ကိုင္မႈ အားေကာင္းေသာ နိုင္ငံေတာ္ အာဏာ’ ျဖစ္တယ္။ အလုပ္သမား ထုရဲ့ နိုင္ငံေတာ္အသစ္ဟာ နိုင္ငံေတာ္ စစ္စစ္ မဟုတ္ေတာ့ဘူး၊ မာ့(က္စ္) သုံးခဲ့တဲ့အတိုင္း ေျပာရရင္ နိုင္ငံ ေတာ္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားျခင္းဆီ ဦး တည္ ပိုင္းျဖတ္ထားတဲ့ semi-state တခုသာ ျဖစ္တယ္။

“ကြန္ျမဴးကို ျမဴနီစီပယ္ ေကာင္စီလာေတြနဲ႔ ဖြဲ႕စည္းထားတယ္။ သူတို႔ကို ၿမိဳ႕ရဲ့ ရပ္ကြက္အသီးသီးက ယူနီဗာ ဆယ္ မဲေပးခြင့္ကို အေျခခံၿပီး ေရြး ခ်ယ္ထားျခင္း ျဖစ္တယ္၊ ဒီေကာင္စီလာေတြဟာ မဲေပးလိုက္တဲ့ လူထုကို တာဝန္ခံရတယ္၊ သူတို႔ကို မဲေပးလိုက္တဲ့ လူထုက ျဖဳတ္ခ်ပိုင္ခြင့္ လည္း ရွိတယ္။ ဒီလိုနည္းနဲ႔ ေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ ကြန္ျမဴးအဖြဲ႕ဝင္ အမ်ားစုဟာ အလုပ္သမားေတြ ျဖစ္ၾကတယ္ (သို႔) အလုပ္သမား လူတန္းစားက အသိအမွတ္ ျပဳထားတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ ကြန္ျမဴးဟာ ပါလီမန္ ကိုယ္ထည္တခု မဟုတ္ဘူး၊ ဥပေဒျပဳေရး (legislative) နဲ႔ အလုပ္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေရး (executive) တာဝန္ႏွစ္ရပ္လုံးကို လုပ္ကိုင္တဲ့ (working) ကိုယ္ထည္တခု ျဖစ္တယ္။

“ရဲတပ္ကိုလည္း ဗဟို အစိုးရရဲ့ ေအးဂ်န႔္ အျဖစ္မခံေတာ့ဘူး၊ ရဲတပ္ဖြဲ႕ရဲ့ နိုင္ငံေရး ဝိေသသေတြ တခါတည္း ခြာခ်ပစ္လိုက္တယ္၊ ကြန္ျမဴးကို တာဝန္ခံရေသာ၊ ကြန္ျမဴးက အခ်ိန္မေရြး ျဖဳတ္ခ်နိုင္ေသာ ကြန္ျမဴးရဲ့ ေအးဂ်န႔္ အျဖစ္ ေျပာင္းပစ္ခဲ့တယ္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၲယားရဲ့ တျခား က႑အသီးသီးက အရာရွိေတြ အားလုံးကိုလည္း ဒီအတိုင္း လုပ္ခဲ့တယ္ (အရာရွိ အားလုံးကို လူထုက ေရြးေကာက္ၿပီး အခ်ိန္မေရြး ျဖဳတ္ခ် နိုင္ခဲ့တယ္၊ အဲဒီ အ ရာရွိေတြဟာ ကြန္ျမဴးကို တာဝန္ခံရတယ္လို႔ ဆိုလို)။ ကြန္ျမဴး အဖြဲ႕ဝင္ေတြကစလို႔ ျပည္သူ႔ ဝန္ထမ္းေတြ အား လုံး အလုပ္ သမား တေယာက္ရဲ့ လစာႏႈန္းထားပဲ ခံစားခြင့္ရွိတယ္။ နိုင္ငံေတာ္ ယႏၲယားရဲ့ ဗီအိုင္ပီ ေနရာ က အရာရွိေတြ နဂိုခံစားေနၾက အခြင့္ထူးခံ အ က်ိဳးစီးပြားေတြနဲ႔ ကိုယ္စားလွယ္ျဖစ္ျခင္း ခံစားခြင့္ေတြ အားလုံး ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့တယ္၊ ဗီအိုင္ပီ ေနရာကို ရထားတဲ့ အရာရွိဆိုတာကို မရွိ ေတာ့ဘူး။ အမ်ားျပည္သူအေရး လုပ္ငန္းတာဝန္ေတြဟာ ဗဟို အစိုးရ လက္တံေတြရဲ့ ပုဂၢလိကပိုင္ ပစၥည္း မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ျမဴနီစီပယ္ အုပ္ ခ်ဳပ္ေရးသာမက၊ နိုင္ငံေတာ္က အဲဒီမတိုင္ခင္အထိ က်င့္သုံးခဲ့ေသာ ပဲ့ကိုင္ ေမာင္းႏွင္မႈအားလုံး ကြန္ျမဴး လက္ ထဲ ေရာက္သြားခဲ့ၿပီ။

(အစိုးရ ယႏၲယားအေဟာင္းရဲ့ ႐ုပ္ပိုင္း အၾကမ္းဖက္ အင္အားေတြျဖစ္တဲ့) အျမဲတမ္းစစ္တပ္နဲ႔ ရဲတပ္ကို သုတ္ သင္ၿပီးတာနဲ႔ ကြန္ျမဴးက ဘု ရားေက်ာင္းအားလုံးကို ပုဂၢလိက ပိုင္ဆိုင္မႈရွိေသာ အဖြဲ႕အစည္းေတြ အျဖစ္ကေန ဖယ္ရွားပစ္ျခင္း၊ ပုဂၢလိက ပိုင္ဆိုင္ခြင့္ ႐ုတ္သိမ္းပစ္ျခင္း အားျဖင့္ စိတ္ပိုင္း ဖိႏွိပ္ေရး အင္အားစု “parson-power”ကို ခ်ိဳးဖ်က္ပစ္ဖို႔ အင္မတန္ လိုလားခဲ့ၾကတယ္။ ဘာသာေရး ဆရာေတြကို ပုဂၢလိက ဘဝထဲ ျပန္ပို႔ေပး ခဲ့ၾကတယ္၊ သူတို႔ရဲ့ ေရွ႕သြား ခရစ္ေတာ္ရဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေတာ္ အေပါ့ဆယ္(လ္) ပုဂၢိဳလ္ႀကီးေတြလိုပဲ ဘာ သာေရး သက္ဝင္ သူေတြ ေပးသမၽွ ကမ္းသမၽွနဲ႔ပဲ ေနထိုင္စားေသာက္ ရွင္သန္သြားရမယ္။ (Marx, The Civil War in France, The Third Address, May, 1871 [The Paris Commune])

အခု မာ့(က္စ္) ရွင္းျပခဲ့တဲ့ ပါရီ ကြန္ျမဴးနမူနာ “အလုပ္သမားထုရဲ့ နိုင္ငံေတာ္” နဲ႔ စတာလင္ ဗ်ဴရိုကရက္တစ္ အႂကြင္းမဲ့ အာဏာရွင္စနစ္ လား လားမွ မသက္ဆိုင္ဘူး။ ရပ္ရွားမွာ စတာလင္ ဗ်ဴရိုကရက္တစ္ အာဏာ ရွင္ စနစ္ဟာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအထက္ကေန ရပ္တည္ေနတဲ့ ေၾကာက္ စဖြယ္ ဖိႏွိပ္ေရး အာဏာတခုသာ ျဖစ္တယ္။ မာ့(က္စ္) ေခတ္မွာ သုံးတဲ့ “အာဏာရွင္စနစ္” ဆိုတဲ့ စကားလုံးရဲ့ အနက္ဟာ ဒီကေန႔ေခတ္မွာ သုံးေနၾကတဲ့ ဒီစကားလုံးရဲ့ အနက္နဲ႔ လုံးဝ မတူဘူး။ စတာလင္၊ ဟစ္တလာ၊ မူဆိုလီနီ၊ ဖရန္ကို နဲ႔ ပီနိုေရွးတို႔ကို ၾကဳံခဲ့ရၿပီး တဲ့ေနာက္ အာဏာ ရွင္ စနစ္ဆိုတဲ့ စကားဟာ အက်ဥ္းစခန္းေတြ၊ ဂတ္စတာပိုနဲ႔ ေကဂ်ီဘီတို႔ကို ျမင္ေယာင္ေစ တယ္။ ဒါေပမယ့္ မာ့(က္စ္) ရည္ညႊန္းခဲ့တာက ေရာ မ သမၼတနိုင္ငံရဲ့ အာဏာရွင္စနစ္မ်ိဳးသာ ျဖစ္တယ္၊ (စစ္အ တြင္းလို) အေရးေပၚ အေျခအေနမ်ိဳးမွာ ခါတိုင္း သုံးေနက် ဒီမိုကေရစီ ယႏၲယားကို ယာယီ ရပ္ဆိုင္းထားၿပီး အာဏာရွင္ တေယာက္က ယာယီအခိုက္အတန႔္အားျဖင့္ ႁခြင္းခ်က္အာဏာေတြ က်င့္သုံးနိုင္ျခင္းကို ဆိုလိုခ်င္ တာ ျဖစ္တယ္။

ပါရီ ကြန္ျမဴးဟာ အႂကြင္းမဲ့ အာဏာရွင္ ျဖစ္ဖို႔ေဝးစြ၊ အင္မတန္ ဒီမိုကေရစီနည္းက်ေသာ လူထု အစိုးရပုံစံ တခု ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေပ်ာက္ကြယ္ သြားေစဖို႔ ရည္ရြယ္ ပုံေဖာ္ထားတဲ့ နိုင္ငံေတာ္တခုသာ ျဖစ္တယ္၊ အန္းဂယ္(လ္စ္) သုံးခဲ့သလိုဆိုရင္ semi-state သာ ျဖစ္တယ္။ လီနင္နဲ႔ ေဘာ္ ရွီဗစ္ေတြဟာ ေအာက္တိုဘာ ေတာ္လွန္ေရးၿပီး ေတာ့ ဆိုဗီယက္ နိုင္ငံေတာ္ကို ပါရီ ကြန္ျမဴး သြားခဲ့တဲ့ လမ္းအတိုင္း ထူေထာင္ခဲ့တယ္။ အလုပ္ သမားေတြက ဆိုဗီယက္ေတြကေန အာဏာယူခဲ့တယ္၊ ဆိုဗီယက္ေတြဆိုတာ တီထြင္ဖူးသမၽွထဲမွာ လူထု ကိုယ္စားျပဳ ဒီမို ကေရစီ အက်ဆုံး အဖြဲ႕ေတြ ျဖစ္တယ္။

အင္မတန္ ေနာက္ေကာက္က်ေနေသးတဲ့ အေျခအေနေတြ ရွိခဲ့ေပမယ့္လည္း ရပ္ရွားမွာ အလုပ္သမား လူတန္း စားက ဒီမိုကေရစီ အခြင့္အေရး ေတြ ခံစားခဲ့ရတယ္။ ၁၉၁၉ ပါတီ လုပ္ငန္းစဥ္ထဲမွာဆိုရင္ “လုပ္သားထု တရပ္ လုံး ႁခြင္းခ်က္မရွိ နိုင္ငံေတာ္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေရး အလုပ္မွာ ပါဝင္ လာေအာင္ လုပ္ေပးရမယ္” လို႔ အတိအလင္း ျပ ဌာန္းထားတယ္။ စီမံကိန္းနဲ႔ စနစ္တက် အေကာင္အထည္ေဖာ္ေသာ စီးပြားေရးစနစ္ရဲ့ ဦး တည္ရာလမ္းကို အလုပ္သမား သမဂၢေတြကပဲ ပဲ့ကိုင္ထားတယ္။ ဒီလုပ္ငန္းစဥ္ကို ကမၻာ့ ဘာသာစကားအသီးသီးနဲ႔ ျပန္ဆိုၿပီး က်ယ္က်ယ္ ျပန႔္ျပန႔္ ျဖန႔္ေဝခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၁၉၃၆ ခုႏွစ္ ဖယ္ထုတ္ရွင္းလင္းေရး ကာလမွာ ၁၉၁၉ ပါတီ လုပ္ငန္းစဥ္ကို အႏၲရာယ္ႀကီးေသာ မွတ္ တမ္းတခုအျဖစ္ သေဘာထားလာၾကတယ္၊ ဒီလုပ္ငန္းစဥ္ ေကာ္ပီ အားလုံး ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စုအတြင္း စာၾကည့္တိုက္ေတြ စာအုပ္ဆိုင္ ေတြကေန တိတ္တိတ္ေလး ဖယ္ ရွားခံခဲ့ရတယ္။

အလုပ္သမား လူတန္းစားက ဦးေဆာင္ အခန္းက႑ကေန မပါဝင္ခဲ့တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးတိုင္းမွာ တခ်ိဳ႕ေသာ အ ရာေတြ မလြဲမေသြ ထြက္ေပၚ လာလိမ့္မယ္။ နိုင္ငံေတာ္က လူ႔အဖြဲ႕အစည္းရဲ့ အေပၚကေန တက္ထိုင္လိုတဲ့ တိမ္းညႊတ္မႈတခု အျမဲရွိတယ္၊ တခ်ိဳ႕ေသာ အေျခအေနေတြမွာ ပိုင္းျဖတ္ခ်က္ အခိုင္မာဆုံး လူေတြေတာင္ အက်င့္ ပ်က္ျခစားသြားနိုင္တယ္ (သို႔) လူထုနဲ႔ ကင္းကြာသြားနိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ပဲ အလုပ္သမား ထု အာဏာ ရဲ့ နာမည္ေက်ာ္ အေျခခံ ေလးခ်က္ကို လီနင္ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္တယ္။

(၁)အရာရွိ အားလုံးကို ဒီမိုကေရစီနည္းက် လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေရြးေကာက္ရမယ္၊ လူထုက ျဖဳတ္ခ်ပိုင္ခြင့္ အျပည့္ရွိရမယ္။

(၂)ဘယ္အရာရွိမွ ကၽြမ္းက်င္ အလုပ္သမား တေယာက္ လုပ္ခလစာထက္ ပိုမရေစရ။

(၃)အျမဲတမ္း စစ္တပ္ မရွိေစရ၊ လူထု တရပ္လုံးကိုသာ လက္နက္တပ္ဆင္ထားရမယ္။

(၄)လူ႔အဖြဲ႕အစည္းကို စီမံအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အလုပ္ေတြအားလုံး လူတိုင္းလူတိုင္းက အလွည့္က် လုပ္ေဆာင္သြားရမယ္၊ ဒီအခ်က္ကို တစ တစ အေကာင္အထည္ ေဖာ္သြားရမယ္ (လူတိုင္းက ဗ်ဴရိုကရက္ ျဖစ္လာတဲ့အခါ ဘယ္သူမွ ဗ်ဴရိုကရက္ မျဖစ္ေတာ့ဘူး)။

ဒီအေျခအေနေတြဟာ လီနင္ စိတ္ကူးတည့္ရာ ခ်ေရးထားတာ မဟုတ္ဘူး။ ကုန္ထုတ္ ပစၥည္းေတြကို လူ႔အဖြဲ႕ အစည္းပိုင္ ျပဳထားၿပီး စီမံကိန္းနဲ႔ စနစ္တက် အေကာင္အထည္ေဖာ္တဲ့ စီးပြားေရးစနစ္မွာ စက္႐ုံ လည္ပတ္ရာ၊ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းကို ပဲ့ကိုင္ရာ၊ နိုင္ငံေတာ္ကို စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ရာမွာ လူထုႀကီးရဲ့ ပါဝင္မႈ အမ်ားဆုံး လိုအပ္တယ္။ ဒီ လို လူထု ကိုယ္တိုင္ ပါဝင္နိုင္ျခင္း မရွိရင္ ဗ်ဴရိုကေရစီ ႀကီးစိုးမႈ၊ အက်င့္ပ်က္ ျခစားမႈနဲ႔ စီမံ ခန႔္ခြဲမႈ အလြဲေတြဆီ မလြဲမေသြ ဦးတည္သြားလိမ့္မယ္၊ ဒီလိုျဖစ္လာရင္ စီမံကိန္းခ် စီးပြားေရးစနစ္ကို အတြင္းလွိုက္စားၿပီး ေနာက္ ဆုံးမွာ ဖ်က္ စီးသြားမယ္။ ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စုဟာ အဲဒီအတိုင္း ပ်က္စီးသြားခဲ့တယ္။ လီနင္ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ အခ်က္ေတြဟာ က်ဴးဘားက ျဖစ္ရပ္ ေတြေပၚလည္း အေရးႀကီးတဲ့ လႊမ္းမိုးမႈေတြ ရွိခဲ့တယ္၊ ေခ်ရဲ့ သေ ဘာ တရား အျမင္ ျဖစ္ေပၚတိုးတက္မႈအေပၚလည္း သက္ေရာက္မႈ ရွိခဲ့တယ္။

ေတာ္လွန္ေရး ဝန္ႀကီး

ေခ်ဟာ ေတာ္လွန္ေရး အစိုးရမွာ ရာထူးေနရာ အမ်ိဳးမ်ိဳး ယူခဲ့တယ္။ ေျမယာ ျပဳျပင္ေရး နိုင္ငံလုံးဆိုင္ရာ အင္စ တီက်ဳမွာ အလုပ္လုပ္ခဲ့တယ္။ က်ဴးဘား နိုင္ငံေတာ္ ဘဏ္ ဥကၠဌလည္း ျဖစ္ခဲ့တယ္၊ ေငြေၾကးေတြ ရိုက္ထုတ္ ရာမွာ သူ႔ရဲ့ နစ္(ခ္)နိမ္း ‘ေခ်’ လို႔ လက္မွတ္ထိုးခဲ့တယ္။ ဒီ တေလၽွာက္လုံး ေဂြဗားရားဟာ သူ႔ရာထူးအ ဆင့္ အ တိုင္း ေပးတဲ့ တရားဝင္ လစာေတြကို မယူခဲ့ဘူး၊ ေတာ္လွန္ေရး တပ္သားတေယာက္ရဲ့ လစာအတိုင္း နည္း နည္းေလးပဲ ယူခဲ့တယ္။

နည္းနည္းေလး အေသးစိတ္ ၾကည့္လိုက္မယ္ဆိုရင္ ဒီလူသားအေၾကာင္းကို အမ်ားႀကီး သိလာမယ္။ ‘ေတာ္ လွန္ေရး နမူနာ’ တခုအျဖစ္ ေဖာ္ ေဆာင္ဖို႔ သူဒီလို လုပ္ေဆာင္ခဲ့တာ။ တကယ္ေတာ့ ‘နိုင္ငံေတာ္နဲ႔ ေတာ္လွန္ ေရး’ က်မ္းထဲမွာ လီနင္ ေဖာ္ထုတ္ခဲ့တဲ့ ‘ဆိုဗီယက္ နိုင္ငံေတာ္ အတြင္းက ဘယ္အရာရွိမွ ကၽြမ္းက်င္ အလုပ္ သမား တေယာက္ လစာထက္ ပိုမရေစရ’ ဆိုတဲ့ မူကို ေခ် လိုက္နာ က်င့္သုံးခဲ့ျခင္း ျဖစ္တယ္။ ဒီ လုပ္ရပ္ဟာ ဗ်ဴရိုကေရစီနဲ႔ ဆန႔္က်င္ဘက္သာ ျဖစ္တယ္။ နိုင္ငံေတာ္က လူ႔အဖြဲ႕အစည္းရဲ့ အေပၚကို သူ႔ဘာသာ တက္ထိုင္ သြားနိုင္တဲ့ အႏၲ ရာယ္ကို မာ့(က္စ္)လိုပဲ လီနင္လည္း ေကာင္းေကာင္း သိထားခဲ့တယ္။ ဒီအႏၲရာယ္ဟာ အလုပ္ သမားထုရဲ့ နိုင္ငံေတာ္မွာလည္း ရွိခဲ့တယ္။

လီနင္က မာ့(က္စ္)နဲ႔ အန္းဂယ္(လ္စ္)တို႔ရဲ့ ပါရီ ကြန္ျမဴးအေပၚ ဆန္းစစ္သုံးသပ္ခ်က္ကို သူ႔ေလ့လာေရး ခရီး စ တင္အေျချပဳရာ သေဘာတရား အျဖစ္ ယူၿပီး ၁၉၁၇ မွာ ေပၚလာတဲ့ အလုပ္သမား နိုင္ငံေတာ္အတြင္း ဗ်ဴရို ကေရစီကို တိုက္ဖ်က္ဖို႔ အေရးႀကီး အခ်က္ေလးခ်က္ကို ေဖာ္ထုတ္ ခဲ့ျခင္း ျဖစ္တယ္။ ဒီေလးခ်က္ကို အေပၚမွာ တင္ျပခဲ့ၿပီးၿပီ။

“နိုင္ငံေတာ္ အရာရွိေတြကို တာဝန္ယူမႈရွိၿပီး လူထုက အခ်ိန္မေရြး ျဖဳတ္ခ်ပိုင္ခြင့္ရွိေသာ၊ သင့္တင့္တဲ့ လစာ သာ ေပးထားေသာ ‘ဖိုမင္ေတြ၊ အေကာင့္တန႔္ေတြ’လိုပဲ ငါတို႔ရဲ့ လမ္းညႊန္ခ်က္ေတြ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ ေပးရတဲ့ အေနအထားအထိ ေလၽွာ့ခ်ပစ္ရလိမ့္မယ္၊ (မွန္ပါတယ္၊ တတ္သိပညာရွင္ အမ်ိဳးအစား အားလုံးရဲ့ အကူအညီကို မလြဲမေသြ ယူရမွာပဲ)။ ဒါဟာ က်ေနာ္တို႔ ပစၥည္းမဲ့ လူတန္းစားရဲ့ အလုပ္ပဲ၊ ပစၥည္းမဲ့ ေတာ္လွန္ ေရး ကို ေအာင္ျမင္ေအာင္ လုပ္ရာမွာ က်ေနာ္တို႔ ဒီအတိုင္း လုပ္နိုင္တယ္၊ ဒီအတိုင္းပဲ အစျပဳရမယ္”။ (LCW, Vol. 25, p. 431)

ဆိုဗီယက္ အာဏာ စထူေထာင္ၿပီး အေစာပိုင္းလေတြမွာ (လီနင္ ကိုယ္တိုင္အပါအဝင္) ျပည္သူ႔ ေကာ္မစ္ဇာ တေယာက္ရဲ့ လစဟာ သာမန္ နိုင္ငံသားတေယာက္ရဲ့ အနိမ့္ဆုံး လုပ္ခလစာရဲ့ ႏွစ္ဆသာ ရွိတယ္။ ေနာက္ႏွစ္ ေတြမွာ ႐ူဘယ္(လ္) တန္ဖိုးနဲ႔ ကုန္ေဈးႏႈန္းေတြ အေျပာင္း အလဲ မ်ားခဲ့တယ္၊ လုပ္ခလစာေတြဟာ ေငြေၾကး တန္ ဖိုးအေပၚ လိုက္ၿပီး ေျပာင္းလဲခဲ့တယ္။ ကိန္းဂဏန္းအရ ၾကည့္ရင္ေတာ့ တခ်ိဳ႕အခ်ိန္ ေတြမွာ မယုံနိုင္စ ရာ ပဲ၊ ႐ူဘယ္ သိန္းဂဏန္း၊ သန္းဂဏန္း ျဖစ္သြားတဲ့ ကာလေတြလည္း ရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီလို ေငြေၾကးတန္ဖိုး မၿငိမ္တဲ့ ကာလေတြမွာေတာင္ နိုင္ငံေတာ္ အဖြဲ႕အစည္းေတြအတြင္းက အနိမ့္ဆုံး လစာနဲ႔ အျမင့္ဆုံး လစာ ၾကား  ကြာဟမႈ အခ်ိဳးအစားဟာ သတ္မွတ္ ထားတဲ့ အကန႔္အသတ္ထက္ မေက်ာ္ခဲ့ဘူး။ လီနင္ တသက္တာ လုံး မွာ ဒီအခ်ိဳးအစားဟာ ၁:၅ ထက္ တခါမွ မေက်ာ္ခဲ့ဖူးဘူး။

ဟုတ္ပါတယ္၊ ေခတ္ေနာက္က်က်န္ေနေသးတဲ့ အေျခအေနေတြမွာ ႁခြင္းခ်က္ေတြ ထားခဲ့ရတာ ရွိပါတယ္၊ ပါရီ ကြန္ျမဴး မူေတြကေန ေနာက္ ျပန္ဆုတ္သြားရတဲ့ ႁခြင္းခ်က္ေတြ မလြဲမေရွာင္သာ ရွိခဲ့တယ္။ ဆိုဗီယက္ နိုင္ငံ ေတာ္ ကို “ဘူဇြာ အထူးျပဳ ပညာရွင္ေတြ” ပူးေပါင္းလာေအာင္ စည္း႐ုံးဖို႔ သူတို႔ကို လစာေတြ ပိုေပးခဲ့ရတယ္။ အလုပ္သမား လူတန္းစားကိုယ္တိုင္က ပညာရွင္ေတြ မေမြးထုတ္နိုင္သေရြ႕ ဒီလိုမ်ိဳး “ဘူဇြာ အထူးျပဳ ပညာ ရွင္ေတြ”ကို လစာေတြ ပိုေပးရတာမ်ိဳး လုပ္ဖို႔ လိုအပ္ေနမွာပဲ။ ဒါ့အျပင္ တခ်ိဳ႕ေသာ စက္႐ုံ အလုပ္သမား အမ်ိဳး အစားေတြ၊ ႐ုံး အလုပ္သမား အမ်ိဳးအစားေတြကိုလည္း အထူး “shock worker” လစာႏႈန္းထားနဲ႔ ေပးခဲ့ရ တာ ေတြ ရွိခဲ့တယ္ (အေရးေပၚ အလုပ္ေတြ၊ အရမ္း ခက္ခဲ ပင္ပန္းလြန္းတဲ့ အလုပ္အမ်ိဳးအစားေတြမွာ လုပ္ရလို႔ သာမန္ အလုပ္သမားေတြထက္ လစာပိုေပးခဲ့ရတာမ်ိဳးကို ဆိုလို၊ အထူးသျဖင့္ ျပည္တြင္းစစ္ ျဖစ္ေနတဲ့ ကာလ မ်ိဳးမွာ။)

ဒါေပမယ့္ ကြန္ျမဴနစ္ေတြကိုေတာ့ ဒီလို အေလၽွာ့ေပး လိုက္ေလ်ာခဲ့တာမ်ိဳး မလုပ္ခဲ့ပါဘူး။ ကြန္ျမဴနစ္ေတြကို ကၽြမ္းက်င္ အလုပ္သမား တေယာက္ လစာႏႈန္းထားထက္ ပိုမယူဖို႔ တင္းတင္းၾကပ္ၾကပ္ တားျမစ္ထားခဲ့တယ္။ ဒီထက္ပိုၿပီး ရလာတဲ့ ဝင္ေငြမွန္သမၽွ ပါတီကို လႊဲအပ္ရ တယ္။ ျပည္သူ႔ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ေကာင္စီ ဥကၠဌဟာ ႐ူဘယ္ ငါးရာပဲ ရရွိခဲ့တယ္၊ ကၽြမ္းက်င္ အလုပ္သမား လစာ ႏႈန္းထားအတိုင္းပါပဲ။ ျပည္သူ႔ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား ေကာင္စီ ႐ုံးမန္ေနဂ်ာ V. D. Bonch-Bruevich က ၁၉၁၈ ေမလမွာ လီနင္ကို လစာေတြ အမ်ားႀကီး ပိုေပးတဲ့ အခါ သူ႔ကို လီနင္က “ျပင္းျပင္းထန္ ဆန႔္က်င္ခဲ့တယ္”၊ ဒီလုပ္ရပ္ဟာ “တရားမဝင္” ျခစားမႈလို႔ ေျပာခဲ့တယ္။

ရပ္ရွား ေတာ္လွန္ေရးတခုတည္း ထီးတည္းျဖစ္ခဲ့ျခင္း၊ ဘူဇြာ အထူးျပဳ ပညာရွင္ေတြနဲ႔ နည္းပညာသမားေတြကို လစာပိုေပးၿပီး အလုပ္ခန႔္ဖို႔ လိုအပ္ျခင္းေၾကာင့္ သာမန္ အလုပ္သမားထုနဲ႔ အဲဒီ အလႊာၾကား လစာ ကြာျခားမႈ ျမင့္မားခဲ့တယ္၊ ဒီတတ္သိပညာရွင္ေတြ ရတဲ့ လစာဟာ အစိုးရ အဖြဲ႕ဝင္ေတြ ရတဲ့ လစာထက္ ၅၀% ပိုမ်ား တယ္။ ဒါဟာ “ဘူဇြာ လိုက္ေလ်ာမႈ” လို႔ လီနင္ ျပစ္တင္ေဝဖန္ခဲ့တယ္။ ဒီအေျခအေနကို အတတ္နိုင္ဆုံး ျမန္ျ ၿမန္ ေျပာင္းလဲပစ္သင့္တယ္လို႔ မွတ္ခ်က္ခ်ခဲ့တယ္။

ေခ်ဟာ သီအိုရီပိုင္းမွာသာမက လက္ေတြ႕မွာပါ အလားတူ ေတာ္လွန္ေရး မူေတြကို အခိုင္အမာ က်င့္သုံးခဲ့ တယ္။

ေခ် နဲ႔ စတာလင္ဝါဒ

ေခ် ေဂြဗားရားဟာ အေသြးထဲ အသားထဲကကို ေတာ္လွန္ေရးသမား တဦး ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ပုဂၢိဳလ္ေရးဘဝမွာ အက်င့္ပ်က္ ျခစားမႈ လုံးဝကင္း ရွင္းၿပီး ဗ်ဴရိုကေရစီကို ရြံရွာစက္ဆုပ္တယ္၊ အခြင့္ထူးေတြနဲ႔ careerism ကို ရြံရွာ မုန္းတီးတယ္။ ေခ်ဟာ ေတာ္လွန္ေရး တပ္သားတေယာက္ရဲ့ အင္မတန္ တင္းၾကပ္ေသာ၊ ခိုင္က်ည္ေသာ ကိုယ္ က်င့္စံကို က်င့္သုံးခဲ့သူ ျဖစ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ပြဲခံၿပီးေနာက္ ျမင္ေတြ႕ လာရတဲ့ ဗ်ဴရိုကေ ရစီ အေတာင္အလက္ေတြ၊ ရာထူးႀကီးသူ ကပ္ဖားၿပီး စားခြက္ရွာျခင္းေတြေၾကာင့္ ေခ် အေတာ္ေလး စိတ္ ပ်က္သြားခဲ့ တယ္။

နီကီတာ ခ႐ူးရွက္လက္ထက္ ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စု ကြန္ျမဴနစ္ ပါတီရဲ့ တရားဝင္ ရပ္တည္ခ်က္ေတြကို ဆန႔္ က်င္တဲ့ သူ႔အျမင္ေတြကို ေခ် မၾကာခဏ ထုတ္ေျပာခဲ့တယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး “သီအိုရီ” ကို ေခ် ဆန႔္က်င္ခဲ့တယ္။ ေမာ္စကို နဲ႔ ေမာ္စကိုရဲ့ အိုင္ဒီေအာ့ လဂ်ီကို အထင္ႀကီး၊ လိုက္အတုခိုးခ်င္တဲ့ က်ဴး ဘား နိုင္ငံေရးသမားတခ်ိဳ႕ရဲ့ သေဘာထားကို ေခ် မႏွစ္ၿမိဳ႕ခဲ့ဘူး။ အထူးသျဖင့္ ဗ်ဴရိုကေရစီ၊ ကရစ္ယရစ္ဇင္နဲ႔ အခြင့္ထူးခံျခင္းေတြဟာ ေခ်ကို စိတ္ပ်က္‌ေစခဲ့တယ္။ ေခ်ရဲ့ ရပ္ရွား ခရီးစဥ္၊ အေရွ႕ဥေရာပ ခရီးစဥ္ေတြဟာ သူ႔ကို ေရွာ့ခ္ရ သြားေစခဲ့တယ္၊ စတာလင္ဝါဒကို သူထင္ထားတာနဲ႔ တျခားစီမွန္း နက္နက္နဲနဲ သေဘာက္ ေပါက္သြားခဲ့ တယ္။ ဗ်ဴရိုကေရစီ၊ အခြင့္ထူးေတြနဲ႔ အသက္ရႉၾကပ္ေလာက္ေအာင္ ခ်ဳပ္ျခယ္ ပုံသြင္းမႈေတြဟာ ေခ်ကို ႏွလုံးသားထဲအထိ စက္ဆုပ္သြားေစခဲ့ၿပီ။

ေခ်ဟာ ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ ဆိုဗီယက္ ေခါင္းေဆာင္ေတြကို ပိုပိုၿပီး ေဝဖန္လာခဲ့တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ပဲ တ ႐ုတ္ ဆိုဗီယက္ ပဋိပကၡမွာ အစ ပိုင္း တ႐ုတ္ဘက္ကို ညႊတ္သြားခဲ့ျခင္း ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ေခ်ကို ေမာ္ဝါဒီလို႔ ပုံေဖာ္ျခင္းဟာ ေခ်ကို မတရား ျပဳမူတာပဲ။ ခ႐ုရွက္ ရပ္ရွား ထက္ ေမာ္ရဲ့ တ႐ုတ္ကို ေခ် ပိုၿပီး ႏွစ္ၿခိဳက္တယ္လို႔ ယုံၾကည္စရာ ဘာအေၾကာင္းမွ မရွိဘူး။ ေခ်က တ႐ုတ္ဘက္ကို ယိမ္းတယ္လို႔ ထင္ခဲ့ရတာ က တာေဝးပစ္ ဒုံးေတြ က်ဴးဘားကေန ဖယ္ေပးဖို႔ ေမာ္စကိုရဲ့ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ကို တ႐ုတ္က ေဝဖန္ခဲ့လို႔ ျဖစ္တယ္။ ေမာ္စကိုရဲ့ ဒီလုပ္ရပ္ကို သစၥာေဖာက္မႈပဲလို႔ ေခ် ျမင္ခဲ့တယ္.

ေခ် ေဂြဗားရားကို တိက်တဲ့ မ်ိဳးတူစု ခြဲျခားသတ္မွတ္လို႔ မရနိုင္ဘူး။ ေခ်ဟာ ‘complex’ ျဖစ္ေနတဲ့ လကၡဏာ ေဆာင္တယ္၊ သူ႔မွာ အမွန္တရား ကို အျမဲတမ္း ရွာေဖြေနတဲ့ ‘အသီးထြန္းကားေသာ’ ဦးေႏွာက္ ရွိတယ္။ စတာ လင္ ဝါဒဟာ တရားေသ ဩဝါဒေတြဟာ ေခ် ေတြးေခၚစဥ္းစားပုံနဲ႔ ဆန႔္က်င္ဘက္ ျဖစ္တယ္။ ဗ်ဴရိုကေရစီကို က်ိဳးႏြံမႈ နဲ႔ ပုံတူသြင္း ေမြးထုတ္ျခင္းကို ေခ် လက္မခံဘူး၊ အခြင့္ထူးခံ အမ်ိဳးအစားအားလုံးကို ရြံရွာ မုန္းတီး တယ္။ ဒီအခ်က္ ေၾကာင့္ပဲ ဥေရာပကလာတဲ့ ဧည့္သည္ေတာ္ “ကြန္ျမဴနစ္” အရာရွိႀကီးနဲ႔ ဆိုဗီယက္ အုပ္စုအဖို႔ သံသယ ဝင္စရာ ျဖစ္ခဲ့ တယ္။ ျပင္သစ္ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီက စတာလင္ဝါဒီ ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ သူ႔ကို အေ တာ္ေလး ရန္လို မုန္းတီးၾကတယ္။ ေခ်ကို ဆန႔္က်င္ ပုံ ဖ်က္တဲ့ ကမ္ပိန္းေတြေတာင္ လုပ္ခဲ့ၾကေသးတယ္။ သူ႔ ကို “ပက္တီးဘူဇြာ တေဇာက္ကန္းသမား” လို႔ တံဆိပ္ကပ္ခဲ့ၾကတယ္။

စက္မႈဝန္ႀကီး

ေနာက္ပိုင္းက် ေဂြဗားရားဟာ စက္မႈ ဝန္ႀကီးအျဖစ္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့တယ္။ ဒီတာဝန္ယူထားတဲ့ ေခ်ဟာ ဆိုရွယ္လစ္ စီမံကိန္း စီးပြားေရး စနစ္ ထူေထာင္ျခင္း ျပႆနာေတြကို ခက္ခက္ခဲခဲ ႐ုန္းကန္ ေျဖရွင္းခဲ့ရတယ္၊ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးအၿပီး ရင္ဆိုင္ရတဲ့ ခက္ခဲၾကမ္းတမ္း လွေသာ အေျခအေနေတြၾကားကေန တည္ ေဆာက္ခဲ့ရတယ္။ စာေရးသူရဲ့ သူငယ္ခ်င္း ရဲေဘာ္တဦးျဖစ္တဲ့ စစ္ျပန္ က်ဴးဘား ထေရာ့စကီးဝါဒီ လီယြန္ ဖာရီ ရာဟာ ေခ်နဲ႔အတူ စက္မႈဝန္ႀကီးဌာနမွာ အလုပ္,လုပ္ခဲ့တယ္၊ ထေရာ့စကီးနဲ႔ ထေရာ့စကီးဝါဒအေၾကာင္း ေခ်နဲ႔ အမ်ားႀကီး ေဆြး ေႏြးခဲ့ရတယ္။ ဖာရီရာက ထေရာ့စကီး စာအုပ္ေတြ ေပးဖတ္ခဲ့တယ္၊ အဲဒီစာအုပ္ေတြကို ေခ် စိတ္ဝင္တစား ဖတ္ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ နား လည္ရခက္တဲ့ တခ်က္ရွိေနတယ္လို႔ ေခ် ထုတ္ေျပာခဲ့ဖူးတယ္။ “ထေရာ့စကီးက ဗ်ဴရိုကေရစီအေၾကာင္း အမ်ားႀကီး ေရးထားတယ္၊ ဘာသ ေဘာနဲ႔ ဒါေလာက္ အမ်ားႀကီး ေရး သလဲ”။ လီယြန္လည္း အတတ္နိုင္ဆုံး ႀကိဳးစား ရွင္းျပခဲ့တယ္၊ တေအာင့္ေလာက္ၾကာေတာ့ ေခ်က ေျပာ တယ္ “အား ဟုတ္ၿပီ၊ မင္းေျပာခ်င္တာ ငါသေဘာေပါက္ၿပီ”။

ေနာက္တရက္က် ေခ်နဲ႔ လီယြန္ ႀကံခင္းေတြထဲမွာ ႀကံခုတ္ေနၾကတယ္။ အင္မတန္ ပင္ပန္းဆင္းရဲတဲ့ ဒီအလုပ္ လုပ္ေနခ်ိန္ ကား အနက္ႀကီး တစင္း ယာခင္းထဲ ျဖတ္ေမာင္းၿပီး လာေနတာကို လီယြန္ ေတြ႕လိုက္ရတယ္။ သူ က ေခ့်ဘက္ကို လွည့္လိုက္ၿပီး ‘ရဲေဘာ္ ခင္ဗ်ားဆီ ဧည့္သည္ လာေနတာနဲ႔ တူတယ္’ လို႔ ေျပာလိုက္တယ္။ ေခ် က ေမာ့ၾကည့္ၿပီး အံ့အားသင့္သြားတယ္၊ လစ္မဇီး ဇိမ္ခံကားႀကီးတစင္းကို ေတြ႕လိုက္ရ တယ္။ အဲဒီေနာက္ သူ႔ မ်က္ႏွာ အျပဳံးတပြင့္နဲ႔ လင္းလက္သြားတယ္၊ ေခ်က လီယြန္ကို ေျပာလိုက္တယ္ “မင္း ဒါကို ေစာင့္ၾကည့္ ထား”။

ကားက ရပ္သြားတယ္၊ နက္တိုင္ေတြနဲ႔ ဝတ္စုံျပည့္ ဝတ္ထားတဲ့ အရာရွိတေယာက္ ကားထဲက ထြက္လာၿပီး ေခ့် ဆီ ေလၽွာက္လာတယ္။ သူမွ ပါးစပ္မဟနိုင္ေသးခင္ ေခ်က အဲဒီ အရာရွိကို ေအာ္လိုက္တယ္ “ခင္ဗ်ား ဒီမွာ ဘာလုပ္ေနတာလဲ၊ ထြက္သြားစမ္းပါ၊ ဒီမွာ ဗ်ဴရိုကရက္ေတြ က်ဳပ္တို႔ အလိုမရွိဘူး”။ အႏွီ အရာရွိလည္း မ်က္ ႏွာႀကီး နီၿပီး ဇိမ္ခံကားႀကီးဆီ ျပန္ထြက္သြားခဲ့တယ္။ ေခ်က လီယြန္ဘက္ကို လွည့္ၿပီး “မင္း ေတြ႕လား” လို႔ ေအာင္ပြဲခံ အျပဳံးနဲ႔ ေျပာလိုက္တယ္။

က်ဴးဘား ထေရာ့စကီးဝါဒီေတြ အဖမ္းခံရေတာ့ သူတို႔ေတြ လြတ္ေအာင္ ေခ် ကိုယ္တိုင္ ၾကားဝင္ ေျပာေပး ခဲ့ တယ္။ လီယြန္ ထေရာ့စကီးရဲ့ လက္ရာေတြကို ေလ့လာၾကဖို႔လည္း ေခ်က အဆိုျပဳခဲ့တယ္၊ ထေရာ့စကီးကို ေအာ္သေဒါ့ (ခ္စ္) မဟုတ္တဲ့ မာ့(က္စ္)ဝါဒီ တဦးလို႔ ေခ်က သ ေဘာထားခဲ့တယ္။ ေခ်ရဲ့ ဒီသေဘာထားဟာ ေမာ္စီတုန္း ေနာက္လိုက္ေတြ သေဘာထားနဲ႔ အေတာ္ကြာျခားတယ္၊ ေမာ္ဝါဒီေတြက ထေရာ့ စကီးကို တန္ျပန္ ေတာ္လွန္ေရး သမား၊ ဆိုရွယ္လစ္ဇင္ရဲ့ ရန္သူလို႔ သေဘာထားၾကတယ္။

Armando Hart Dávalos ဆီေရးတဲ့ ေခ် ေဂြဗားရား စာထဲမွာ အဲဒီ အေတြးအျမင္ေတြကို ေဖာ္ထုတ္ထားတယ္။ ဒီေပးစာကို ၁၉၉၇ ခုႏွစ္၊ စက္ တင္ဘာလတုန္းက က်ဴးဘားမွာ ထုတ္ေဝခဲ့တယ္။ ဒီေပးစာကို တန္ေဇးနီးယား နိုင္ငံ ဒါအက္(စ္)ဆယ္လန္းၿမိဳ႕ကို ေရာက္ေနတုန္းက ၁၉၆၅ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ (၄)ရက္ေန႔မွာ ေရးခဲ့ျခင္း ျဖစ္ တယ္။ ေခ်ရဲ့ အာဖရိကန္ ခရီးစဥ္အတြင္း ေရးခဲ့တဲ့ ေပးစာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစာထဲမွာ ဆိုဗီယက္ အ ဘိဓမၼာနဲ႔ က်ဴး ဘား နိုင္ငံေရးသမား တခ်ိဳ႕ရဲ့ ဆိုဗီယက္ ေနာက္ၿမီးဆြဲ က်ိဳးႏြံမႈကို ေခ်က ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေဝဖန္ထားတယ္။

“အခု အားလက္ရက္[!] ကာလမွာ အဘိဓမၼာ ေလ့လာေရးေတြ ဖိလုပ္ေနမိတယ္၊ ဒီလို အားတက္သေရာ ေလ လာဖို႔ ရည္ရြယ္ထားတာ ၾကာ ေနၿပီ။ ပထမဆုံး ေတြ႕ရတဲ့ ျပႆနာေတြက က်ဴးဘားလို ေရးသား ထုတ္ေဝ ထားတာ ေလာက္ေလာက္လားလား ဘာမွမရွိဘူး၊ ဆိုဗီယက္ ရပ္ ရွားက လာတဲ့ စာအုပ္ထူထူႀကီးေတြေတာ့ ရွိပါရဲ့၊ ဒီစာအုပ္ ေတြကို ဖတ္ဖို႔ရာလည္း မလြယ္ဘူး၊ ဒီစာအုပ္ေတြ ဖတ္လို႔လည္း စဥ္းစားေတြးေခၚ မႈကို လႈပ္ႏွိုး နိုင္မွာ မဟုတ္ဘူး။ ပါတီက ခင္ဗ်ား စဥ္းစားဖို႔ မလိုေအာင္ လုပ္ေပးထားၿပီးသား ျဖစ္ေနတယ္၊ ခင္ဗ်ားအေနနဲ႔ သူေတြ႕ ခ်ေကၽြးတာ ကို ၿမိဳခ်႐ုံပဲရွိတယ္။ နည္းလမ္းတခုအေနနဲ႔ဆို ဒါဟာ မာ့(က္စ္)ဝါဒနဲ႔ ေျဖာင့္ေျဖာင့္ႀကီး ဆန႔္က်င္ေနတယ္၊ ဒီထက္ပို ဆိုးတာက အဲဒီစာအုပ္ အမ်ားစုဟာ အရည္အေသြး ညံ့ဖ်င္းလြန္းတယ္။”

“က်ဴးဘားမွာ ထုတ္ေဝေနတာေတြကို ၾကည့္လိုက္မယ္ဆိုရင္ ဆိုဗီယက္နဲ႔ ျပင္သစ္ စာေရးဆရာေတြရဲ့ စာအုပ္ ေတြပဲ တပုံတေခါင္း ေတြ႕ရလိမ့္မယ္ [ျပင္သစ္က Garaudy လို အမာလိုင္း စတာလင္ဝါဒီ စာေရးဆရာေတြ ကို ရည္ညႊန္း ေျပာေနျခင္း ျဖစ္တယ္]။ ဒီလိုျဖစ္ေနတာ ဟာ ေပါ့ေပါ့ေလး ဘာသာျပန္ ထုတ္ေဝေနၾကလို႔၊ သေဘာ တရားေရးမွာ ေနာက္ၿမီးဆြဲ အယူအဆ အားေကာင္းေနလို႔ ျဖစ္တယ္။ လူထုကို မာ့(က္စ္)ဝါဒ ယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ နီး စပ္ေအာင္ ဒီလိုလုပ္လို႔ မရဘူး။ လြန္ေရာကၽြံေရာ မာ့(က္စ္)ဝါဒ ျဖန႔္ခ်ိေရးပဲ ျဖစ္မယ္၊ အရည္အေသြး ေကာင္း မြန္တယ္ဆိုရင္ မာ့(က္စ္)ဝါဒ ျဖန႔္ခ်ိေရးလည္း လိုအပ္ပါတယ္ (အခုဟာက အရည္အေသြးကလည္း ခ်ာတူး လန္) ဒါေပမယ့္ ဒီေလာက္နဲ႔ မလုံ ေလာက္ေသးဘူး”။

မာ့(က္စ္)၊ အန္းဂယ္(လ္စ္)၊ လီနင္၊ စတာလင္နဲ႔ တျခား ႀကီးျမတ္ေသာ မာ့(က္စ္)ဝါဒီေတြရဲ့ က်မ္းေပါင္းခ်ဳပ္လက္ ရာေတြ ေလ့လာျခင္း အပါ အဝင္ အင္မတန္ က်ယ္ေျပာတဲ့ နိုင္ငံေရး ေလ့လာမႈဆိုင္ရာ ပညာေရး အစီအစဥ္ တခု ေခ် တင္ျပခဲ့တယ္။ ေခ်က ဆက္ေျပာတယ္၊ “ဥပမာ ရို ဆာ လက္(ခ္)ဇင္ဘာ့(ဂ္) လက္ရာေတြကို ဘယ္သူ မွ မဖတ္ၾကဘူး၊ ရိုဆာဟာ မာ့(က္စ္)ကို ေဝဖန္ရာမွာ အမွားေတြ ရွိခဲ့တယ္၊ ဒါေပမယ့္ သူမ ဟာ ဂ်ာမနီ ေတာ္ လွန္ေရး ကာလမွာ လုပ္ႀကံ သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရတယ္၊ ဒီလို ျဖစ္ရပ္ေတြမွာ အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕စနစ္ရဲ့ ဗီဇက ငါတို႔ တေတြထက္ ပို ႀကီးမားေနတယ္။ ေကာက္စကီးနဲ႔ ဟစ္(လ္)ဖာရင္း (Hilfering) တို႔လို ေနာက္ပိုင္းမွာ လမ္း လြဲ သြားတဲ့ မာ့(က္စ္)ဝါဒီေတြရဲ့ လက္ရာေတြလည္း ဒီမွာ မရွိဘူး။ သူတို႔တေတြဟာ မာ့(က္စ္)ဝါဒ ဘ႑ာတိုက္ကို ျဖည့္တင္းခဲ့ၾကသူေတြ။ [တကယ္ေတာ့ ေခ် ေျပာလိုတာ ဩစထရီးယန္း မာ့(က္စ္)ဝါဒီ Rudolf Hilferding ျဖစ္တယ္၊ Hilfering လို႔ စာလုံးမေပါင္းပါဘူး]။ စေကာ္လာဆန္ျခင္း လုံးဝမရွိတဲ့ ေခတ္ၿပိဳင္ မာ့(က္စ္)ဝါဒီ ေတာ္ ေတာ္မ်ားမ်ားရဲ့ လက္ရာေတြလည္း က်ဴးဘားမွာ မရွိဘူး။”

ရႊင္ရႊင္ျမဴးျမဴးေလးနဲ႔ ထပ္ျဖည့္လိုက္ေသးတယ္ “ခင္ဗ်ား မိတ္ေဆြ ထေရာ့စကီး ေရးခဲ့တဲ့ လက္ရာေတြကို လည္း ေလ့လာသင့္တယ္”။ ရပ္ရွား နဲ႔ အေရွ႕ဥေရာပက ဗ်ဴရိုကရက္တစ္ အစိုးရစနစ္ေတြရဲ့ သ႐ုပ္မွန္ကို ျမင္ၿပီး စိတ္ပ်က္လာတာနဲ႔အမၽွ ထရာ့စကီး အယူအဆေတြကို ေခ် ပိုပိုၿပီး စိတ္ဝင္စားလာခဲ့တယ္။ ေခ် ေဂြဗားရားဟာ စာေပကို အ႐ူးအမူး ဖတ္တဲ့သူ၊ ဘိုလီးဗီးယားကို ေနာက္ဆုံအေခါက္ စစ္တိုက္ထြက္ေတာ့ စာအုပ္ ေတြ အမ်ား ႀကီး သယ္သြားခဲ့တယ္။ ဒီထဲမွာ ထေရာ့စကီး စာအုပ္ေတြ ပါဝင္ေနတယ္၊ စဥ္ဆက္မျပတ္ ေတာ္လွန္ေရး ‘Permanent Revolution’ နဲ႔ ရပ္ရွား ေတာ္လွန္ေရး သမိုင္း ‘History of the Russian Revolution’ စာအုပ္ေတြ။

ေတာထဲ ေတာင္ထဲ တိုက္ပြဲဝင္ရတဲ့ ေျပာက္က်ားစစ္ရဲ့ အင္မတန္ ၾကမ္းတမ္း ခက္ခဲတဲ့ အေျခအေနေတြမွာ တပ္သား တေယာက္က မျဖစ္ မေန ဖတ္ဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔ သတ္မွတ္ထားတဲ့ စာအုပ္ေတြပဲ သူထည့္ သယ္ သြားမွာ ပဲ။ ဒီအခ်က္ဟာ အဲဒီကာလ ေခ် ဘယ္လို ေတြးေခၚစဥ္း စားေနမလဲ ဆိုတာကို အမ်ားႀကီး ေျပာျပ သြားတယ္။ ေခ် သာ အသက္ရွင္ေနခဲ့ရင္ ထေရာ့စကီးဝါဒဘက္ကို ေခ် ေရာက္လာလိမ့္မယ္၊ တကယ္ေတာ့ သူ႔အသက္ကို ႏႈတ္ယူ မခံရခင္ကတည္းက ေခ်ဟာ ဒီအေတြးအေခၚ လမ္းေၾကာင္းေပၚကို စေရာက္ေနခဲ့ၿပီ။

ေခ် ဆန႔္က်င္ေရး ကမ္ပိန္း

ေခ် ေဂြဗားရားဟာ ပိုင္းျဖတ္ခ်က္ ခိုင္မာတဲ့ ေတာ္လွန္ေရးသမား ကြန္ျမဴနစ္ တေယာက္ျဖစ္ပါတယ္။ သူဟာ အင္တာေနရွင္နယ္ဝါဒီ တဦး လည္း ျဖစ္တယ္၊ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးကို ကာကြယ္ဖို႔ ကမၻာ့ အျခားေနရာ ေတြကို ေတာ္လွန္ေရး ျပန႔္ပြားသြားဖို႔ လိုအပ္မွန္း သူေကာင္း ေကာင္း နားလည္ခဲ့တယ္။ ေတာ္လွန္ေရး ျပန႔္ပြား သြားေအာင္ အာဖရိကနဲ႔ လက္တင္ အေမရိကမွာ သူ အားထုတ္ခဲ့တယ္။ ဒါဟာ ေခ်ရဲ့ အား ေကာင္းတဲ့ အျခမ္း ျဖစ္တယ္။ သူ႔ရဲ့ အားနည္းတဲ့ အျခမ္းက ေတာ္လွန္ေရးကို အေျခခံအားျဖင့္ လယ္သမား ေပ်ာက္ၾကား စစ္ပြဲ အျဖစ္ ျမင္ခဲ့ တာပဲ၊ ဆိုရွယ္လစ္ ေတာ္လွန္ေရးမွာ အလုပ္သမား လူတန္းစားက အေရးအႀကီးဆုံး အခန္း က႑က ရွိေနမွန္း ျပည့္ျပည့္ ဝဝ နားမလည္ခဲ့ဘူး။

ေခ်ေဂြဗားရား လုပ္ႀကံခံရျခင္း ႏွစ္ေလးဆယ္ျပည့္ ကာလမွာ ေခ် ဆန႔္က်င္ေရး ကမ္ပိန္းေတြ ဆူညံဆူညံ ျဖစ္ လာတယ္။ ေခ်ကို လက္ယာ ဘက္ကပဲ တိုက္ခိုက္တာ မဟုတ္ဘူး။ အန္နားခစ္(စ္)ေတြ၊ လစ္ဘာေတး ရီး ယန္း ေတြ နဲ႔ ‘ဒီမိုကရက္’ အမ်ိဳးအစား ေပါင္းစုံက တိုက္ခိုက္ၾက တယ္။ Regis Debray ရဲ့ ေခ်ကို ေဝဖန္မႈေတြ ဟာ အင္မတန္ စိတ္ပ်က္ရြံရွာဖို႔ ေကာင္းတယ္။ Regis Debray ဆိုတာ ေခ်ရဲ့ ဘိုလီးဗီယား ေနာက္ဆုံး စစ္ဆင္ေရး မွာ အင္မတန္ ေကာက္က်စ္ ယုတ္မာတဲ့ ေနရာကေန ပါဝင္ခဲ့တဲ့ သစၥာေဖာက္၊ သူရဲေဘာေၾကာင္ တေကာင္ပါ၊ ေနာက္ ေတာ့ ျပဳျပင္ေရးဝါဒီ ျဖစ္လာၿပီး Mitterand (၁၉၈၁ ကေန ၁၉၉၅ အထိ ျပင္သစ္ သမၼတ လုပ္ခဲ့သူ) ရဲ့ အႀကံေပး ျဖစ္လာတယ္။

နာမည္ေက်ာ္ ေခ့် အတၳဳပၸတၱိ စာအုပ္ကို ေရးခဲ့တဲ့ Jon Lee Anderson နဲ႔ Jorge Castaneda and Octavio Paz တို႔လို တျခား “ပညာတတ္ေတြ” ကလည္း လူ႔စဥ္းလဲေတြ၊ သစၥာေဖာက္ေတြရဲ့ ေခ် ဆန႔္က်င္ေရး ကမ္ပိန္းမွာ သံၿပိဳင္ေတးကို ဝင္ဟဲလာၾကတယ္၊ ေခ်ကို “ရိုးရိုးရွင္းရွင္း နား လည္လြယ္ေအာင္ ျပန္ျဖည္ရမယ္” လို႔ ဆို လာ ၾကတယ္၊ သေဘာက ေခ်ရဲ့ ေတာ္လွန္ေရး အစဥ္အလာကို အညစ္အေၾကးေတြ သြန္ေလာင္း ၾကမယ္။ ဒီလို စက္ဆုပ္ဖြယ္ ပုံဖ်က္ တိုက္ခိုက္ျခင္းကို လက္တင္ အေမရိကတိုက္က “လက္ဝဲ” ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေထာက္ခံ ေပးထားၾက တယ္။ ဒါဟာ အရင္းရွင္စနစ္ အိုမင္ ယိုယြင္းေနတဲ့ ကာလမွာ “ဒီမိုကရက္တစ္” ပညာတတ္ေတြ ဘယ့္ေလာက္ေတာင္ ပ်က္စီးေနၿပီလဲ ေဖာ္ၿပ ေနတဲ့ ေနာက္ထပ္ အညႊန္းကိန္း တခုေပါ့။

စာေရးဆရာ ေပါ(လ္)ဘားမန္က ဆိုတယ္၊ “ေခ်ကို ပုဂၢိဳလ္ေရး ကိုးကြယ္မႈ ေခတ္သစ္ပုံစံ” ဟာ အတိုက္အခံ ေတြရဲ့ အလုပ္ကို နားလည္ရ ခက္ ေစတယ္၊ ေပါ(လ္)ဘားမန္ ယုံၾကည္တာက က်ဴးဘားမွာ လတ္တေလာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ “အင္မတန္ ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားေသာ လူမႈ တိုက္ပြဲ”တခု ျဖစ္တယ္။ က်ဴးဘားမွာ အင္မတန္ ႀကီး က်ယ္ ခမ္းနားတဲ့ လူမႈ တိုက္ပြဲတခု ျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာ အမွန္ပါပဲ။ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ တန္ျပန္ ေတာ္ လွန္ေရး ၾကားက တိုက္ပြဲ။ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္သီးေအာင္ပြင့္ေတြကို ဆက္လက္ ကာကြယ္လိုသူေတြနဲ႔ “ဒီမိုကေရစီ” အလံအတု ထူၿပီး က်ဴးဘားကို အရင္းရွင္စနစ္ ကၽြန္ျပဳမႈဆီ ျပန္ဆြဲေခၚသြားလိုသူေတြၾကားက တိုက္ပြဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ရပ္ရွားမွာ ျဖစ္ခဲ့သလို တိုက္ပြဲမ်ိဳး။ ဒီ တိုက္ပြဲမွာ ဘက္မလိုက္ဘဲ ၾကားေနဖို႔ မျဖစ္နိုင္ဘူး။ အႏွီ “ဒီမိုကရက္ ပညာရွင္ေတြ” ဟာ အရင္းရွင္ တန္ျပန္ ေတာ္လွန္ေရး ဘက္မွာ ေျဗာင္ က်က် ရပ္ေနၿပီးသား ျဖစ္တယ္။

ေနာက္ထပ္ လူ႔စဥ္းလဲ တေယာက္က စာေရးဆရာ ခရစ္(စ္)တိုဖာ ဟစ္ခ်န္း(စ္)။ သူ႔ကိုယ္သူေတာ့ ဆိုရွယ္လစ္ တေယာက္၊ က်ဴးဘား ေတာ္ လွန္ေရး ေထာက္ခံသူ တေယာက္လို႔ တခါကထင္ခဲ့ဖူးသူ။ အခုေတာ့ တျခား သူ႔ မိတ္ေဆြ လူလတ္တန္းစား ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားလိုပဲ စိတ္ ေျပာင္းသြားခဲ့ၿပီ။ ေခ်ရဲ့ အစဥ္အလာ အေမြနဲ႔ ပတ္ သက္လို႔ သူက ေရးတယ္ “ေခ် က်ရႈံးသြားလို႔သာ သူ႔ကို ျပယုဂ္တခုလို ျဖစ္ေစခဲ့တာပါ၊ ေခ့် ဇာတ္လမ္းက ရႈံး နိမ့္မႈနဲ႔ အထီးက်န္မႈ ဇာတ္ပဲ၊ ဒါ့ေၾကာင့္လည္း ညႇို႔အားေကာင္းေနတာ။ သူသာ အသက္ရွင္ေနေသးရင္ ေခ်ရဲ့ ယုံတမ္းေတြ လည္း ေသဆုံးသြားတာ ၾကာေလာက္ပါၿပီ”။

မဟုတ္ဘူး မိတ္ေဆြ၊ ေခ်ေဂြဗားရားဟာ ဘယ္တုန္းကမွ မေသခဲ့ဘူး၊ ရွင္သန္ေနပါတယ္။ ဒီလို ေကာက္က်စ္ တဲ့ ဘူဇြာ ေၾကာင္သူေတာ္ တ သိုက္ကို အားလုံးက ေမ့သြားတဲ့ေနာက္မွာလည္း ေခ်ကို အျမဲ ေအာက္ေမ့ သ တိရ ေနၾကလိမ့္မယ္။ ဟုတ္ပါတယ္၊ ေခ် အေရးနိမ့္ခဲ့တယ္။ ဒါေပ မယ့္ အနည္းဆုံးေတာ့ ေခ်မွာ တိုက္ရဲတဲ့ သတၱိ ရွိတယ္။ မၽွတေသာ အေရးေတာ္ပုံတခုအတြက္ တိုက္ရင္း ဂုဏ္ေရာင္ေျပာင္စြာ က်ဆုံးသြား ျခင္းဟာ သမိုင္း ျဖစ္စဥ္ရဲ့ ေဘးကေန ရပ္ၾကည့္ၿပီး ဘာမွ မလုပ္ဘဲ ေလေပါေနရတာ၊ တြတ္ထိုးေနရတာ၊ ေစာဒကတက္ ေနရတာထက္ အဆ တေထာင္ေက်ာ္ ပိုေကာင္းမြန္ေပတယ္။

အၾကမ္းဖက္ ေတာ္လွန္ေရး ျပႆနာ

ေခ် ဆန႔္က်င္ေရး အဓိက စြပ္စြဲခ်က္တခုက ရက္ရက္စက္စက္ ႏွိပ္ကြပ္မႈေတြ မလိုအပ္ဘဲ ခံခဲ့ရတာ ေခ့်မွာ တာ ဝန္ ရွိတယ္လို႔ ဆိုတယ္။ တ ကယ့္ အခ်က္အလက္ေတြက ဘာေတြလဲ။ အာဏာရွင္ အစိုးရကို ၿဖိဳ ခ်ၿပီး တဲ့အခါ ေခ် ေဂြဗားရားကို “အျမင့္ဆုံးအဆင့္ စီရင္ပိုင္ခြင့္ရွိသူ” ရာ ထူး ခန႔္အပ္ခဲ့တယ္၊ ၿပီးခဲ့တဲ့ အစိုးရ လက္ ထက္က စစ္ရာဇဝတ္သားေတြလို႔ သံသယရွိသူ ရာနဲ႔ခ်ီၿပီး ခုံ႐ုံးတင္ စစ္ေဆး၊ အေရးယူရာမွာ ႀကီး ၾကပ္ေပး ရ တယ္။ La Cabana အက်ဥ္းေထာင္ အႀကီးအကဲတေယာက္အေနနဲ႔ အရင္ ဘာတစ္(စ္)တာ အစိုးရ အရာရွိ ေတြ၊ “ကြန္ျမဴ နစ္ လႈပ္ ရွားမႈေတြ ႏွိပ္ကြပ္ေရး ဗ်ဴရို” အဖြဲ႕ဝင္ေတြကို ခုံ႐ုံးတင္ စစ္ေဆး အေရးယူရာမွာ ေခ်က ႀကီးၾကပ္ ကြပ္ ကဲေပးခဲ့တယ္။ ေတာ္လွန္ေရး ရန္သူေတြ က ဒီအခ်က္ကို ေထာက္ျပၿပီး ေခ် ဆန႔္က်င္ေရး ေအာက္လုံးထိုး တိုက္ခိုက္မႈေတြ ေတာက္ေလၽွာက္လုပ္လာၾကတယ္။ ေခ်ကို “သားသတ္ သမား” လို႔ တံဆိပ္ကပ္ ထိုးႏွက္ ထားတဲ့ ေဆာင္းပါးေတြ တပုံတေခါင္းႀကီး ျမင္ေတြ႕လာရတယ္။

ဂၽြန္လီးအန္ဒါဆန္ရဲ့ ေခ် အေၾကာင္း စာအုပ္ထဲမွာ အခုလို ေရးထားတယ္ -

“ဇန္နဝါရီ တလလုံး စစ္ရာဇဝတ္သားလို႔ သံသယဝင္သူေတြကို ဖမ္းစီးၿပီး La Cabana အက်ဥ္းေထာင္ကို ေန႔ တိုင္း ေခၚလာၾကတယ္။ ဖမ္းခံရ သူ အမ်ားစုက အရင္အစိုးရ ယႏၲယားရဲ့ ထိပ္ပိုင္း အရာရွိေတြလည္း မဟုတ္ ဘူး၊ အမ်ားစုက သူပုန္ေတြ ၿမိဳ႕ကို သိမ္းၿပီး ေလေၾကာင္း ေရ ေၾကာင္းခရီးေတြ ရပ္ဆိုင္း မပစ္ခင္ကတည္းက ထြက္ေျပးလြတ္ေျမာက္သြားၾကတယ္ (သို႔) သံ႐ုံးေတြမွာ ပုန္းခိုေနၾကတယ္။ မေျပးဘဲက်န္ခဲ့သူ အမ်ားစုက ကိုယ္စားလွယ္ေတာ္ေတြ (သို႔) သာမန္ ေအာက္ေၿခ သတင္းေပးေတြ နဲ႔ စစ္ေၾကာေရး ရဲေတြ။ ခုံ႐ုံးတင္ စစ္ေဆး မႈေတြကို ည ၈/၉ နာရီမွာ စေလ့ရွိတယ္၊ မ်ားေသာအားျဖင့္ မနက္ ၂နာရီ ၃နာရီေလာက္မွာ စီရင္ခ်က္ ခ်ေလ့ရွိ တယ္။ Duque de Estrada က “အျမင့္ဆုံးအဆင့္ စီရင္ပိုင္ခြင့္ရွိသူ” ေခ်နဲ႔အတူ ထိုင္ၿပီး သက္ေသေတြ စု ေဆာင္း၊ ထြက္ဆိုခ်က္ ေတြယူ၊ စစ္ေဆးမႈအတြက္ ျပင္ဆင္ေပးရတယ္။ ဒီလူေတြရဲ့ ကံ ၾကမၼာကို ေခ်က အဆုံး သတ္ စီရင္ခ်က္ခ်တယ္” (Source: Anderson, Jon Lee. Che Guevara: A Revolutionary Life, New York: 1997, Grove Press, pp. 386-387.)

ေခ် လက္ေအာက္မွာ အလုပ္လုပ္ခဲ့တဲ့ ေရွ႕ေန José Vilasuso က ဒါေတြဟာ “ဥပေဒမဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြ” လို႔ ေျပာခဲ့တယ္၊ “အခ်က္အ လက္ေတြကို ေယဘုယ် တရားစီရင္ေရး မူေတြ ဘာမွ မစဥ္းစားဘဲ ဆုံးျဖတ္ သြားခဲ့တယ္”၊ “စုံစမ္းစစ္ေဆးေရး အရာရွိရဲ့ အဆိုျပဳခ်က္ေတြက အျပစ္က်ဴးလြန္ေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္ထားတဲ့ ျငင္းဖ်က္လို႔ မရနိုင္ တဲ့ သက္ေသျဖစ္တယ္” လို႔ Vilasuso ေျပာခဲ့တယ္။ “အရင္အစိုးရ လက္ ထက္က ခံခဲ့ရ သူေတြရဲ့ ေဆြမ်ိဳးေတြကို အခု စြဲခ်က္တင္ခံရသူေတြ စီရင္ခ်က္ခ်ရာမွာ တာဝန္ေပးခဲ့တာေတြ ရွိတယ္” လို႔ သူက ေျပာေသး တယ္။

ေအသင္ ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒကို ေရးဆြဲခဲ့ၿပီး ဥပေဒေတြ အေၾကာင္း အနည္းအက်ဥ္း နားလည္တဲ့ Solon the Great က အခုလို ေျပာခဲ့ဖူး တယ္ “ဥပေဒဆိုတာ ပင့္ကူအိမ္နဲ႔ တူတယ္၊ ငပမႊားေလးေတြဆို ဖမ္းမိတယ္၊ အေကာင္ ႀကီးေတြက် ပင့္ကူအိမ္ကို ဆြဲျဖဲပစ္တယ္”။ ဥပေဒ ဆိုတာ သူ႔ေနာက္မွာ ရွိေနတဲ့ လူတန္းစား အက်ိဳး စီးပြားေတြကို ဘယ္ေတာ့မွ မေက်ာ္လြန္နိုင္ဘူး။ ဘူဇြာေတြဟာ ဘဏ္ႀကီးေတြ၊ လက္ဝါးႀကီး အုပ္ အရင္းရွင္ ႀကီးေတြရဲ့ အာဏာရွင္စနစ္ကို ဖုံးဖိထားဖို႔ ဘက္မလိုက္သေယာင္ ေဆာင္ထားတဲ့ ဥပေဒ မ်က္ႏွာဖုံးကို တပ္ ဆင္ထားၾကတယ္။ ဒီဥပေဒ မ်က္ႏွာဖုံးက အုပ္စိုးသူ လူတန္းစားအဖို႔ အသုံးမတည့္ေတာ့ရင္ အဲဒီ ဥပေဒ ဆို တာေတြ ေဘးဖယ္ထုတ္ၿပီး အာဏာရွင္စနစ္ကို ေျဗာင္ က်က် က်င့္သုံးၾကတယ္။

အေပၚက ေကာက္စာမွာ ဆိုထားသလိုပဲ La Cabana အက်ဥ္းေထာင္မွာ အေရးယူခံခဲ့ရသူေတြဟာ ဘာတစ္ (စ္) တာ အာဏာရွင္စနစ္ကို မိုက္ မိုက္ရမ္းရမ္း က်ားကန္ေပးထားခဲ့သူေတြ။ ျပည္သူေတြကို ခုံ႐ုံးတင္ မစစ္ ေဆး ဘဲ ညႇည္းပန္းႏွိပ္စက္ သတ္ျဖတ္ခဲ့သူေတြ၊ ျပည္သူေတြကို ေထာက္လွမ္း သတင္းေပးၿပီး အက်ဥ္းခ်ခံ၊ ညႇည္းပန္း ႏွိပ္စက္ခံ၊ အသတ္ခံရေအာင္ လုပ္ခဲ့တဲ့ သူလၽွို ဒလံေတြ။ ျပည္သူေတြကို ရက္ရက္စက္ စက္ စစ္ ေၾကာ ႏွိပ္စက္ခဲ့သူေတြ။ ဒီလိုလူေတြကို ေတာ္လွန္ေရး ေသနတ္သမားေတြ လက္အပ္ၿပီး ေခ်မႈန္းေစခဲ့တာ။ ဒီလုပ္ရပ္ကို က်ဳပ္တို႔က အထိတ္တလန႔္ ျဖစ္ၿပီး ဆန႔္က်င္ရမွာလား။ ေတာ္လွန္ေရးက သူ႔ရန္သူေတြအေပၚ စာရင္းရွင္းတာကို အထိတ္ တလန႔္ ျဖစ္ရမွာလား။

က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးရဲ့ စီရင္ခ်က္ေတြကို အထိတ္တလန႔္ ဆန႔္က်င္ေျပာဆိုခဲ့တဲ့ အဲဒီ လူလတ္တန္းစား ေၾကာင္သူေတြပဲ ခ်ီလီ၊ အာဂ်င္တီး နားနဲ႔ ေတာင္အာဖရိကလို ေနရာေတြက “ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ ရင္ၾကားေစ့ ေရး ”ကို ေထာက္ခံၾကတယ္ မဟုတ္လား။ သူတို႔တေတြဟာ လူသတ္သ မားေတြ၊ စစ္ေၾကာေရးက ညႇဥ္းပန္းႏွိပ္ စက္ေရး သမားေတြကို အႏွိပ္စက္ခံေတြ၊ လင္ေယာက်္ား အသတ္ခံရလို႔ မုဆိုးမ ျဖစ္သြားရသူေတြ၊ မိဘ ေတြ စစ္ေၾကာေရး မွာ အသတ္ခံရလို႔ မိဘမဲ့ ျဖစ္သြားရတဲ့ ကေလးေတြ၊ ထုတ္ေဖာ္ေျပာစရာ စကားလုံး မရွိေလာက္ ေအာင္ ႏွိပ္စက္ခံ ခဲ့ရသူ ေတြ၊ ကိုယ့္အျမင္ကိုယ္ ထုတ္ေဖာ္ေျပာမိလို႔ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ် ခံခဲ့ရသူေတြနဲ႔ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္ ရင္ၾကားေစခဲ့တဲ့ “အမွန္ တရား ေကာ္မရွင္ေတြ” ႐ုပ္ပ်က္ဆင္းပ်က္ လိမ္ညာ ဖြဲ႕စည္းေပးထားတာကို လက္ခုပ္ဩဘာ တီးေပးခဲ့တဲ့ စာေရးဆရာေတြပဲ မဟုတ္ပါလား။ ဒါေတြ ၿပီးသြား တဲ့ အခါ သူတို႔တေတြ ၿငိမ္းခ်မ္း သြားမယ္၊ သင့္ျမတ္ေျပလည္သြားမယ္လို႔ တြက္ထားၾကတယ္။ ဟုတ္ၿပီ၊ မထင္ မရွား ေျမျမႇုပ္ခံ ထားရသူေတြ ဘယ္ေလာက္မ်ားမ်ား “ၿငိမ္းခ်မ္း”ေနမလဲ၊ ျမစ္ၾကမ္းျပင္မွာ လက္ျဖတ္ခံထား ရသူေတြ ဘယ္ေလာက္မ်ားမ်ား “ၿငိမ္းခ်မ္း” ေနပါ လိမ့္။

ၿငိမ္းခ်မ္းေရး နဲ႔ ရင္ၾကားေစ့ေရး ဆိုတဲ့အရာဟာ တျခားမဟုတ္ဘူး၊ အရွက္မရွိ လိမ္လည္မႈတခုပဲ။ အမွန္တရား ေကာ္မရွင္ ဆိုတဲ့အရာက လည္း အမွန္တရားကို သူရဲေဘာေၾကာင္စြာ ေရွာင္ကြင္းျခင္းပဲ။ လူသတ္သမား၊ စစ္ေၾကာ ႏွိပ္စက္ေရးသမားေတြနဲ႔ အသတ္ခံ၊ ႏွိပ္စက္ခံခဲ့ရသူ ေတြၾကား ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ ရင္ၾကားေစ့ေရး ဘယ္ ေတာ့မွ မရွိနိုင္ဘူး။ ခံခဲ့ရသူေတြက အုတ္ဂူထဲကေနေတာင္ တရားမၽွတမႈကို ဟစ္ေႂကြး ေတာင္းဆိုေနမွာပဲ။ ဒီကေန႔အခ်ိန္မွာ လူသတ္ေကာင္၊ ႏွိပ္စက္ေရးသမားေတြက ဆန္တီယာဂို၊ ဗ်ဴနိုေအးရီး(စ္)နဲ႔ ဂ်ိဳဟန္နက္(စ္) ဘာ့ဂ္က လမ္းေတြမွာ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ သြားလာ လႈပ္ရွားေနနိုင္တာ ဘယ္လိုမွ သည္းခံနိုင္စရာ မရွိဘူး။ သူတို႔ ႏွိပ္စက္သမၽွ ခံခဲ့ရသူေတြက ဒါကို သိသိႀကီးနဲ႔ လက္ပိုက္ၾကည့္ခိုင္းခံရတဲ့ အေနအထား။ စပိန္မွာ ျပဳျပင္ ေရး ဝါဒီေတြ နဲ႔ စတာလင္ဝါဒီေတြက “အကူးအေျပာင္းကာလ” လို႔ သူ တို႔ နာမည္ေပးထားတဲ့ ရွက္စဖြယ္ မသမာမႈႀကီးကို သေဘာတူ လက္ခံထားၾကတယ္။ ျပည္သူ တသန္းေက်ာ္ ေသဆုံးခဲ့ရျခင္းအတြက္ တာဝန္ ရွိေသာ ဖက္ဆစ္ လူသတ္သမားေတြကို ဘာအျပစ္ဒဏ္မွ မခံရေစဘဲ လြတ္လပ္ခြင့္ ေပးထားတယ္။ ခ်ီလီနဲ႔ တျခား ေနရာေတြက ျပဳျပင္ေရး ဝါဒီေတြဟာ ဒါကို အတုယူစရာ နမူနာေကာင္းတခုလို ေျပာလာၾကတယ္။

ပီနိုေရွးကို သက္တမ္းေစ့ ေနခြင့္ေပးၿပီး သူ႔အိပ္ယာထဲမွာ ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္း ေသခြင့္ေပးတာ ေကာင္းတဲ့ အရာ လား။ လူထုႀကီးကို သတ္ျဖတ္ ခဲ့တဲ့ အဲဒီ လူသတ္ေကာင္ကို ခံခဲ့ရသူေတြရဲ့ မိသားစုေတြက စီရင္ခ်က္ခ်တာ ပိုမေကာင္းေပဘူးလား။ ေၾကာင္သူေတာ္ေတြက ေျပာၾကတယ္၊ အဲလိုလုပ္ရင္ ဥပေဒနဲ႔အညီ မျဖစ္ဘူးတဲ့။ က်ေ နာ္တို႔က ျပန္ေျပာမယ္၊ ဒါဟာ စစ္မွန္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရး တရားမၽွတမႈကို ေဖာ္ေဆာင္ျခင္းပဲ။ လူ တန္းစား တိုက္ ပြဲ အလယ္မွာ ခ်စ္ျခင္း ေမတၱာေတြ၊ ရင္ၾကားေစ့ေရးေတြ လာေဟာရင္ အဲဒါ ရာဇဝတ္မႈတမ်ိဳးပဲ။ ခ်မ္း သာ ၿပီး အာဏာရွိသူ ေတြကို သူတို႔ က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ ရာဇဝတ္မႈေတြကေန လြတ္ၿငိမ္းခြင့္ အျမဲေပးခိုင္းၿပီး၊ အားနည္းတဲ့ ဘက္ အကာအကြယ္မဲ့တဲ့ ဘက္ကိုက် ခ်စ္ျခင္းနဲ႔ ခြင့္လႊတ္ျခင္း ျပသဖို႔ အျမဲေတာင္းဆိုၾကတယ္။

ေခ်ေဂြဗားရားဟာ ဆင္းရဲသား ေက်ာမြဲေတြ၊ အဖိႏွိပ္ခံေတြကို နက္နက္ရွိုင္းရွိုင္း ခ်စ္ခင္တြယ္တာတဲ့ လူသားဆန္ သူတဦး ျဖစ္တယ္၊ ဒါ့ေၾကာင့္ လည္း သူဟာ ဖိႏွိပ္သူ၊ ေသြးစုပ္သူေတြကို ခါးခါးသီးသီး မုန္းတီးခဲ့တယ္။ ေခ် ေရးခဲ့ တယ္ -

“အမုန္းအာဃာတဟာ တိုက္ပြဲရဲ့ အစိတ္အပိုင္း တခုျဖစ္တယ္၊ ရန္သူကို မေစ့စပ္တမ္း မုန္းတီးျခင္းဟာ လူသား ရဲ့ သဘာဝ အကန႔္အသတ္ ေတြထက္ ေက်ာ္လြန္သြားေအာင္ က်ေနာ္တို႔ကို တြန္းအားေပးတယ္၊ ထိထိ ေရာက္ ေရာက္ အၾကမ္းဖက္နိုင္ေသာ၊ ေသြးေအးေအးနဲ႔ သတ္နိုင္တဲ့ လက္ေရြးစင္ စက္ေတြအျဖစ္ ေျပာင္းလဲေပး တယ္။ က်ဳပ္တို႔ တပ္သားေတြဟာ အဲသလို ျဖစ္ေနရမယ္၊ အမုန္းအာဃာတ မရွိတဲ့ လူေတြဟာ ရက္ စက္ ၾကမ္းၾကဳတ္တဲ့ ရန္သူကို မေခ်မႈန္းနိုင္ဘူး”။

စကားလုံးေတြက ၾကမ္းလြန္းသလား။ ဟုတ္ကဲ့ ၾကမ္းပါတယ္၊ ဒါေပမယ့္ လူတန္းစား တိုက္ပြဲကလည္း ၾကမ္း တမ္း ပါတယ္။ ရႈံးသြားရင္ ေနာက္ဆက္တြဲေတြက ေသလုေအာင္ ျပင္းထန္ဆိုးဝါးပါတယ္။ က်ဴးဘားဆိုတာ ကမၻာေပၚမွာ ပါဝါအႀကီးဆုံး နယ္ခ်ဲ႕တိုင္းျပည္ကေန မိုင္ ကိုးဆယ္ပဲ ေဝးပါတယ္။ ဒီလိုေတြ ျဖစ္ၿပီး သိပ္မၾကာ ပါဘူး၊ အေမရိကန္ နယ္ခ်ဲ႕သမားက ေခ်တို႔ ဖမ္းစီး မသုတ္သင္ရေသးတဲ့ ဘာတစ္(စ္)တာ ေအးဂ်န႔္ေတြရဲ့ အ ကူအညီကို ယူၿပီး က်ဴးဘားကို က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္ တိုက္ခိုက္ဖို႔ လုပ္ခဲ့တယ္။

အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕သမားေတြရဲ့ ေၾကာင္သူေတာ္ဆန္မႈ

ေတာ္လွန္ေရး ရန္သူေတြရဲ့ ထိုးစစ္ဆင္ တိုက္ခိုက္မႈေတြကို ေတာ္လွန္ေရး ပ်က္စီး ဆုံးရႈံးေစလိုျခင္း၊ ေၾကာင္သူ ေတာ္ဆန္ျခင္းေတြက ေစ့ ေဆာ္ေပးထားတယ္။ ေတာ္လွန္ေရး တရပ္ဟာ ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ ရန္ေတြကေန သူ႔ ကိုယ္သူ ကာကြယ္ရတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးရဲ့ သေဘာ သဘာဝအရ ဥပေဒ အေဟာင္းေတြအားလုံးကို ေျမလွန္ ပစ္ရတယ္၊ ဒီေတာ့ ဘူဇြာ ဥပေဒေတြကို အေျခခံထားတဲ့ လုပ္ထုံးလုပ္နည္းေတြ၊ စည္း မ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကို လိုက္နာဖို႔ မေမၽွာ္လင့္စေကာင္း။ ေတာ္လွန္ေရးက ဥပေဒအသစ္၊ စည္းမ်ဥ္းအသစ္ေတြ ဖန္တီးေပးရတယ္၊ ေတာ္လွန္ ေရးက သိတဲ့ တခုတည္းေသာ စည္းမ်ဥ္းက ဟိုး ေရွးကတည္းက Cicero ဖန္တီးခဲ့တဲ့ စည္းမ်ဥ္း တ ခုပဲ ရွိတယ္။ (လူထုကို ကယ္တင္ျခင္းဟာ အျမင့္ဆုံး ဥပေဒပဲ)။ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြအဖို႔ ေတာ္လွန္ေရးကို ကယ္တင္ျခင္းဟာ အျမင့္ဆုံး ဥပေဒပဲ။ ေတာ္လွန္ေရးတရပ္က ဘူဇြာ ဥပ ေဒ စည္းခ်က္နဲ႔ လိုက္ကရမယ္ဆိုတဲ့ အယူအဆဟာ အေတာ္ အူေၾကာင္ေၾကာင္နိုင္တာပဲ။

သမိုင္းတေလၽွာက္မွာ အဖိႏွိပ္ခံ လူ႔ေနာက္ပိတ္ေခြးေတြက သူတို႔ရဲ့ အရွင္သခင္ေတြကို ပုန္ကန္ထႂကြခဲ့မႈေပါင္း အမ်ားအျပား ရွိခဲ့တယ္။ လူ႔ သမိုင္း မွတ္တမ္းရွည္ႀကီးထဲမွာ အေရးနိမ့္ခဲ့တဲ့ ေက်းကၽြန္ ပုန္ကန္မႈႀကီးေတြနဲ႔ အ လား တူ အျဖစ္ဆိုးေတြ အျပည့္ပဲ။ ဒီလို အေရးနိမ့္မႈတိုင္းမွာ ေတြ႕ရတဲ့အခ်က္က ကၽြန္ေတြ ရႈံးနိမ့္ခဲ့ရတာ လုံ ေလာက္တဲ့ ပိုင္းျဖတ္မႈ မရွိခဲ့လို႔၊ ရန္သူအေပၚ သေဘာထား ေပ်ာ့ေျပာင္းမိလို႔၊ အယုံလြယ္မိလို႔ ျဖစ္တယ္၊ အုပ္ စိုး သူ လူတန္းစားဘက္မွာက် သူတို႔ လူတန္းစား အုပ္စိုးမႈ သက္ဆိုးရွည္ေအာင္ အရက္စက္ဆုံး ေသြးေခ်ာင္းစီး နည္းလမ္းေတြ ကို အသုံးျပဳဖို႔ အျမဲအသင့္ျဖစ္ေနခဲ့တယ္။

သမိုင္းမွာ အုပ္စိုးသူ လူတန္းစားရဲ့ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္မႈေတြ မေရမတြက္နိုင္ေအာင္ အျပည့္ရွိေနတယ္။ စပါတာကပ္(စ္) သူပုန္ထမႈ အေရး နိမ့္ သြားတဲ့အခါ ေရာမေတြက ကၽြန္ေတြ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာကို Via Apia လမ္းမႀကီး တေလၽွာက္ ကားစင္တင္ သတ္ျဖတ္ခဲ့တယ္။ ၁၈၄၈ ဇြန္လမွာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ Cavaignac က လြတ္ၿငိမ္း ခ်မ္းသာခြင့္ ေပးမယ္လို႔ ကတိျပဳၿပီး အလုပ္သမားေတြကို အစုလိုက္ အျပဳံလိုက္ သတ္ျဖတ္ခဲ့ တယ္။ ဘူဇြာ Thiers က ဥပေဒနဲ႔ က်မ္းက်ိန္ခဲ့တယ္၊ ဒီေနာက္ေတာ့ စစ္တပ္ကို စိတ္ႀကိဳက္သတ္ျဖတ္ခြင့္ ေပးခဲ့တယ္။ ကြန္ ၿမဴး အေရးနိမ့္ သြားတဲ့ေနာက္ ဗာဆိုင္း(လ္စ္)က လူသတ္သမားေတြဟာ ပါရီက ပစၥည္းမဲ့ လူတန္းစားကို ရက္ ရက္စက္စက္ လက္စားေခ် သတ္ျဖတ္ခဲ့တယ္။ (၁၈၇၁ ပါရီ ကြန္ျမဴးသမိုင္း) ေရးခဲ့တဲ့ လစ္စာဂေရးက အခုလို ေရးခဲ့တယ္ -

“အစုလိုက္ အျပဳံလိုက္ သတ္ျဖတ္မႈေတြဟာ ဇြန္လ အေစာပိုင္း ရက္ေတြအထိ ျဖစ္ပြားခဲ့တယ္၊ ေႏြရာသီ အေ ရးယူ စီရင္မႈေတြဟာ ဇြန္လလယ္ အထိ ရွိေနခဲ့တယ္။ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာတဲ့အထိ နားလည္ရခက္တဲ့ ရႈပ္ရႈပ္ ေထြးေထြး ျပဇာတ္ေတြ Bois de Boulogne ပန္းၿခံႀကီးထဲ ကျပခဲ့ တယ္။ ေသြးေခ်ာင္းစီးေသာ ရက္ပတ္အတြင္း ဘယ့္ေလာက္ အသတ္ခံခဲ့ရမွန္း အတိအက် မသိနိုင္ဘူး။ စစ္ဘက္ တရားမၽွတမႈ အႀကီးအကဲက လူေပါင္း ၁၇၀၀၀ ပစ္သတ္ခဲ့တယ္လို႔ ဝန္ခံခဲ့တယ္၊ ပါရီ ျမဴနီစီပယ္ ေကာင္စီက အေလာင္းေပါင္း ၁၇၀၀၀ ျမႇုပ္ႏွံဖို႔ ကုန္ က် စရိတ္ေတြ ေပးခဲ့ တယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပည္သူ အမ်ားႀကီးကို ပါရီ ျပင္ပမွာ သတ္ခဲ့တယ္ (သို႔) မီးရွို႔ခဲ့တယ္။ အနည္းဆုံး ၂၀၀၀၀ ရွိမယ္လို႔ ေျပာရင္ မလြန္ဘူး။”

“တိုက္ပြဲေျမျပင္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေသဆုံးေနသူ အေရအတြက္ အေတာ္မ်ားတယ္၊ တိုက္ပြဲ မီးလၽွံၾကား မွာ က်ဆုံးသြားခဲ့သူေတြ။ ဒီရာ စုႏွစ္ (၁၉ရာစုကို ရည္ညႊန္း)အတြင္း အဲ့ေလာက္ အသတ္ခံရတာ မရွိခဲ့ဘူး။ က်ေနာ္တို႔ ၿမိဳ႕ၿပ တိုက္ပြဲသမိုင္းမွာ ဒီေလာက္ အက်အဆုံးမ်ားတာ မရွိဖူးဘူး။ St. Bartholomew's Day, ၁၈၄၈ ဇြန္၊ ဒီဇင္ဘာ (၂)ရက္ အသတ္ခံရမႈေတြဟာ (၁၈၇၁) ေမလ အစုလိုက္ အျပဳံလိုက္ လူသတ္ ပြဲေတြရဲ့ အပိုင္း တပိုင္းစာပဲ ရွိလိမ့္ မယ္။ ေရာမနဲ႔ ေခတ္သစ္ စီရင္ေရးသမားႀကီးေတြေတာင္ Duke of Magenta (၁၈၀၈-၁၈၉၃ ျပင္သစ္ ဗိုလ္ ခ်ဳပ္ တဦးနာမည္) ရဲ့ေရွ႕ေရာက္ရင္ ေမွးမွိန္သြားရတယ္။ အာရွက ေအာင္ပြဲခံ ဘုရင္ေတြရဲ့ ယစ္ ပူေဇာ္ပြဲ အခမ္း အနားေတြ၊ အာဖရိကတိုက္က Dahomey သက္ဦးဆံပိုင္ ဘုရင့္နိုင္ငံေတာ္က ပြဲေတာ္ႀကီးေတြ ကပဲ (ျပင္သစ္) ပစၥည္းမဲ့ လူတန္းစား သတ္ျဖတ္ခဲ့သူေတြကို အိုင္ဒီယာ တခ်ိဳ႕ ေပးနိုင္တယ္။”

ေလာေလာလတ္လတ္ ႏွစ္ေတြမွာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ နမူနာေတြလည္း အမ်ားႀကီး အမ်ားႀကီး ရွိေသးတယ္။ ဒီမိုကေရစီ နည္းက် ေရြးေကာက္ထားတဲ့ အာဘန႔္(ဇ္) အစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်ၿပီး ဂြာတီမာလာ အုပ္စိုးသူ လူတန္းစားဟာ CIA အကူအညီနဲ႔ သူ႔ျပည္သူေတြကို ေသြးေခ်ာင္းစီးေသာ ဂ်န္န ဆိုက္(ဒ္) စစ္ပြဲ က်ဴးလြန္ခဲ့တယ္။ (ခ်ီလီ သမၼတ) ပီနိုေရွးဟာ ျပည္သူ ေသာင္းနဲ႔ခ်ီ သတ္ျဖတ္ခဲ့တယ္၊ ညႇဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ခဲ့တယ္။ အာဂ်င္တီး နား စစ္အာဏာသိမ္း အစိုးရ လက္ထက္မွာ ျပည္သူေတြ အသတ္ခံခဲ့ရတာ ဒီထက္ေတာင္မ်ားေသးတယ္။ က်ဴးဘားမွာလည္း အေမ ရိ ကန္ အိမ္ေစာင့္ေခြး ဘာတစ္(စ္)တာ က အတိုက္အခံေတြကို စစ္ေၾကာ ညႇဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ခဲ့တာ၊ သတ္ျဖတ္ခဲ့ တာ မေရမတြက္နိုင္ေအာင္ပါပဲ။

ဒါေတြအားလုံးဟာ သမိုင္း မွတ္တမ္းတခုပါပဲ။ အေမရိကန္နဲ႔ ဥေရာပ သမဂၢက ဒီမိုကရက္ဆိုသူေတြဟာ က်ဴး ဘား ေတာ္လွန္ေရးက သူ႔ရန္သူ ေတြကို ပစ္မွတ္ထား ေခ်မႈန္းခဲ့တဲ့ အၾကမ္းဖက္ ေတာ္လွန္ေရးကို ထိတ္လန႔္ တုန္လႈပ္သေယာင္ ေဆာင္ၾကတယ္၊ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ဟာ အေမရိ ကန္ အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕သမားရဲ့ မိတ္ေဆြေ တြ ျဖစ္ၾကေသာ တန္ျပန္ ေတာ္လွန္ေရးသမား အာဏာ႐ူးေတြရဲ့ ရာဇဝတ္မႈေတြကိုက် မျမင္ေယာင္ ေဆာင္ ထား ၾကတယ္။ နီကရားဂြာ နိုင္ငံ အာဏာရွင္ Somoza နဲ႔ပတ္သက္လို႔ (အေမရိကန္) သမၼတ ဖရန႔္(က္)လင္ ဒီ ႐ူး(စ္)ဗဲ (လ္ထ္) ေျပာခဲ့ သလိုပဲ “ဒီေကာင္ဟာ ေခြးမသား၊ ဒါေပမယ့္ သူက ငါတို႔ ေခြးမသား”။

The Bay of Pigs

ဘူဇြာ လူတန္းစားက အၾကမ္းဖက္မႈ ျပႆနာကို လူတန္းစား ရႈေထာင့္ကေန ၾကည့္တယ္၊ လက္ေတြ႕ အျမင္နဲ႔ ၾကည့္တယ္။ အလုပ္သမား လူ တန္းစားကလည္း သူတို႔လို ၾကည့္သင့္တယ္။ လူတန္းစား ရန္သူကို ကိုယ္က်င့္ တရား လက္ခ်ာေတြ ဖတ္ျပၿပီး အနိုင္ရနိုင္တယ္ ဆိုတဲ့ အယူအ ဆဟာ သိပ္ကို ရိုးအလြန္းတယ္၊ ႐ူးေၾကာင္ ေၾကာင္ နိုင္လြန္းတယ္။ က်ဴးဘား (နဲ႔ရပ္ရွား) ေတာ္လွန္ေရးေတြကို အၾကမ္းဖက္တယ္ဆိုၿပီး ကိုယ္ က်င့္တ ရားအရ လက္ခံနိုင္ဖြယ္မရွိဘူးလို႔ ေၾကာင္သူေတာ္ဆန္ဆန္ ထိတ္လန႔္တၾကား ထေအာ္ေနရတဲ့ အေၾကာင္း အရင္း အမွန္က ဖိႏွိပ္ ေသြး စုပ္ခံ ကၽြန္ေတြဟာ ကၽြန္ပိုင္ရွင္ လူတန္းစားကို ဆန႔္က်င္ တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့သလို ေအာင္ပြဲလည္း ခံနိုင္ခဲ့လို႔ပဲ။

အစပိုင္းမွာ ကတ္(စ္)ထရိုက ဆိုရွယ္လစ္ အျမင္ကို မတင္ျပေသးဘူး၊ ဘာကိုမွလည္း ျပည္သူပိုင္ မသိမ္းခဲ့ဘူး။ တဖက္မွာက် က်ဴးဘား ေတာ္ လွန္ေရးဟာ ဆိုရွယ္လစ္ ေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ရမယ္လို႔ ေခ်က အခိုင္အမာ တင္ျပ ခဲ့တယ္။ မၾကာခင္မွာပဲ ေတာ္လွန္ေရးဟာ အေမရိကန္ အရင္း ရွင္ နယ္ခ်ဲ႕စနစ္နဲ႔ ပဋိပကၡ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ အေ မရိကန္ အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕သမားက က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးက ေျမယာ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲ ေရးနဲ႔ လူထုရဲ့ လူေန မႈဘဝ ျမင့္မားေရး တျခား ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ အေကာင္အထည္ ေဖာ္လို႔မရေအာင္ ဖ်က္စီးဖို႔ လုပ္လာ ခဲ့ တယ္။ အေမ ရိကန္ ကုမၸဏီႀကီးေတြက က်ဴးဘား စီးပြားေရးဘဝကို ျဖတ္ေတာက္ဖို႔ လုံးပမ္းလာခဲ့တယ္။ ကတ္ (စ္) ထရိုက က်ဴးဘားမွာ ရွိေနတဲ့ အေမရိ ကန္ ပိုင္ဆိုင္မႈအားလုံး ျပည္သူပိုင္သိမ္းၿပီး တုံ႔ျပန္ခဲ့တယ္။ ေတာ္လွန္ ေရးဟာ ႐ူးဘစ္ခန္ စည္းကို ျဖတ္ေက်ာ္သြားခဲ့ၿပီ၊ ေနာက္ျပန္လွည့္လို႔ မရ ေတာ့ဘူး။ (အီတလီနဲ႔ ေဂါလ္နယ္ျခား စည္းလို ျဖစ္ေနတဲ့ Rubicon စမ္းေခ်ာင္း နာမည္ျဖစ္ပါတယ္။ ဘီစီ ၄၉ မွာ ဂ်ဴးလိယက္ ဆီဇာနဲ႔ သူ႔စစ္ တပ္ဟာ ျဖတ္ခြင့္မရွိ တဲ့ ဒီနယ္ျခားစည္း စမ္းေခ်ာင္းကို ျဖတ္ေက်ာ္သြားခဲ့လို႔ စစ္ပြဲျဖစ္ခဲ့ရတယ္။ ဒီကေန ဆင့္ပြားလာ တဲ့ အသုံး ‘႐ူးဘစ္ခန္ စည္းကို ျဖတ္ေက်ာ္သြားခဲ့ၿပီ’ ဆိုတာ ေနာက္ေၾကာင္းျပန္လို႔ မရေတာ့ဘူး၊ ျပန္ျပင္လို႔ မရတဲ့ ပိုင္းျဖတ္ခ်က္ခ် ၿပီးသြားၿပီလို႔ ေယဘုယ် အနက္ ထြက္ပါတယ္။ အခု က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရး ေခါင္းေဆာင္က က်ဴးဘားမွာ လာေသြးစုပ္ေနတဲ့ အေမရိကန္ ပိုင္ဆိုင္မႈေတြကို ျပည္သူပိုင္ သိမ္း လိုက္တဲ့အခါ ေနာက္ျပန္လွည့္ လို႔မရတဲ့ အေနအထား ေရာက္သြားၿပီ၊ ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းေၾကာင္းအတိုင္း မမွိတ္မသုန္ ဆက္ခ်ီတက္မွ ျဖစ္ မယ္လို႔ အနက္ထြက္သလို၊ အေမရိကန္ကလည္း လက္ပိုက္ၾကည့္ေနမွာ မဟုတ္လို႔ ပိုင္းျဖတ္ခ်က္ရွိရွိ ရင္ဆိုင္ ရမယ့္ အေနအထား ေရာက္သြား ၿပီလို႔ ဆိုလိုပါတယ္)။ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးဟာ ေျမရွင္ႀကီးေတြ၊ အရင္းရွင္ ေတြရဲ့ စီးပြားေရး ပိုင္ဆိုင္မႈကို ျပည္သူပိုင္ သိမ္းယူခဲ့တယ္၊ ဝါရွင္ တန္နဲ႔ ထိပ္တိုက္ေတြ႕မယ့္ လမ္းေၾကာင္းေပၚ ေရာက္သြားခဲ့ၿပီ။

ဒါဟာ ထေရာ့စကီးရဲ့ စဥ္ဆက္မျပတ္ ေတာ္လွန္ေရး သီအိုရီကို အျပည့္အဝ သက္ေသထူေပးလိုက္တာပဲ။ ဒီ သီအိုရီကို ေခ် အင္မတန္ စိတ္ဝင္ စားခဲ့တယ္၊ ဒါ့ေၾကာင့္လည္း စဥ္ဆက္မျပတ္ ေတာ္လွန္ေရး သီအိုရီ စာ အုပ္ ကို သူ႔ရဲ့ ေနာက္ဆုံး ဘိုလီးဗီးယား ေတာ္လွန္ေရး ခရီးစဥ္မွာ သယ္ သြားခဲ့တယ္။ ကိုလိုနီ တိုင္းျပည္ေတြနဲ႔ ကိုလိုနီဘဝက လာတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာ ဘူဇြာ ဒီမိုကေရစီ ေတာ္လွန္ေရး တာဝန္ေတြကို ဘူဇြာ လူ တန္းစား က မထမ္းေဆာင္နိုင္ေတာ့ဘူး၊ ေျမရွင္ႀကီးေတြ အရင္းရွင္ေတြရဲ့ စီးပြားေရး ပိုင္ဆိုင္မႈေတြ အားလုံး ျပည္သူ ပိုင္ သိမ္းၿပီး လူ႔အဖြဲ႕အ စည္းကို ဆိုရွယ္လစ္စနစ္ လမ္းေၾကာင္းအတိုင္း ေျပာင္းလဲမႈေတြ အစျပဳထားပါမွ တကယ္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္နိုင္မယ္လို႔ ထေရာ့စကီးက ရွင္းျပထားတယ္။

အရင္းရွင္နယ္ခ်ဲ႕ “ဒီမိုကရက္ေတြ”ဟာ က်ဴးဘားကို က်ဴးေက်ာ္ တိုက္ခိုက္ၿပီး တုံ႔ျပန္ခဲ့တယ္။ က်ဴးဘား ေၾကး စား စစ္သားေတြကို စီအိုင္ ေအက လက္နက္တပ္ဆင္ေပးခဲ့တယ္၊ သင္တန္းေပးခဲ့တယ္၊ ဒီေနာက္ ေတာ္လွန္ ေရး အစိုးရကို အၾကမ္းဖက္ ၿဖိဳခ်ဖို႔ လုပ္ခဲ့တယ္။ အလုပ္သ မားေတြ၊ လယ္သမားေတြကို လႈံ႔ေဆာ္ စည္း႐ုံး၊ လက္နက္ တပ္ဆင္ၿပီး ေတာ္လွန္ေရးကို ခုခံကာကြယ္ခဲ့ရတယ္။ အရင္းရွင္နယ္ခ်ဲ႕ တပ္ဖြဲ႕ေတြ ကို Bay of Pigs မွာ အနိုင္ယူ ေခ်မႈန္းပစ္ခဲ့တယ္၊ ဒါဟာ အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕သမားအဖို႔ လက္တင္အေမရိကမွာ ပထမဆုံးအႀကိမ္ စစ္ေရးရႈံးနိမ့္မႈ ပဲ။ ေတာ္လွန္ေရးက ေအာင္ပြဲခံခဲ့တယ္။

ေဖာက္ျပန္ေရးသမားေတြစာ အာဏာျပန္ရသြားခဲ့ရင္ သူတို႔ ဘာလုပ္လိမ့္မလဲ။ က်ဴးဘား အလုပ္သမား၊ လယ္ သမားေတြကို ညီရင္းအကို သဖြယ္ ခ်စ္ၾကည္ေရး၊ ရင္ၾကားေစ့ေရး ယူနီဗာဆယ္ အခမ္းအနားႀကီးမွာ သူတို႔နဲ႔ အတူ ေပ်ာ္ပြဲႏႊဲဖို႔ ဖိတ္ေခၚမယ္ ထင္သလား။ အမွန္တရား ေကာ္မရွင္ေတြ ဖြဲ႕ေပးၿပီး ေခ်နဲ႔ ဖီဒယ္တို႔ ဝင္ပါဖို႔ ဖိတ္ ေခၚမယ္ ထင္လား။ Cabana (အက်ဥ္းေထာင္) တခုမက အက်ဥ္းေထာင္တရာမွာ ဖိႏွိပ္ခံ လူထုကို ဖမ္းစီး ႏွိပ္ စက္ၾကလိမ့္မယ္။ စုံလုံးကန္းေနသူသာ ဒီအခ်က္ကို နားမလည္ဘဲေနမွာ။ ဒါေပမယ့္ ဒီအခ်က္ကို မျမင္ သူ ေတြေလာက္ ကန္းတဲ့သူ မရွိေတာ့ဘူး။

ေခ်နဲ႔ ကမၻာ့ ေတာ္လွန္ေရး

က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးဟာ အႏၲရာယ္ က်ေရာက္ေနခဲ့တယ္။ ဒါကို ဘယ္လို ကယ္ထုတ္မလဲ။ ေခ်ေဂြဗားရား မွာ မွန္ကန္တဲ့ အယူအဆရွိ တယ္။ ငယ္ရြယ္တဲ့ သူ႔ဘဝကို ရက္ရက္စက္စက္ အဆုံးမသတ္ခံရခင္အထိ မွန္ ကန္တဲ့ ဒီလမ္းေၾကာင္းအတိုင္း သူေလၽွာက္ခဲ့တယ္။ ဗ်ဴရို ကေရစီ၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈနဲ႔ အခြင့္ထူးခံျခင္းကို ေခ်ဟာ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ဆန႔္က်င္ခဲ့တယ္။ ဒီကေန႔ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးကို အႀကီး မားဆုံး ၿခိမ္းေျခာက္ ေနတာလည္း အဲဒါေတြပဲ။ ဗ်ဴရိုကေရစီ၊ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈနဲ႔ အခြင့္ထူးခံျခင္းကို အခ်ိန္မီ မေျဖရွင္းနိုင္ရင္ အ ရင္း ရွင္ စနစ္ဆီ ျပန္လည္ ေရာက္ရွိသြားနိုင္မယ့္ လမ္းေၾကာင္းကို ျပင္ေပးထားသလို ျဖစ္လိမ့္မယ္။ အေရး အ ႀကီးဆုံးက က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးကို ဆက္ထိန္းထားနိုင္မယ့္ တခုတည္းေသာ လမ္းက ကမၻာ့ အျခားေန ရာ ေတြကို ဆိုရွယ္လစ္ ေတာ္လွန္ေရး ျပန႔္ပြားသြားေရးပဲလို႔ ေခ် နားလည္ ခဲ့တယ္။ လက္တင္ အေမရိကတိုက္ရဲ့ အျခား ေနရာေတြကို ဆိုရွယ္လစ္ ေတာ္လွန္ေရး စတင္ ျပန႔္ပြားသြားဖို႔ လိုတယ္။

က်ဴးဘားမွာ ဆိုဗီယက္ ဩဇာ ႀကီးထြားလာတာနဲ႔အမၽွ ဗ်ဴရိုကေရစီ ဆန႔္က်င္ေရး ေခ့် မိန႔္ခြန္းေတြ၊ ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စုအေပၚ ေခ့် ေဝ ဖန္ခ်က္ေတြ ပိုပိုၿပီး မ်ားျပားလာခဲ့တယ္။ ေယဘုယ်ဆိုရရင္ ဆိုဗီယက္ ျပည္ ေထာင္ စုကို ေခ် သံသယဝင္သထက္ ဝင္လာခဲ့တယ္။ ေမာ္စကို ဟာ ကိုလိုနီ ေတာ္လွန္ေရးကို သစၥာေဖာက္ သြားၿပီလို႔ လူသိ ရွင္ၾကား ေဝဖန္ခဲ့တယ္။ ၁၉၆၅ ေဖေဖာ္ဝါရီလမွာ အယ္(လ္)ဂ်ီးယား(စ္) ၿမိဳ႕ေတာ္ က Second Economic Seminar on Afro-Asian Solidarity မွာ ေခ် မိန႔္ခြန္း ေျပာခဲ့တယ္၊ ဒါဟာ နိုင္ငံတကာ စင္ျမင့္ထက္ အမ်ားျပည္သူေရွ႕ ေခ် ေနာက္ဆုံး ထြက္ေပၚခဲ့ျခင္းလည္း ျဖစ္သြားခဲ့တယ္။ ဒီမိန႔္ခြန္းထဲမွာ ေခ်က အခုလို ေျပာသြားခဲ့တယ္ -

“အဆုံးထိ တိုက္မယ့္ ဒီတိုက္ပြဲမွာ နယ္စည္းေတြ မရွိဘူး။ ကမၻာ့ ဘယ္အစိတ္အပိုင္းမွာပဲ ျဖစ္ေနပါေစ၊ ငါတို႔ ဘာသိဘာသာ မေနနိုင္ဘူး။ အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕စနစ္ ဆန႔္က်င္ေရး တိုက္ပြဲမွာ ဘယ္တိုင္းျပည္ပဲ ေအာင္ပြဲခံခံ ငါတို႔ ေအာင္ပြဲပဲ။ အဲလိုပဲ ဘယ္တိုင္းျပည္ပဲ ရႈံးရႈံး ငါတို႔ အေရး နိမ့္မႈပဲ။” ေခ်က ဆက္ေျပာေသးတယ္ “ဆိုရွယ္ လစ္ တိုင္းျပည္ေတြမွာ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ အေနာက္က ေသြးစုပ္ေကာင္ တိုင္းျပည္ေတြနဲ႔ အလိုတူ အလိုပါ ျဖစ္ ေနျခင္းကို တိုက္ဖ်က္ပစ္ရမယ့္ ကိုယ္က်င့္ပိုင္းဆိုင္ရာ တာဝန္ရွိတယ္။”

ဒါဟာ ေမာ္စကို က်င့္သုံးေနတဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူယွဥ္တြဲေနထိုင္ေရး ေပၚလစီကို ေျဗာင္က်က် ျပစ္တင္ ရႈတ္ ခ်လိုက္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ကတ္ (စ္)ထရိုနဲ႔ တိုင္ပင္ ေဆြးေႏြးျခင္း မရွိဘဲ က်ဴးဘားေျမကေန ဆိုဗီယက္ တာ ေဝးပစ္ ဒုံးေတြ ျပန္႐ုတ္သိမ္းလိုက္ျခင္းဟာ သစၥာေဖာက္ လုပ္ရပ္ပဲ လို႔ ေခ်ယူဆခဲ့တယ္။ ဗီယက္နမ္ ျပည္သူ ေတြရဲ့ အေမရိကန္ နယ္ခ်ဲ႕ဆန႔္က်င္ေရး လြတ္ေျမာက္ေရး စစ္ပြဲကို ေခ်က အားတက္သေရာ ေထာက္ ခံခဲ့ တယ္။ တျခား တိုင္းျပည္ေတြက အဖိႏွိပ္ခံ ျပည္သူေတြလည္း လက္နက္ဆြဲကိုင္ၿပီး “ေနာက္ထပ္ ဗီယက္ နမ္ ေပါင္း တရာ” ဖန္တီးဖို႔ ေခ်က ေဆာ္ဩခဲ့တယ္။ ဒီအေျပာေတြေၾကာင့္ ခ႐ူးရွက္(ဗ္) နဲ႔ ေမာ္စကို ဗ်ဴရိုကေရစီ တုန္လႈပ္ေျခာက္ျခားခဲ့ရတယ္။

က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးကို ကယ္တင္နိုင္မယ့္ တခုတည္းေသာ လမ္းဟာ ကမၻာတဝွမ္း ေတာ္လွန္ေရးေတြ ျပန႔္ပြားသြားေရးပဲ ဆိုတဲ့ အယူ အဆဟာ ေခ့်စိတ္ထဲ တဆတဆ ခိုင္မာလာခဲ့တယ္။ ဒီအယူအဆဟာ အေျခ ခံက်က် မွန္ကန္ပါတယ္။ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးတခုတည္း အထီးက်န္သြားမယ္ဆိုရင္ ေတာ္လွန္ေရး ရွင္ သန္မႈကို အႀကီးအက်ယ္ ၿခိမ္းေျခာက္လာမယ္။ ေခ်ဟာ အယူအဆတခုကို စာရြက္ေပၚမွာပဲ ဒီ အတိုင္း ထား လိုတဲ့ လူတေယာက္ မဟုတ္ဘူး။ လက္ေတြ႕လုပ္ရပ္အျဖစ္ ေျပာင္းလဲပစ္ဖို႔ သူဆုံးျဖတ္ခဲ့တယ္။ အာဖရိ က တိုက္က ေတာ္လွန္ ေရးေတြထဲ ဝင္ႏႊဲဖို႔ ၁၉၆၅ မွာ ေခ်ေဂြဗားရား က်ဴးဘားကေန ထြက္ခြာသြားခဲ့တယ္။ ကနဦး မွာ ကြန္ဂို-ကင္ရွာဆာကို သြားခဲ့တယ္၊ သူဘယ္မွာ ရွိေနလဲဆိုတာ ေနာင္(၂)ႏွစ္ေလာက္ ၾကာတဲ့အထိ လၽွို႔ဝွက္ ခ်က္တခုလို ျဖစ္ေနခဲ့တယ္။

က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ သူတသားတည္း ရပ္တည္ေၾကာင္း ထပ္ေလာင္း အတည္ျပဳထားတဲ့ စာတေစာင္ ေခ် ေရးခဲ့တယ္၊ အခုလို က်ဴး ဘားကေန ထြက္သြားရတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ဟာ ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ျမင္ေရး အ တြက္ ျပည္ပမွာ တိုက္ပြဲဝင္ဖို႔ ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာခဲ့တယ္။ “တ ျခားေသာ ကမၻာ့ တိုင္းျပည္ေတြက က်ေနာ္ရဲ့ ပါဝင္အား ထုတ္မႈကို ေတာင္းဆိုေနၿပီ” လို႔ သူ႔စာထဲမွာ ေရးခဲ့တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ သူ ထြက္သြားၿပီး “စစ္ေျမျပင္ အသစ္”မွာ ေျပာက္က်ားစစ္ ဆင္ႏႊဲဖို႔ ဆုံးျဖတ္ခဲ့တယ္။ က်ဴးဘား အစိုးရကို ဒုကၡမေရာက္ေအာင္၊ အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕ အစိုးရေတြ က်ဴးဘားကို ထိုးစစ္ဆင္ဖို႔ရာ အေၾကာင္းျပခ်က္ ေပးလိုက္သလို မျဖစ္ရေအာင္ ေခ်ဟာ အစိုးရ အဖြဲ႕ထဲ၊ ပါတီထဲ၊ လက္နက္ကိုင္ တပ္ဖြဲ႕ထဲ သူ တာဝန္ယူထားတဲ့ ရာထူးေတြ အားလုံးကေန ႏႈတ္ ထြက္ေၾကာင္း ေၾကညာခဲ့တယ္။ ေတာ္လွန္ေရးမွာ သူ႔ရဲ့ စြမ္းေဆာင္မႈေတြကို အသိအမွတ္ ျပဳတဲ့အေနနဲ႔ ၁၉၅၉ မွာ အပ္ႏွင္းထားခဲ့ေသာ က်ဴးဘား နိုင္ငံသား ျဖစ္မႈကို စြန႔္လႊတ္ခဲ့တယ္။

“ဒါဟာ က်ရႈံးျခင္း သမိုင္းတခုပဲ”

အဲဒီကာလက အာဖရိကဟာ လႈပ္လႈပ္ခတ္ခတ္ ျဖစ္ေနခ်ိန္။ ျပင္သစ္ ကိုလိုနီဝါဒ သမားေတြကို အယ္(လ္) ဂ်ီးရီးယားကေန ေမာင္းထုတ္ထား ခ်ိန္။ ဘယ္(လ္)ဂ်ီယံ နယ္ခ်ဲ႕သမားေတြ ကြန္ဂိုကေန ဆုတ္ခြာသြားရခ်ိန္။ ဒါေပမယ့္ အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕သမားေတြဟာ ေတာင္အာဖရိက,က Apartheid အစိုးရစနစ္၊ တိုင္းျပည္အ သီး သီးက ေဖာက္ျပန္ေရးသမားေတြနဲ႔ မဟာမိတ္ျပဳၿပီး မစားရတဲ့အမဲကို သဲနဲ႔ပက္ ဖ်က္စီးေနခဲ့တယ္။ အာဖရိက တိုက္ရဲ့ ႂကြယ္ဝလွေသာ သတၳဳတြင္းေတြကို သူနိုင္ကိုယ္နိုင္ လုေနၾကတယ္။ ဒီေနရာဟာ ဆိုဗီယက္ ျပည္ ေထာင္စုနဲ႔ အေမရိကန္တို႔ ရဲ့ အဓိက စစ္ေျမျပင္လည္း ျဖစ္ခဲ့တယ္။

ဒီေဒသဟာ တိုက္ပြဲဝင္ဖို႔ အေကာင္းဆုံးပဲလို႔ ေခ်နိဂုံးခ်ဳပ္ခ်က္ ခ်ခဲ့တယ္။ ေဂြဗားရားနဲ႔ ေဆြးေႏြးမႈေတြ လုပ္ၿပီး ကာစ အယ္(လ္)ဂ်ီးရီးယား သမၼ တ ဘန္ဘဲလာက ေျပာခဲ့တယ္။ “အာဖရိကမွာ ႀကီးစိုးေနတဲ့ အေျခအေနက အင္မတန္ ႀကီးမားတဲ့ ေတာ္လွန္ေရး အလားအလာေတြ ရွိေနပုံရ တယ္၊ ဒါ့ေၾကာင့္ အာဖရိကဟာ နယ္ခ်ဲ႕စနစ္ ရဲ့ အားခ်ိေနေသာ ကြင္းဆက္လို႔ ေခ် ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့တာ။ အခုဆို သူ႔ရဲ့ စြမ္းပကားေတြကို အာဖ ရိကမွာ အ စြမ္းကုန္ အသုံးခ်သြားဖို႔ သူ ပိုင္းျဖတ္ထားၿပီ”။

လြတ္လပ္ေရး ရကာစ ကြန္ဂိုမွာ ဘယ္(လ္)ဂ်ီယံနဲ႔ ျပင္သစ္ အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕သမားေတြဟာ Patrice Lumumba လက္ဝဲ အစိုးရကို ကေသာင္း ကနင္း အေျခအေနေတြ ဖန္တီးၿပီး ဒုကၡေပးခဲ့တယ္၊ ရမယ္ရွာၿပီး စစ္ေရးအရ က်ဴးေက်ာ္ခဲ့တယ္။ စီအိုင္ေအရဲ့ အားတက္သေရာ ပူးေပါင္းမႈနဲ႔ Mobutu ဦးေဆာင္တဲ့ ေဖာက္ျပန္ ေရးသမားေတြက Lumumba ကို လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ၿပီး ကင္ရွာဆာမွာ အာဏာသိမ္းခဲ့တယ္။ ဒီအခါ Lumumba ေထာက္ခံသူေတြက ေပ်ာက္ၾကားစစ္ကို စတင္ ဆင္ႏႊဲခဲ့တယ္။ က်ဴးဘား စစ္ဆင္ေရးက Laurent-Désiré Kabila ဦးေဆာင္တဲ့ သူပုန္ေတြကို ေထာက္ခံအားျဖည့္တဲ့ အေနနဲ႔ ဆင္ႏႊဲဖို႔ ျဖစ္တယ္။

အံ့ဩစရာေကာင္းတာက အသက္(၃၇)ႏွစ္အရြယ္ ေဂြဗားရားမွာ ‘formal’ စစ္သင္တန္း မတက္ခဲ့ဖူးဘူး (သူ႔ရဲ့ ပန္းနာရင္ၾကပ္ ေဝဒနာေၾကာင့္ အာဂ်င္တီးနားမွာ စစ္မႈ မထမ္းခဲ့ရဘူး) ဒါေပမယ့္ သူ႔မွာ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ ေရး အေတြ႕အၾကဳံေတြ ရွိၿပီးသား။ ဒါဆို လုံေလာက္ၿပီ။ အလား တူပဲ ဆိုဗီယက္ တပ္နီေတာ္ကိုစတင္ထူေထာင္ ခဲ့တဲ့ ထေရာ့စကီးလည္း ‘formal’ စစ္သင္တန္း မတက္ဖူးဘူး၊ ဒါေပမယ့္လည္း ေတာ္လွန္ေရး စိတ္ဓာတ္ျပင္း ထန္ေနတဲ့ တပ္နီစစ္သားေတြဟာ က်ဴးေက်ာ္လာတဲ့ နယ္ခ်ဲ႕စစ္တပ္တိုင္းကို အလဲထိုး အနိုင္ရခဲ့တယ္။

စစ္ပြဲတပြဲမွာ ယုံၾကည္ခ်က္ ခိုင္ခိုင္မာမာနဲ႔ စိတ္အားထက္သန္မႈ ရွိျခင္းဟာ အခရာက်တယ္ဆိုတာ ဟိုး အရင္ က တည္းက နပိုလီယံ ေထာက္ၿပ ခဲ့ဖူးတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေခ် တေယာက္ ကြန္ဂို မဟာမိတ္တပ္ေတြအေၾကာင္း သိလိုက္ရတဲ့အခါ ခ်က္ခ်င္း စိတ္အားပ်က္သြားခဲ့တယ္။ Kabila စြမ္းေဆာင္ရည္ကို ေခ် သိပ္အေလးထားစရာ မရွိဘူး။ “ဒီလူက အေရးအေၾကာင္းဆို ဦးေဆာင္နိုင္တဲ့သူလို႔ ယုံၾကည္စရာ တကြက္မွမရွိဘူး” လို႔ ေခ် ေရးခဲ့ တယ္။ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ၊ ရပ္ရွား ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ သူတို႔ ယုံၾကည္တဲ့ အေရး ေတာ္ပုံတခုအတြက္ တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့ၾကတာ။ ဒါေပမယ့္ ကြန္ဂိုမွာက် နယ္ခ်ဲ႕ဆန႔္က်င္ေရး တိုက္ပြဲကို မ်ိဳးႏႊယ္စု အကြဲအျပဲေတြ၊ ပုဂၢိဳလ္ေရး ရည္မွန္းခ်က္ေတြ၊ အက်င့္ ပ်က္ျခစားမႈေတြနဲ႔ ေရာသမေမႊထားတယ္။ ေနာက္ပိုင္း ျဖစ္လာတဲ့ ျဖစ္ရပ္ေတြက ဒီအခ်က္ကို သက္ေသျပသြားတယ္။ ၁၉၉၇ ေမမွာ Kabila က မိုဘူတူ အစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်ၿပီး ကြန္ဂို ဒီမိုကရက္တစ္ သမၼတနိုင္ငံရဲ့ သမၼတ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ျခင္း မခံရမီ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ အထိ Kabila သမၼတရာထူးမွာ ရွိေနခဲ့တယ္၊ ဒီသက္တမ္းအတြင္းမွာ ကဘီလာက လွိုက္စားပ်က္စီးေနတဲ့ မင္းဆိုးမင္းညစ္လို ျပဳမူခဲ့တယ္။ သူ ေသေတာ့ သူ႔သားက သမၼတ ျဖစ္လာတယ္၊ သူသား Joseph Kabila ဟာလည္း အက်င့္ပ်က္ ျခစားရာမွာ ဖေအတူ သားပဲ။

စီအိုင္ေအနဲ႔ ေတာင္အာဖရိက ေၾကးစားတပ္ေတြဟာ မိုဘူတူ အင္အားစုေတြနဲ႔ အတူလက္တြဲၿပီး သူပုန္ေတြကို ေခ်မႈန္းခဲ့တယ္။ သူတို႔ ရင္ဆိုင္ ေနရတဲ့ ရန္သူဟာ ထင္ထားတာထက္ ပိုၿပီး ျပင္းထန္မွန္း မၾကာခင္သိခဲ့ရ တယ္။ အစက အဲဒီ သူပုန္အင္အားစုေတြထဲ ေခ် ပါေနမွန္း သူတို႔ မသိခဲ့ဘူး။ ဒါေပမယ့္ စီအိုင္ေအရဲ့ အား ေကာင္း လွတဲ့ ေထာက္လွမ္ေရးေၾကာင့္ ေခ် ရွိေနမွန္း ေတာင္အာဖရိကန္ ေၾကးစားတပ္ေတြ သိသြားခဲ့ တယ္။ ေခ်ရဲ့ ကြန္ဂို ဒိုင္ယာရီထဲမွာ ကြန္ဂို ေဒသခံ သူပုန္အင္အားစုေတြ မိုက္မဲတာ၊ အရည္အေသြး မျပည့္မီတာ၊ အ ခ်င္းခ်င္း ရန္ျဖစ္ၾကတာ ေတြ ေဖာ္ျပထားတယ္။ ပုန္ကန္မႈ အေရးနိမ့္ရျခင္းရဲ့ အဓိက လက္သည္တရားခံဟာ အဲဒီအခ်က္ပဲ။ က်ဴးဘား အကူအညီသာ မရခဲ့ရင္ အေစာ ႀကီးကတည္းက ေခ်မႈန္းခံခဲ့ရမယ္။

(၇)လေလာက္ စိတ္အားပ်က္မႈေတြ ၾကဳံလာရတယ္၊ ပန္းနာရင္ၾကပ္ ဒဏ္ကလည္း အေတာ္ဆိုးတယ္၊ ေသြး ဝမ္းကိုက္ ေရာဂါလည္း ျပင္းျပင္း ထန္ထန္ ခံစားခဲ့ရတယ္၊ သူ႔မဟာမိတ္ တပ္ေတြကလည္း အားကိုးေလာက္ စရာ မရွိမွန္း ျမင္လာၿပီး စိတ္ပ်က္သြားခဲ့ရတယ္။ ဒီေနာက္ေတာ့ အာဖရိကန္-က်ဴးဘား တပ္ဖြဲ႕ထဲက အသက္ ရွင္က်န္ေနေသးတဲ့ သူ႔အဖြဲ႕သားေတြနဲ႔အတူ ကြန္ဂိုကေန ေခ် ထြက္ခြာလာခဲ့တယ္။ ေနာင္ ကြန္ဂို မစ္ရွင္အေ ၾကာင္း ေရးတဲ့အခါ ေခ်က အခုလို ေျပာခဲ့တယ္ “ဒါဟာ က်ရႈံးျခင္း သမိုင္းတခုပဲ”။

ဘိုလစ္ဗီးယား

အာဖရိကမွာ အေရးနိမ့္သြားတဲ့အခါ ေတာ္လွန္ေရး တပ္ဦးအသစ္ကို လက္တင္ အေမရိကမွာ ဖြင့္လွစ္ဖို႔ ေခ် ဆုံးျဖတ္ခဲ့တယ္။ ဘိုလစ္ဗီး ယားကို လက္တင္ အေမရိကရဲ့ မဟာဗ်ဴဟာေျမာက္ အေရးပါတဲ့ ေနရာအျဖစ္ ေခ် ေရြးခ်ယ္သတ္မွတ္ထားပုံရတယ္။ ဘိုလစ္ဗီးယားဟာ အာ ဂ်င္တီးနားအပါအဝင္ အေရးႀကီး တိုင္းျပည္ ေတာ္ ေတာ္မ်ားမ်ားနဲ႔ နယ္နိမိတ္ ထိစပ္ေနတယ္။ ေခ်က မ်က္မွန္ထူထူ၊ ဂတုံးေျပာင္ေျပာင္နဲ႔ ယြတ္ရဂြိဳင္းသား လုပ္ ငန္းရွင္တဦးလို ဟန္ေဆာင္သြားခဲ့တယ္။ ႐ုပ္ဖ်က္တာ ပီျပင္လြန္းလို႔ သူ႔သမီးငယ္ေလးကို ေနာက္ဆုံး ႏႈတ္ ဆက္စကား ေျပာေတာ့ သမီးငယ္ေလးက ေခ့်ကို မမွတ္မိဘူး။ ဒါေပမယ့္လည္း အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕ သမားေတြ ကိုေတာ့ လြယ္လြယ္နဲ႔ အ႐ူး မလုပ္နိုင္ခဲ့ဘူး။

ဘိုလစ္ဗီးယားမွာ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ ဆင္ႏႊဲဖို႔ ႀကိဳးစားျခင္းဟာ ေခ် အမွားလုပ္မိတာပဲ။ ဘိုလစ္ဗီးယားမွာ အား ေကာင္းလွတဲ့ အလုပ္သမား လူ တန္းစားရွိတယ္၊ ေတာ္လွန္ေရး အစဥ္အလာေတြ ႀကီးမားတဲ့ အလုပ္သမား လူတန္းစား ျဖစ္တယ္။ ေဒသ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေခ် အတြက္ မွားခဲ့တယ္။ လက္နက္ခဲယမ္း မေလာက္ မငွနဲ႔ ႏုံခ်ာခ်ာ ဘိုလစ္ဗီးယား စစ္တပ္ကို ရင္ဆိုင္ရမယ္လို႔ ထင္ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနာ္တို႔ ေထာက္ျပခဲ့ သလိုပဲ၊ အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕ေတြဟာ က်ဴးဘားကေန သင္ခန္းစာ ေကာင္းေကာင္းရထားတယ္၊ ေခ်ကို ရင္ဆိုင္ဖို႔ သူတို႔ ျပင္ဆင္ထား ၾကတယ္။ စစ္ဆင္ေရးစၿပီး ဆယ့္တလအၾကာမွာပဲ ေပ်ာက္ၾကားတပ္ေတြကို ေခ်မႈန္း ပစ္ခဲ့ တယ္၊ ေခ် ေဂြဗားရားလည္း အသတ္ခံခဲ့ရတယ္။ ဘို လစ္ဗီးယား စစ္တပ္နဲ႔ အေမရိကန္ “အႀကံေပးေတြ” ဆင္ ထားတဲ့ ေထာင္ေခ်ာက္ထဲကေန (၅)ေယာက္ပဲ လြတ္ေျမာက္ခဲ့တယ္။

ဒီကေန႔ကာလမွာ ေခ်ေဂြဗားရားရဲ့ ဘိုလစ္ဗီးယား ဒိုင္ယာရီေတြကို ဖတ္ၾကည့္ရတာ ေၾကကြဲ စိတ္လႈပ္ရွားဖြယ္ အေတြ႕အၾကဳံတခုပါပဲ။ ဒီအဖြဲ႕ ငယ္ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရတဲ့ စိတ္ပိုင္း၊ ႐ုပ္ပိုင္း ဒုကၡေတြဆိုတာ ေဖာ္ျပလို႔ မရနိုင္ေအာင္ ပါပဲ။ သူတို႔ရဲ့ ေနာက္ဆုံး ဇာတ္သိမ္းဟာ အင္မတန္ ရင္နင့္ေၾက ကြဲစရာ။ ေခ်ဟာ အင္မတန္ အလွမ္းေဝး လြန္း လွတဲ့ Ñancahuazú ေဒသ ေတာေတြထဲမွာ ေျခကုပ္ယူခဲ့တယ္။ ေခ်ရဲ့ ဘိုလစ္ဗီးယား ဒိုင္ယာရီ မွာ ေဖာ္ျပထား သလိုပဲ ဒီလို အေျခအေနေတြၾကားက ေပ်ာက္ၾကားစစ္တပ္တခု တည္ေဆာက္ရတာ အင္မတန္ကို ခက္ခဲ ၾကမ္းတမ္းပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေတာ္လွန္ေရးကို ဘိုလစ္ဗီးယား ေတာနက္ထဲကေန အစျပဳျခင္းဟာ ကနဦး က တည္းက ေမၽွာ္လင့္ခ်က္မရွိတဲ့ စြန႔္စားမႈတခု ျဖစ္ခဲ့ တယ္။ သူတို႔ ေပ်ာက္ၾကားအင္အားစုဟာ အကုန္လုံးေပါင္းမွ ငါးဆယ္ပဲ ရွိတယ္။ ေဒသခံ လူထုဆီကေန ေနာက္ထပ္ တပ္သားအသစ္ရဖို႔ အင္ မတန္ ခက္ခဲခဲ့တယ္။ အဲဒီေဒ သမွာ စပိန္ စကားေတာင္ မေျပာတတ္ၾကပါဘူး။ ေပ်ာက္ၾကားတပ္သားေတြဟာ Quechua ဘာသာစကားကို ေလ့လာခဲ့ၾကတယ္၊ ဒါေပမယ့္ ေဒသသုံး ဘာသာစကားက Tupí-Guaraní

ဒီလို အခက္အခဲမ်ိဳးစုံ ရွိေပမယ့္လည္း ေပ်ာက္ၾကားတပ္သားေတြဟာ အင္မတန္ ႀကီးမားတဲ့ ရဲစြမ္းသတၱိနဲ႔ ပိုင္း ၿဖတ္ခ်က္ကို လက္ေတြ႕ ျပသ ခဲ့ၾကတယ္၊ Camiri ေတာင္တန္းေဒသေတြမွာ ဘိုလစ္ဗီးယား စစ္သားေတြကို အနိုင္ရခဲ့တာ အေတာ္မ်ားတယ္။ ဒါေပမယ့္လည္း စက္တင္ဘာ လက် ဘိုလစ္ဗီးယား စစ္တပ္ဟာ အဖြဲ႕ေခါင္း ေဆာင္ေတြကို သတ္ပစ္ၿပီး ေပ်ာက္ၾကားဖြဲ႕ႏွစ္ခုကို သုတ္သင္နိုင္ခဲ့တယ္။ ဒီအခ်ိန္ကစလို႔ သူတို႔ ဟာ ရႈံးႏွင့္ ေနၿပီး သား တိုက္ပြဲတပြဲကို ဆက္တိုက္ေနရသလို ျဖစ္သြားတယ္။ ဒါ့အျပင္ စစ္ပြဲဆက္ၾကာလာတာနဲ႔အမၽွ ေခ်ရဲ့ က်န္းမာေရးလည္း ဆိုးသထက္ ဆိုးလာခဲ့တယ္။ နာတာရွည္ ပန္းနာရင္ၾကပ္ ေဝဒနာရဲ့ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ထိုးႏွက္မႈကို ခံလာရတယ္။

၁၉၆၇ မတ္လထဲမွာ ဘိုလစ္ဗီးယား စစ္တပ္နဲ႔ တိုက္ပြဲျဖစ္အၿပီး သူပုန္ေတြ ရိုက္ထားတဲ့ ဓာတ္ပုံေတြ အစိုးရ စစ္ တပ္လက္ထဲ ေရာက္သြား ခဲ့တယ္၊ အဲဒီအခါ ေဂြဗားရား ပါေနမွန္း ဘိုလစ္ဗီးယား အာဏာပိုင္ေတြ သိ သြား ခဲ့တယ္။ ဒီဓာတ္ပုံေတြ ၾကည့္ၿပီးတဲ့ေနာက္ သမၼတ René Barrientos က လာပါး ၿမိဳ႕လယ္ေခါင္မွာ ေဂြဗားရားရဲ့ ေခါင္းကို စစ္သုံးဓားေျမႇာင္ထက္ တင္ထားတာ ျမင္လိုတယ္လို႔ ေရရြတ္ခဲ့တယ္။ ေဟာဒီ မွာ ဘူဇြာ လူတန္းစားရဲ့ လူသားခ်င္း စာနာေသာ ေရႊျပည္ေအးဝါဒကို စစ္စစ္မွန္မွန္ ထုတ္ေဖာ္ထားတာ ေတြ႕ရပါၿပီ။ ဒီလူေတြကပဲ ေတာ္ လွန္ ေရးသမားေတြကို အၾကမ္းဖက္သမားေတြလို႔ ေဝဖန္ၾကတယ္ မဟုတ္လား။

သူ႔ကို ေသြးဆာေနတဲ့ မေကာင္းဆိုးဝါး တေကာင္လို ပုံေဖာ္ဖို႔ ဘယ္လိုပဲ ႀကိဳးစားၾကေပမယ္၊ အမွန္တကယ္ ေတာ့ ေခ်ဟာ အင္မတန္ လူသား ခ်င္းစာနာတဲ့ လူတေယာက္ ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔ရဲ့ ဘိုလစ္ဗီးယား ဒိုင္ယာရီေတြ ထဲက စာတပိုဒ္မွာ ဘိုလစ္ဗီးယား စစ္သားတေယာက္ကို သူပစ္ သတ္မယ္ဆို ပစ္သတ္နိုင္ခဲ့ေပမယ့္ ေမာင္းခ လုတ္ကို ဆြဲမျဖဳတ္နိုင္ ျဖစ္ခဲ့ရေၾကာင္း အမွတ္တရ ေရးထားတယ္။


ဒါဟာ ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္တဲ့ ေသြးဆာေနေသာ လူတေယာက္ရဲ့ အျပဳအမူလား။ ေပ်ာက္ၾကားအဖြဲ႕ေတြ သုံ႔ပန္းအျဖစ္ ဖမ္းေခၚလာတဲ့ ဘို လစ္ဗီးယား စစ္သားေတြကို ေခ်ကိုယ္တိုင္ ေဆးကုေပးခဲ့တယ္။ ၿပီးရင္ သူတို႔ကို လႊတ္ေပးလိုက္တယ္။ ေခ်က ဒီလို လူသားဆန္ဆန္ ျပဳမူခဲ့ ေပမယ့္ ဘိုလစ္ဗီးယား စစ္တပ္လက္ထဲ သူ က်ေရာက္သြားတဲ့အခါမွာေတာ့ ရက္ရက္စက္စက္ ႏွိပ္စက္ခံခဲ့ရတယ္။ အဖမ္းခံထားရခ်ိန္မွာ ေတာင္ တိုက္ ပြဲအတြင္း အနာတရ ျဖစ္လာတဲ့ ဘိုလစ္ဗီးယား စစ္သားအခ်ိဳ႕ကို ေဆးကုေပးမယ္လို႔ ကမ္းလွမ္းခဲ့ေသးတယ္။ တာဝန္က် ဘိုလစ္ ဗီးယား စစ္အရာရွိက သူ႔ကမ္းလွမ္းခ်က္ကို ျငင္းဆန္ခဲ့တယ္။

စတာလင္ဝါဒီေတြ သစၥာေဖာက္သြားျခင္း

ေခ့် တပ္သားေတြဟာ မေရမတြက္နိုင္တဲ့ အခက္အခဲေတြ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရတယ္။ (အျမဲတမ္းလိုလို မိုးရြာေနတဲ့) ရာသီဥတု၊ ဘာသာစကားနဲ႔ နယ္ ေျမအခက္အခဲေတြသာ မကေသး။ ေမာ္စကို ေနာက္လိုက္ စတာလင္နစ္ Mario Monje ေခါင္းေဆာင္မႈေအာက္က ဘိုလစ္ဗီးယား ကြန္ျမဴနစ္ ပါတီဟာ ေဂြဗားရားကို ခါးခါးသီးသီး ရန္လို မုန္းတီးခဲ့တယ္၊ ဘိုလစ္ဗီးယားမွာ ေခ် ရွိေနတာကို မလိုလားခဲ့ၾကဘူး။ ဘိုလစ္ဗီးယား စတာလင္ ဝါဒီ  ေတြ က သူတို႔တေတြ ပိုင္းျဖတ္ခ်က္ရွိရွိ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ဆင္ႏႊဲျခင္းကို တေလးတစား အသိအမွတ္ မျပဳနိုင္ခဲ့ ဘူး။ ဘိုလစ္ဗီးယားမွာ ေတာ္ လွန္ေရး ထိုးစစ္ဆင္ရမယ့္ အေျခအေန မရွိေသးဘူးလို႔ ျငင္းဆိုၾကတယ္။ ဖီ ဒယ္(လ္)ကတ္(စ္)ထရိုက ေခ့် ဘိုလစ္ဗီးယား ဒိုင္ယာရီ အမွာစာ ထဲမွာ ဒီအခ်က္ကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ေျဖ ထားတယ္ -

“ဘယ္အခ်ိန္မွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ဘယ္လို အေျခအေနမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ မတိုက္သင့္ေၾကာင္း ျပလို႔ရတဲ့ ဆင္ေျခေတြ တပုံ တပင္ ရွိေနမွာပဲ၊ ဒီလို ဆင္ေၿခ ေတြ ေပးတာဟာ က်ေနာ္တို႔ ဘယ္ေတာ့မွ လြတ္လပ္ျခင္းကို မရနိုင္ဘူးလို႔ ဆိုလိုတာပဲ။ ေခ်ဟာ သူ႔အယူအဆေတြကို လက္ေတြ႕ အေကာင္ အထည္ ေဖာ္နိုင္တဲ့အထိ ေနမသြားရဘူး၊ ဒါေပမယ့္ သူ႔ အသက္ေသသြားလည္း ဒီအယူအဆေတြ ပိုၿပီး က်ယ္ျပန႔္သြားမယ္ဆိုတာ ေခ် သိခဲ့ တယ္။ ေခ့်ကို ေဝဖန္ၾကတဲ့ အေယာင္ေဆာင္ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြဟာ နိုင္ငံေရးအရ ငေၾကာက္ေတြ၊ ဘယ္ေတာ့ မွ မလႈပ္ရဲသူေတြ၊ ဒီလူ ေတြဟာ သူတို႔ရဲ့ မိုက္မဲႏုံဖ်င္းမႈနဲ႔အတူ ဆုံးခန္းတိုင္ ေနထိုင္သြားၾကလိမ့္မယ္။ ဒိုင္ယာ ရီထဲမွာ ေဖာ္ျပထားသလိုပဲ လက္တင္ အေမရိကမွာ ခဏခဏ ေတြ႕ရေလ့ရွိတဲ့ ‘ေတာ္လွန္ေရးသမား’ နမူနာ ေတြထဲက တဦးျဖစ္တဲ့ Mario Monje ဟာ ဘိုလစ္ဗီးယား ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ အတြင္း ေရးမႉး ရာထူးကို အသုံးခ်ၿပီး ေခ်ရဲ့ စစ္ေရး၊ နိုင္ငံေရး ေခါင္းေဆာင္မႈ ေပးနိုင္ခြင့္ကို ျငင္းဆန္ခဲ့တယ္။ ဒါ့အျပင္ ပါတီတြင္း ရာထူးကို စြန႔္လႊတ္ လိုေၾကာင္း Monje က ေၾကညာခဲ့ေသးတယ္။ သူ႔အလိုအရဆိုရင္ ဒီရာထူးကို ယူထားတာ ေတာ္ေလာက္ၿပီ၊ ဒီရာထူးေၾကာင့္ လႈပ္ရွားမႈရဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈ ေနရာကို ရခဲ့ၿပီးၿပီ။”

“Monje မွာ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ ဆင္ႏႊဲဖူးတဲ့ အေတြ႕အၾကဳံ မရွိဖူးဆိုတာ ေျပာဖို႔ေတာင္ မလိုပါဘူး၊ ဒီလူဟာ တခါမွ တိုက္ပြဲဝင္ဖူးတာ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ကိုယ္သူ ကြန္ျမဴနစ္လို႔ ခံယူထားတဲ့ သူတေယာက္ဟာ အေပၚယံ ဆန္ လြန္းတဲ့ အရိုင္းဆန္လြန္းတဲ့ ျပည္ခ်စ္ဝါဒကို ဖယ္ရွားပစ္ရ မယ္၊ ဘိုလစ္ဗီးယား လြတ္လပ္ေရးအတြက္ တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့ေသာ ျပည္ခ်စ္စစ္စစ္ႀကီးေတြလို လုပ္ရမယ္။”

“ဒါဟာ ဒီတိုက္ႀကီးေပၚက နယ္ခ်ဲ႕ဆန႔္က်င္ေရး တိုက္ပြဲနဲ႔ အင္တာေနရွင္နယ္လစ္ အယူအဆဆိုရင္ ဒီ‘ကြန္ျမဴ နစ္ ေခါင္းေဆာင္ေတြ’ ဟာ ဥ ေရာပ ကိုလိုနီသမားေတြ အနိုင္ယူ ေခ်မႈန္းပစ္ခဲ့တဲ့ ဌာေန မ်ိဳးႏြယ္စုေတြ ေလာက္ ေတာင္ မတိုးတက္ေသးဘူး”။

“ဒါဟာ ဘိုလစ္ဗီးယား လို႔ေခၚတဲ့ နိုင္ငံတနိုင္ငံက ကြန္ျမဴနစ္ ပါတီ ေခါင္းေဆာင္ရဲ့ အျပဳအမူတဲ့၊ ဒီနိုင္ငံရဲ့သမိုင္း ဝင္ ၿမိဳ႕ေတာ္ကို Sucre လို႔ ေခၚခဲ့ၾကတယ္၊ ဒီၿမိဳ႕ေတာ္ကို လြတ္ေျမာက္ေစခဲ့သူ ဗင္နီဇြဲလား ျပည္သားေတြကို ဂုဏ္ျပဳတဲ့အေနနဲ႔ ေပးထားတဲ့ နာမည္။ Monje စစ္မွန္ေသာ ေတာ္လွန္ေရးသမား giant တေယာက္ရဲ့ နိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရး၊ စည္း႐ုံးစုစည္းေရး အရည္အေသြးေတြကို ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ဖို႔ အခြင့္အလမ္း ရခဲ့ တယ္။ အဲဒီ ေတာ္ လွန္ေရးသမားႀကီးရဲ့ အေရးေတာ္ပုံဟာ က်ဥ္းေျမာင္းေသာ၊ လူေတြဖန္တီးထားတဲ့၊ မၽွတမႈမရွိတဲ့ ဘိုလစ္ဗီးယား နယ္နိမိတ္ အတြင္း ကန႔္သတ္မထားဘူး။ ဒါေပမယ့္လည္း Monje ဟာ ဒီအခြင့္အလမ္းကို အသုံးခ်ဖို႔ ဘာမွ မ လုပ္ခဲ့ဘူး၊ ေခါင္းေဆာင္မႈေနရာကိုသာ အ ရွက္တရားမဲ့စြာ၊ ႐ုပ္ပ်က္ဆင္းပ်က္ ေတာင္းဆိုခဲ့တယ္။” (Ernesto Che Guevara, Bolivian Diary, "A Necessary Introduction" by Fidel Castro, pp. xxxi-xxxii.)

ဒီေနာက္ ကတ္(စ္)ထရိုက ဆက္ၿပီး ဘိုလစ္ဗီးယား ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ ေခါင္းေဆာင္ေတြနဲ႔ Monje အေပၚ ျပင္းျပင္း ထန္ထန္ ျပစ္တင္ ေဝဖန္ခဲ့ တယ္ -

“[…] ရလဒ္ကို မေက်နပ္တဲ့ Monje ဟာ လႈပ္ရွားမႈကို ကန႔္လန႔္ထိုး ဖ်က္စီးဖို႔ လုပ္လာတယ္။ သူ လာပါး(ဇ္)မွာ ရွိေနတုန္း ေသခ်ာ ေလ့က်င့္ ထားတဲ့ ကြန္ျမဴနစ္ တပ္သားေတြ ေပ်ာက္ၾကားအဖြဲ႕ဆီ မဝင္ျဖစ္ေအာင္ ပိတ္ပင္ တားဆီးခဲ့တယ္။ ဒီလူေတြဟာ လက္နက္ကိုင္ တိုက္ပြဲထဲ ဝင္ ပါဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အရည္အခ်င္းေတြ အားလုံး ရွိၾက သူေတြ။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ရဲ့ ဒီလမ္းေၾကာင္းကို အစြမ္းအစမရွိဘဲ ႀကိဳးကိုင္လိုတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ ေတြက ဖ်က္စီး ပစ္ခဲ့တယ္။” (Ernesto Che Guevara, Bolivian Diary, "A Necessary Introduction" by Fidel Castro, p. xxxiii.)

ဇန္နဝါရီလအကုန္မွာ ေခ်က ဒိုင္ယာရီထဲ အခုလို ခ်ေရးခဲ့တယ္-

“တလတာ သုံးသပ္ခ်က္။ ငါထင္ထားသလိုပဲ အစပိုင္းမွာ Monje ရဲ့ သေဘာထားက မရွင္းမလင္းနဲ႔ ေခါင္း ေရွာင္ခ်င္တယ္၊ ေနာက္ေတာ့ သစၥာ ေဖာက္ ျဖစ္လာတယ္။

“ပါတီက အခုဆို ငါတို႔ကို ဆန႔္က်င္ရန္လိုေနၿပီ။ သူတို႔ ဘယ္အတိုင္းအတာအထိ ဆန႔္က်င္မလဲ ငါမသိ။ ဒါေပ မယ့္ ငါတို႔ကိုေတာ့ တားဆီးနိုင္ မွာ မဟုတ္ဘူး။ ေရရွည္မွာ ငါတို႔အဖို႔ အခြင့္အလမ္း ျဖစ္လာနိုင္တယ္ (ေသခ်ာ လုနီးပါးပဲ) အထက္ျမက္ဆုံး၊ အရဲရင့္ဆုံး လူေတြဟာ ငါတို႔ဘက္ မွာ ရွိေနလိမ့္မယ္၊ သိပ္ကို ျပင္းထန္နိုင္တဲ့ ဆင္ျခင္တုံတရား အၾကပ္အတည္းကို ျဖတ္သန္းရတယ္ဆိုရင္ေတာင္ ငါတို႔ဘက္မွာပဲ ရွိလိမ့္မယ္။

“Moisés Guevara က အခုထိေတာ့ ေကာင္းေကာင္း တုံ႔ျပန္ေနတယ္။ သူနဲ႔သူ႔လူေတြ အနာဂတ္မွာ ဘယ္လို လုပ္မလဲ ငါတို႔ ေတြ႕ရလိမ့္မယ္။

“တာနီယာ ထြက္သြားတယ္၊ ဒါေပမယ့္ အာဂ်င္တီးေတြက တက္ႂကြျဖတ္လတ္တဲ့ လကၡဏာ မျပဘူး၊ သူမ လည္း အတူတူပဲ။ တကယ့္ ေပ်ာက္ ၾကား စစ္ပြဲ အခုစၿပီ၊ ငါတို႔ တပ္သားေတြကို မွတ္ေက်ာက္တင္ၾကည့္လိမ့္ မယ္။ သူတို႔ ဘာလုပ္နိုင္သလဲ၊ ဘိုလစ္ဗီးယား ေတာ္လွန္ေရး အလား အလာေတြ ဘယ္လိုရွိသလဲ အခ်ိန္က ေျပာသြားလိမ့္မယ္။

“ငါတို႔ ႀကိဳတြက္ထားတဲ့အထဲ အခက္ဆုံး အလုပ္က ဘိုလစ္ဗီးယား တပ္သားအသစ္ေတြ ထပ္မံ စုေဆာင္းနိုင္ ေရး ကိစၥပဲ။” (Ernesto Che Guevara, Bolivian Diary, p. 38.)

ေခ်ေဂြဗားရားကို ေထာက္ခံတဲ့ (သို႔) ေပ်ာက္ၾကားတပ္ထဲ ဝင္လာတဲ့ ပါတီဝင္ေတြဟာ (ဘိုလစ္ဗီးယား ကြန္ ၿမဴနစ္ ပါတီကို ရည္ညႊန္း) ပါတီ ေခါင္းေဆာင္မႈ ဆႏၵကို ဆန႔္က်င္လာသူေတြ ျဖစ္တယ္။ ဘိုလစ္ဗီးယား ကြန္ ၿမဴနစ္ပါတီနဲ႔ ျပႆနာေတြ တက္ခဲ့လို႔ ေပ်ာက္ၾကားအဖြဲ႕ အင္အား ဟာ နဂိုမွန္းထားတာထက္ အမ်ားႀကီး ေလ်ာ့နည္းသြားခဲ့ရေၾကာင္း ေခ့် ဘိုလစ္ဗီးယား ဒိုင္ယာရီထဲမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။ ဒီအေျခအေနဟာ ေပ်ာက္ၾကားတပ္ ေအာင္ပြဲခံနိုင္ေခ် မရွိေအာင္ အလဲထိုးပစ္ခဲ့တယ္။

Regis Debray

ဒါေတြ အားလုံးမွာ Regis Debray ဆိုတဲ့လူက အင္မတန္ စက္ဆုပ္ဖြယ္ အခန္းကေန ပါဝင္ခဲ့တယ္။ ေခ်ေဂြဗား ရား နဲ႔ ရင္းႏွီးသေယာင္ ေဆာင္ ၿပီး လုပ္စားသြားတဲ့သူ။ “ဘိုလစ္ဗီးယားမွာ ေခ်နဲ႔အတူ တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့တာ” လို႔ ခဏခဏ ေျပာတတ္တယ္။ “ေခ့် ရဲေဘာ္” လို႔လည္း အာေခ်ာင္ တတ္တယ္။ လုံးဝ မမွန္ပါဘူး။ ဒီဘေရးဟာ ဘယ္မွာမွ တိုက္ပြဲမဝင္ခဲ့ဖူးဘူး။ ေပ်ာက္ၾကားအဖြဲ႕ေတြကို ဒုကၡပဲ ေပးခဲ့ဖူးတာ။ ေခ်က ဒီပက္တီး ဘူဇြာ ပညာ တတ္ကို နည္းနည္းေလးမွ အထင္မႀကီးခဲ့ဘူး။ သူ႔ဒိုင္ယာရီထဲမွာ ဒီလူကို လက္သင့္မခံလိုတဲ့ “လမ္းၾကဳံလို႔ဝင္ လည္တဲ့ ခရီးသြား” အျဖစ္ပဲ ညႊန္းဆိုထားတာ ေတြ႕ရမယ္။ ညႊန္းဆို ေဖာ္ျပထားတဲ့အထဲ တခုမွ ေကာင္းတာ မပါဘူး။

ဒီဘေရးနဲ႔ အာဂ်င္တီး ပန္းခ်ီဆရာ Ciro Bustos တို႔ႏွစ္ေယာက္ ေခ့် စခန္းကို ေတာ္လွန္ေရး လမ္းၾကဳံခရီးသြား အျဖစ္ ေရာက္ခဲ့ၾကတယ္။ ဒုကၡ ပဲေပးသြားၾကတယ္။ သူတို႔ကို ျပင္ပ ကမၻာနဲ႔ အခ်ိတ္အဆက္ လုပ္ရာမွာ အကူ အညီရမယ္ ထင္ခဲ့တယ္။ အဆုံးမေတာ့ ေပ်ာက္ၾကားအဖြဲ႕ေတြ ေက်ျပဳန္းခဲ့ရၿပီး သူတို႔ဘာသာ နာမည္ႀကီးဖို႔ပဲ လုပ္သြားတယ္။ အစကတည္းက ဒီဘေရးကို ေခ် သံသယဝင္ခဲ့တယ္ဆိုတာ ဒိုင္ယာရီက ေဖာ္ၿပ ေနတယ္ -

“ျပင္သစ္သားက ျပင္ပကမၻာမွာ သူဘယ့္ေလာက္ အသုံးဝင္ေၾကာင္းခ်ည္း အလြန္အကၽြံ ဖိေျပာခဲ့တယ္” (Ernesto Che Guevara, Bolivian Diary, p. 69.)

ေခ့် သံသယေတြဟာ မွန္ေၾကာင္း မၾကာခင္ သိခဲ့ရတယ္။ ခက္ခဲၾကမ္းတမ္းတဲ့ အေျခအေနေတြ သည္းမခံ နိုင္တဲ့ အခါသူတို႔ကို ထြက္ခြင့္ေပးဖို႔ ေခ်ကို နားပူလာၾကတယ္။ မၾကာခင္ စစ္တပ္က သူတို႔ကို မိသြားတယ္၊ သူပုန္ေတြကို လိုက္ေခ်မႈန္းရာမွာ အဖိုးမျဖတ္နိုင္တဲ့ သတင္းအခ်က္ အလက္ေတြ စစ္တပ္ကို ေပးလိုက္ ၾက တယ္။ Bustosဟာ ေပ်ာက္ၾကားတပ္ကို သစၥာေဖာက္ၿပီး သ႐ုပ္ပ်က္ သတင္းေပး ျဖစ္လာတယ္။ ေပ်ာက္ ၾကားအဖြဲ႕သားေတြရဲ့ ပုံတူေတာင္ ဆြဲေပးလိုက္ေသးတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ စစ္တပ္က ေပ်ာက္ၾကားတပ္သားေတြကို ခ်က္ခ်င္း တန္းသိသြားနိုင္ တယ္။ ဒီဘေရးကို ခုံ႐ုံးတင္စစ္ေဆးေတာ့ ကမၻာ့ မီဒီယာေတြက စိတ္ဝင္တစား ရွိ လာတယ္။ ဒါေပမယ့္ တကယ္ တိုက္ပြဲဝင္ေနတဲ့ ေပ်ာက္ ၾကားအဖြဲ႕ေတြဆီကေန အာ႐ုံလြဲသြားတယ္။ ဒီစစ္ ေဆးမႈဟာ ဘိုလစ္ဗီးယား အစိုးရကို အရွက္ရေစခဲ့တာ ျငင္းစရာ မရွိပါ။ ဒါေပမယ့္ ဒီခုံ႐ုံးတင္ စစ္ေဆးမႈကို လူေတြ အာ႐ုံစိုက္လာတာနဲ႔အမၽွ ေပ်ာက္ၾကားအဖြဲ႕ေတြကို အစိုးရက ရက္ရက္စက္စက္ ေခ်မႈန္းေလပဲ။ ေဂြဗားရားကို သမၼတ Barrientos သတ္ပစ္ဖို႔ ဆုံးျဖတ္ခဲ့တဲ့ အေၾကာင္းတခ်က္က ဒီလို မီဒီယာေတြ တအုံးအုံးနဲ႔ ခုံ႐ုံးတင္ စစ္ေဆးမႈမ်ိဳး ထပ္မျဖစ္ေအာင္ ေရွာင္ရွားဖို႔ ျဖစ္နိုင္တယ္။

ဘဝနိဂုံး

(ဘိုလစ္ဗီးယား သမၼတ) Barrientos က ေဂြဗားရားကို ေျမလွန္ရွာဖမ္းခဲ့ဖို႔ ဘိုလစ္ဗီးယား စစ္တပ္ကို အမိန႔္ ေပး ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ တကယ္ တမ္းက် သူဟာ ဝါရွင္တန္က သူ႔ေဘာ့(စ္)ေတြ ခိုင္းတဲ့အတိုင္း လိုက္နာေနရတာ ပါ။ ဝါရွင္တန္က သူ႔ေဘာ့(စ္)ေတြဟာ သူတို႔ အမုန္းဆုံး ရန္သူ ရဲ့ ေခါင္းကို ဆုေငြ ထုတ္ထားခဲ့တာ ၾကာၿပီ။ ဝါရွင္တန္က ေခ်ရွိတဲ့ေနရာကို ေျခရာခံမိတာနဲ႔ စီအိုင္ေအနဲ႔ တျခား အထူးတပ္ဖြဲ႕ေတြကို ဘိုလစ္ ဗီးယား လႊတ္ လိုက္တယ္။ အဲဒီမွာ သူတို႔ စစ္ဆင္ေရး လုပ္ခဲ့ၾကတယ္။

ဧၿပီ ၂၉ ရက္ေန႔မွာ အေမရိကန္ အႀကံေပးေတြ ဘိုလစ္ဗီးယားကို ေရာက္လာတယ္၊ Bolivian 2nd Ranger Battalion ကို သူပုန္ ႏွိမ္ႏွင္းေရး စစ္သင္တန္း ပရိုဂရမ္ကို ၁၉ပတ္ၾကာ ေလ့က်င့္ေပးခဲ့တယ္။ အျပင္းအထန္ ေလ့က်င့္ေပးခဲ့တဲ့ ဒီသင္ရိုးမွာ လက္နက္ခဲယမ္းပိုင္း၊ တဦးခ်င္း တိုက္ခိုက္ေရးပိုင္း၊ လက္(ဖ္)တင္နင္ ေခါင္း ေဆာင္တဲ့ အထူးေရြးခ်ယ္ထားေသာ အုပ္စုငယ္ နည္းဗ်ဴဟာပိုင္း၊ ကင္းလွည့္ေထာက္လွမ္းေရးနဲ႔ တန္ျပန္ ထိုးစစ္ဆင္ေရး အပိုင္းေတြ ပါဝင္တယ္။ ဘိုလစ္ဗီးယား စစ္တပ္ကို အေမရိကန္ အရာရွိေတြက ေလ့က်င့္ သင္ ၾကားေပးတယ္၊ အေမရိ ကန္ အႀကံေပးေတြ ပံ့ပိုးေပးတယ္၊ အထူးတပ္ဖြဲ႕ေတြနဲ႔ ကူညီတယ္။ ဒီအထဲမွာ ေတာ တြင္း စစ္ဆင္ေရးကို အထူး ေလ့က်င့္ထားၿပီး မၾကာေသး ခင္က ဖြဲ႕ထားတဲ့ ရိန္းဂ်ား တိုက္ခိုက္ေရး အဖြဲ႕တခု ပါဝင္ခဲ့တယ္။

စက္တင္ဘာ ေနာက္ပိုင္းကစၿပီး ရန္သူဟာ အျပင္းအထန္ ခ်ီတက္လာတယ္။ ေဂြဗားရားရဲ့ ေပ်ာက္ၾကား တပ္ စခန္း တည္ေနရာကို သတင္း ေပးတေယာက္က ဘိုလစ္ဗီးယား အထူးတပ္ဖြဲ႕ဆီ အေၾကာင္းၾကားခဲ့တယ္။ ေအာက္တိုဘာ (၈)ရက္ေန႔မွာ စခန္း အဝိုင္းခံလိုက္ရတယ္၊ တိုက္ ပြဲခဏျဖစ္ၿပီး ေခ်ကို ဖမ္းမိသြားတယ္။ ဘို လစ္ဗီးယား စစ္တပ္ သူ႔ဆီ ခ်ဥ္းကပ္လာတဲ့အခါ “မပစ္နဲ႔၊ ေခ်ေဂြဗားရားက ငါပဲ၊ မင္းတို႔အတြက္ ရွင္ ရက္ဖမ္း မိရင္ ပိုအက်ိဳးရွိတယ္” လို႔ ေျပာခဲ့ေၾကာင္း ဆိုၾကတယ္။ ဒါကို ေထာက္ျပၿပီး ေခ့်ကို သူရဲေဘာင္ေၾကာင္ သူ အျဖစ္ ပုံေဖာ္ဖို႔ ႀကိဳးစားၾက တယ္။ ဒါဟာ ေဖာက္ျပန္ေရးသမားေတြက ဒီလူသားရဲ့ သမိုင္းအစဥ္အလာကို မည္းညစ္ေအာင္ လုပ္ဖို႔ ႀကိဳးစားတဲ့ ပုံဖ်က္မႈတမ်ိဳးပဲ။ ေခ်ဟာ ဘယ္ေတာ့မဆို သူ႔တကိုယ္ေရ ေဘးကင္း လုံျခဳံမႈကို လုံးဝ ဂ႐ုမစိုက္ဘဲ ႀကီးမားတဲ့ ရဲစြမ္း သတၱိကို ျပသခဲ့သူပါ။

Barrientos ဟာ အခ်ိန္ဆြဲမေနခဲ့ပါဘူး။ ေခ်ေဂြဗားရားကို ကြပ္မ်က္ဖို႔ အမိန႔္ေပးလိုက္တယ္။ ေခ့်ကို ဖမ္းမိတယ္ ၾကားၾကားခ်င္း ဒီအမိန႔္ကို ထုတ္လိုက္တယ္။ ဥပေဒေၾကာင္းအရ လုပ္ရိုးလုပ္စဥ္ေတြနဲ႔ အခ်ိန္မျဖဳန္းခဲ့ဘူး။ သူဒီလို လက္လြတ္စပယ္ သတ္ပစ္ျခင္းကို ဝါရွင္တန္က “ဒီမို ကရက္ေတြ” ေကာင္းေကာင္း သိတယ္၊ သေဘာတူညီမႈလည္း အျပည့္အဝ ေပးခဲ့ၾကတယ္။ ေခ်ေဂြဗားရားကိုသာ တရားခြင္ေရွ႕ ခုခံေခ်ပခြင့္ ေပးလိုက္ရင္ သူဟာ ဒီအခြင့္ အေရးကို တန္ျပန္ထိုးစစ္အျဖစ္ မလြဲမေသြ အသုံးျပဳသြားလိမ့္မယ္၊ သူဒီလို ပုန္ကန္ရျခင္းဟာ လူမႈမတရားမႈေတြ ဒင္းၾကမ္းရွိေနလို႔ ျဖစ္ေၾကာင္း တရားထူေထာင္ရင္း ဒီလူမႈ မတရားမႈေတြကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေဝဖန္ရႈတ္ခ်သြားလိမ့္မယ္၊ ဒီအႏၲရာယ္ကို ဝါရွင္တန္က အရွင္သခင္ေတြေရာ၊ ဘိုလစ္ဗီးယားက လက္ေဝခံ အာဏာပိုင္ေတြေရာ ရင္မဆိုင္ရဲဘူး။ လုံးဝ မျဖစ္ဘူး! ဒီအသံကို တခါတည္း အၿပီးတိုင္ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းေစခဲ့တယ္။

၁၉၁၉ ဇန္နဝါရီတုန္းက ဘာလင္မွာ ရိုဆာ လက္(ခ္)ဇင္ဘာ့(ဂ္)နဲ႔ ကား(လ္)လိ(ဘ္)နက္(ခ္)တို႔ကို ဖမ္းသြားခဲ့တဲ့ Junker ေတြမွာလည္း သူတို႔ ကို တရား႐ုံးတင္ ၾကားနာစစ္ေဆးခြင့္ေပးဖို႔ ရည္ရြယ္ခ်က္ လုံးဝ မရွိခဲ့ဘူး။ သူတို႔ကို ဦးေႏွာက္ပြင့္ထြက္ေအာင္ ပစ္မသတ္ခင္ ဘယ္ဥပေဒ စာအုပ္ကိုမွ လွန္ေလွာ မၾကည့္ခဲ့ပါဘူး။ ေခ်ကို La Higuera ဆိုတဲ့ အနီးအနားရြာေလးက ေက်ာင္းအိုေက်ာင္းပ်က္ေလးထဲ ဖမ္းေခၚသြားတယ္၊ အဲဒီမွာပဲ အက်ဥ္းသားအျဖစ္နဲ႔ တညတာ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားခဲ့တယ္။ ကမၻာ ေလာကႀကီးနဲ႔ အဆက္ျပတ္၊ မိသားစု၊ မိတ္ေဆြ သူငယ္ခ်င္း၊ ရဲေဘာ္ ေတြနဲ႔ ေဝးကြာ၊ ေသခ်ာေပါက္ ေရာက္လာေတာ့မယ့္ ေသမင္းကို တေယာက္တည္း ရင္ဆိုင္ေစာင့္စားရင္း အထီးက်န္ျဖစ္ေနရတဲ့ ရက္စက္ ၾကမ္းၾကဳတ္လွေသာ ဘဝရဲ့ ေနာက္ဆုံးညမွာ သူ႔စိတ္ထဲ ဘယ္လို အေတြးေတြမ်ား ဝင္ေရာက္ေနခဲ့မလဲ။

ေနာက္ေန႔ မြန္းတည့္ၿပီးခ်ိန္မွာ ေခ်ေဂြဗားရားကို ေက်ာင္းအိုေလးထဲကေန ဆြဲထုတ္သြားခဲ့တယ္။ ၁၉၆၇ ေအာက္တိုဘာ ၉ရက္ ေန႔လည္၁နာရီ ဆယ္မိနစ္မွာ ဘိုလစ္ဗီးယား စစ္တပ္ရဲ့ တပ္ၾကပ္တဦးျဖစ္ေသာ Mario Teran က ေခ့်ကို ပစ္သတ္ခဲ့တယ္။ ေခ့်ကို ေသြးေအးေအးနဲ႔ ရက္ရက္ စက္စက္ သတ္ပစ္ခဲ့တယ္ဆိုတာ ဖုံးဖိထားဖို႔ ေျခေထာက္ေတြကို အခ်က္ေရ အမ်ားႀကီး ပစ္ခဲ့တယ္။ တိုက္ပြဲအတြင္းရခဲ့တဲ့ ဒဏ္ရာေတြလို ပုံ ေဖာ္ဖို႔ ျဖစ္တယ္။ ဒီမတိုင္ခင္မွာ ေခ်က လူသတ္သမား စစ္သားကို ေျပာခဲ့တယ္၊ “မင္းတို႔ ငါ့ကို သတ္ေတာ့မယ္ဆိုတာ ငါသိတယ္။ ပစ္စမ္းပါ ငေၾကာက္ေရ၊ မင္း လူသားတေယာက္ကို သတ္ရေတာ့မယ္”။ ဒါဟာ ေခ်ေဂြဗားရား အစစ္ရဲ့ အသံပဲ၊ အသက္မေသေအာင္ အညံ့ခံ အေပ်ာ့ဆြဲ ေနတဲ့ သူရဲေဘာေၾကာင္သူတေယာက္ရဲ့ အသံမဟုတ္ဘူး။

ေခ့်အေလာင္းကို ဟယ္လီေကာ္ပတာ ေအာက္ပိုင္း ဝမ္းဗိုက္ထဲ ထည့္သြားတယ္၊ အိမ္နီးခ်င္း Vallegrande ကို သြားပို႔တယ္၊ အဲဒီမွာ ေဆး႐ုံ တခုရဲ့ ေရခ်ိဳးကန္ထဲ ထားတယ္။ ဒီလိုလုပ္ၿပီးေတာ့ စာနယ္ဇင္းက လူႀကီးလူေကာင္းေတြကို ေခၚၿပီး ဓာတ္ပုံရိုက္ခိုင္းတယ္။ ႐ုပ္ပ်က္ဆင္း ပ်က္ ျဖစ္ေအာင္ ဖ်က္စီးပစ္ဖို႔ စစ္ဆရာဝန္တေယာက္က သူ႔လက္ေတြကို ျဖတ္ေတာက္ပစ္တယ္၊ ဘိုလစ္ဗီးယား စစ္အရာရွိေတြက ေဂြဗားရား ရဲ့ ႐ုပ္အေလာင္းကို ဘယ္သူမွ မသိတဲ့ ေနရာတခုဆီ ပို႔လိုက္တယ္။

ေဂြဗားရား ေခ်မႈန္းေရးကို ဦးေဆာင္ခဲ့သူက Felix Rodriguez။ သူက စီအိုင္ေအ ေအးဂ်န႔္။ Bay of Pigs က်ဴးေက်ာ္စစ္နဲ႔ တၿပိဳင္တည္း ကတ္(စ္)ထရို ဆန႔္က်င္ေရး အုံႂကြမႈ ျပင္ဆင္ဖို႔ က်ဴးဘားကို ထိုးေဖာက္ဝင္ခဲ့သူ။ Rodriguez ဟာ ဝါရွင္တန္နဲ႔ ဗာဂ်ီးနီးယားက သူ႔သခင္ ေတြဆီ ေခ် ေသဆုံးတဲ့ သတင္းပို႔ခဲ့တယ္။ ေတြ႕ေနက် သူခိုး တေယာက္လိုပဲ ဒီေကာင္ဟာ ေခ်ရဲ့ ရိုးလက္(ခ္စ္)နာရီနဲ႔ တျခား တကိုယ္ေရ ပစၥည္းေတြကို ဖယ္ခ်န္ထားခဲ့တယ္၊ ဒီပစၥည္းေတြ ခိုးယူထားတာကို ခပ္ႂကြားႂကြားေလး မာန္တက္ျပရင္း သတင္းသမားေတြကို ထုတ္ထုတ္ ျပေလ့ရွိတယ္။ Felix Rodriguez ရဲ့ နာမည္ဟာ မေကာင္းဆိုးဝါး တံဆိပ္ခပ္ႏွိပ္ခံထားရတဲ့ သမိုင္းမွတ္တမ္းေတြထဲ ေနရာယူသြားလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ သူရက္ရက္စက္စက္ သတ္ခဲ့တဲ့ လူတေယာက္ကေတာ့ ေက်ာမြဲ အဖိႏွိပ္ခံ လူထုရဲ့ ခ်န္ပီယံတေယာက္၊ ေတာ္လွန္ေရးသမား သူရဲ ေကာင္းတဦး၊ ကမၻာ့ ဆိုရွယ္လစ္ အေရးေတာ္ပုံရဲ့ အာဇာနည္တဦးအျဖစ္ ထာဝရ ရွင္သန္ေနလိမ့္မယ္။

ေပ်ာက္ၾကားစစ္ ျပႆနာ

တျခားလူေတြလိုပဲ ေခ်မွာ အားေကာင္းတဲ့ အျခမ္းရွိသလို အားနည္းတဲ့ မ်က္ႏွာစာလည္း ရွိတယ္။ က်ဴးဘား ပုံစံ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ ဗ်ဴဟာကို (ေနရာေဒသမေရြး) ေယဘုယ် အသုံးျပဳနိုင္တဲ့ ဗ်ဴဟာတခုအျဖစ္ ပုံေဖာ္ဖို႔ ႀကိဳးစားျခင္းဟာ အမွားက်ဳးလြန္မိတာပဲ။ မာ့(က္စ္)ဝါဒီေတြဟာ လယ္သမား စစ္ပြဲကို အလုပ္သမားထုရဲ့ နိုင္ငံေရး အာဏာတိုက္ပြဲမွာ လက္ေအာက္ခံ တိုက္ပြဲသ႑ာန္တခုအျဖစ္ သေဘာထားၾကတယ္။ ဒီသ ေဘာထားကို ၁၈၄၈ ဂ်ာမန္ေတာ္လွန္ေရး ကာလမွာ မာ့(က္စ္)က ပထမဆုံး ေဖာ္ထုတ္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္တယ္။ ဂ်ာမန္ ေတာ္လွန္ေရးဟာ လယ္သ မား စစ္ပြဲ *ဒုတိယ အက္ဒစ္ရွင္*အေနနဲ႔ပဲ ေအာင္ပြဲခံနိုင္မယ္လို႔ မာ့(က္စ္)က ျငင္းခ်က္ထုတ္ခဲ့တယ္။ ဆိုလိုတာက ၿမိဳ႕ၿပ အလုပ္သမား လႈပ္ ရွားမႈဟာ သူ႔ေနာက္မွာ လယ္သမားထုကို ဦးေဆာင္ၿပီး ခ်ီတက္ရလိမ့္မယ္။

ဒီသေဘာထားဟာ ဖြံ့ၿဖိဳးၿပီးသား အရင္းရွင္ တိုင္းျပည္ေတြအတြက္ပဲ ရည္ရြယ္တယ္လို႔ ျငင္းခ်က္ထုတ္ရင္ မမွန္ပါဘူး။ ရပ္ရွား ေတာ္လွန္ေရး မတိုင္မီက စက္မႈ အလုပ္သမား လူတန္းစားဟာ လူဦးေရရဲ့ ၁၀% မေက်ာ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အလုပ္သမား လူတန္းစားက လူထုတရပ္လုံးရဲ့ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ရမယ္၊ လယ္သမားထုနဲ႔ တျခား ဖိႏွိပ္ခံအလႊာေတြကို ဦးေဆာင္ ခ်ီတက္ရမယ္လို႔ လီနင္နဲ႔ ေဘာ္ရွီဗစ္ေတြက အျမဲေျပာခဲ့ပါ တယ္။ ရပ္ရွား ေတာ္လွန္ေရးမွာ ပစၥည္းမဲ့ လူတန္းစားက ေခါင္းေဆာင္ အခန္းကေန ပါဝင္ခဲ့တယ္။ သူ႔ေနာက္က သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာ ဆင္းရဲ လယ္သမားထုႀကီး (ပစၥည္းမဲ့ လူတန္းစားရဲ့ သဘာဝ မဟာမိတ္) ကို ဦးေဆာင္မႈ ေပးခဲ့တယ္။

ဆိုရွယ္လစ္ ေတာ္လွန္ေရးကို ေအာင္ျမင္ေအာင္ ဆင္ႏႊဲနိုင္တဲ့ တခုတည္းေသာ လူတန္းစားက အလုပ္သမား လူတန္းစားပဲ။ စိတ္ခံစားခ်က္အရ ဒီလို ေျပာေနတာ မဟုတ္ဘူး၊ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအတြင္း အလုပ္သမား လူတန္းစား ေရာက္ရွိေနတဲ့ အေနအထားနဲ႔ ကုန္ထုတ္ျဖစ္စဥ္အတြင္းက အလုပ္သမား လူတန္းစားရဲ့ စုေပါင္း လကၡဏာအရ ဒီလိုေျပာျခင္း ျဖစ္တယ္။ မာ့(က္စ္)၊ အန္းဂယ္(လ္စ္)၊ လီနင္၊ ထေရာ့စကီးတို႔ရဲ့ အေရး အသားေတြထဲမွာ လယ္သမားထုက ဆိုရွယ္လစ္ ေတာ္လွန္ေရး ဆင္ႏႊဲနိုင္တယ္ဆိုတဲ့ သေဘာမ်ိဳး အရိပ္အႁမြက္ေတာင္ ရွာမေတြ႕ရဘူး။ ဒီလို ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းက လယ္သမားထုဟာ လူတန္းစား တရပ္အေနနဲ႔ ကြဲျပားမႈ အလြန္ႀကီးမားလို႔ပဲ။ လယ္သမား လူတန္းစားအတြင္းမွာ အလႊာေတြ အမ်ားႀကီး ကြဲေနတယ္၊ ေျမမဲ့ယာမဲ့ အလုပ္သမား (အမွန္ေတာ့ ဒီအလႊာဟာ ေက်းလက္ ပစၥည္းမဲ့ေတြ ျဖစ္တယ္) ကေန တျခား လယ္သမားေတြကို အခစား အလုပ္သမားေတြအျဖစ္ အလုပ္ခန႔္ထားနိုင္တဲ့ ခ်မ္းသာ လယ္သမားအထိ အလႊာေတြ အမ်ားႀကီး ကြဲထြက္ေန တယ္။ ဒီလို ကြဲထြက္ေနတဲ့ လယ္သမား အလႊာေတြၾကားမွာ ဘုံအက်ိဳးစီးပြား မရွိဘူး၊ ဒါ့ေၾကာင့္ လယ္သမားထုဟာ လူတန္းစား တရပ္အေနနဲ႔ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ရပ္တည္ လႈပ္ရွားနိုင္ျခင္း မရွိဘူး။ သမိုင္းတေလၽွာက္ ၿမိဳ႕ျပက လူတန္းစား/ အုပ္စု အသီးသီးကို ေထာက္ခံမႈ ေပးခဲ့ၾက တယ္။ (ဘူဇြာ လူတန္းစားရဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈေနာက္ လိုက္ခဲ့တာရွိသလို ပစၥည္းမဲ့ လူတန္းစား ေခါင္းေဆာင္မႈေနာက္ လိုက္ခဲ့တာလည္း ရွိ တယ္။ ၂၁ ေတာ္လွန္ေရးမွာဆိုရင္ ဘူဇြာ လစ္ဘရယ္ေတြကို ေထာက္ခံ လႈပ္ရွားေနၾကတာ အထင္အရွားပဲ) ဘာသာျပန္သူ။

ေပ်ာက္ၾကားစစ္ဟာ သဘာဝအားျဖင့္ လယ္သမားထုရဲ့ စံေတာ္ဝင္ လက္နက္ျဖစ္တယ္၊ အလုပ္သမား လူတန္း စားရဲ့ လက္နက္ မဟုတ္ဘူး။ (ေတာေတြ၊ ေတာင္ေတြလိုမ်ိဳး) ေဝးလံခက္ခဲတဲ့ ေက်းလက္ ေဒသေတြက လက္ နက္ကိုင္ တိုက္ပြဲ အေျခအေနေတြနဲ႔ ကိုက္ညီတယ္။ နယ္ေၿမ ေဒသ အခက္အခဲေၾကာင့္ ပုံမွန္ စစ္တပ္ႀကီးေတြ ေစလႊတ္ဖို႔ အလြန္ ခက္ခဲတဲ့အျပင္၊ ေက်းလက္ လူထုရဲ့ ေထာက္ခံမႈနဲ႔ ေပ်ာက္ၾကားတပ္ ေတြအဖို႔ လိုအပ္တဲ့ ပစၥည္း ကိရိယာ ပံ့ပိုးမႈေတြ ရနိုင္မယ္၊ လူထုၾကား သြားလာလႈပ္ရွားရင္း စစ္ဆင္ေရး လုပ္နိုင္မယ္။

လယ္သမားထု အမ်ားအျပား ရွိေနတဲ့ ေခတ္ေနာက္က် တိုင္းျပည္တခုမွာ ေတာ္လွန္ေရးျဖစ္လာရင္ ေပ်ာက္ ၾကား စစ္ဟာ ၿမိဳ႕ေပၚက အလုပ္ သမားထုရဲ့ ေတာ္လွန္ေရးကို အေထာက္အကူျပဳနိုင္တဲ့ အရံတိုက္ပြဲ ျဖစ္နိုင္ တယ္။ ဒါေပမယ့္ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ကို အလုပ္သမား လူတန္းစားရဲ့ သိစိတ္ရွိရွိ တိုက္ပြဲဝင္ျခင္း ေနရာမွာ အစား ထိုးနိုင္တယ္ ဆိုတဲ့ အယူအဆကို လီနင္ ဘယ္တုန္းကမွ လက္မခံခဲ့ဘူး။ မာ့(က္စ္)ဝါဒရႈေထာင့္က ေနၾကည့္ရင္ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ ဗ်ဴဟာကို ဆိုရွယ္လစ္ ေတာ္လွန္ေရးရဲ့ လက္ေအာက္ခံ၊ အေထာက္အကူ အစိတ္အပိုင္း တခု အေနနဲ႔ပဲ လက္ခံ နိုင္တယ္။

၁၉၀၅ တုန္းက လီနင္ရဲ့ သေဘာထားက အဲဒီအတိုင္းပဲ။ နေဒါ့နစ္ေတြနဲ႔ သူတို႔အေမြဆက္ခံသူ ဆိုရွယ္ ရက္ဗ လူရွင္နရီ ပါတီတို႔ က်င့္သုံးခဲ့တဲ့ တဦးခ်င္း လုပ္ႀကံေရး နည္းဗ်ဴဟာနဲ႔ လားလားမွ မဆိုင္ဘူး။ ေခတ္သစ္လုပ္ႀကံ ေရးဝါဒီေတြ၊ “ၿမိဳ႕ၿပ ေပ်ာက္ၾကား” အဖြဲ႕ေတြရဲ့ ႐ူးေၾကာင္ ေၾကာင္ နည္းဗ်ဴဟာေတြနဲ႔ဆို ပိုလို႔ေတာင္မဆိုင္ေသး တယ္၊ ဒီနည္းနာေတြဟာ စစ္မွန္ေသာ လီနင္ဝါဒ ေပၚလစီနဲ႔ ေျဖာင့္ေျဖာင့္ႀကီး ဆန႔္က်င္ ေနတယ္။ လက္နက္ ကိုင္ တိုက္ပြဲဟာ လူထု ေတာ္လွန္ေရး လႈပ္ရွားမႈရဲ့ အစိတ္အပိုင္း ျဖစ္ရမယ္လို႔ လီနင္ အခိုင္အမာ ေျပာခဲ့တယ္၊ ဒါကို လက္ခံနိုင္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အေျခအေနေတြကို တိတိက်က် သတ္မွတ္ေပးခဲ့တယ္ -

“(၁)လူထုရဲ့ ခံစားခ်က္ အျမင္ေတြကို အေလးအနက္ စဥ္းစားရမယ္၊ (၂) သက္ဆိုင္ရာ ေဒသအတြင္းက အလုပ္ သမား လူတန္းစား လႈပ္ရွားမႈ အေျခအေနေတြကို ေလးေလးနက္နက္ ထည့္စဥ္းစားရမယ္၊ (၃)ပစၥည္းမဲ့ လူ တန္း စား အင္အားေတြ ျပဳန္းတီးမသြားေအာင္ အထူးဂ႐ုျပဳရ မယ္”။ လီနင္က ေပ်ာက္ၾကားစစ္ကို ျပႆနာ အားလုံး ေျဖရွင္းနိုင္တဲ့ ဗ်ဴဟာႀကီးတခုအျဖစ္ သေဘာမထားတဲ့အျပင္၊ “လူထု လႈပ္ရွားမႈဟာ ပုန္ကန္အုံႂကြတဲ့ အဆင့္ကို ေရာက္ရွိ သြားတဲ့အခါမွသာ” လက္ခံနိုင္တဲ့ တိုက္ပြဲ နည္းလမ္းတခုအေနနဲ႔ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ေျပာခဲ့တယ္။

ဒီလို တိုက္ပြဲ နည္းလမ္းအတြင္း တသားတည္း တြဲပါလာတဲ့ ယိုယြင္းပ်က္စီးနိုင္ေသာ အႏၲရာယ္ဟာ ေပ်ာက္ ၾကား အုပ္စုေတြ လူထု လႈပ္ရွားမႈနဲ႔ ကင္းကြာသြားတာနဲ႔ အမွန္တကယ္ ျဖစ္သြားတယ္။ ၁၉၀၆ ေနာက္ပိုင္း ကာ လမွာ အလုပ္သမား လႈပ္ရွားမႈက ဒီေရက်သြားတယ္၊ ေတာ္လွန္ ေရးသမားေတြ အလဲလဲ အကြဲကြဲ ျဖစ္လာ တယ္ (၁၉၀၅ ရပ္ရွား ေတာ္လွန္ေရး အျမင့္ဆုံး အဆင့္အထိ ေရာက္ၿပီးမွ အေရးနိမ့္သြားတဲ့ ကာလ ကို ရည္ ညႊန္းေနတာ)၊ ဒီအခါ ေပ်ာက္ၾကား အဖြဲ႕ေတြက ေတာ္လွန္ေရး ပါတီရဲ့ အသုံးဝင္ေသာ အရံ လက္နက္ေတြ မျဖစ္နိုင္ေတာ့ေၾကာင္း လ ကၡဏာေတြ အထင္အရွား ျပလာတယ္၊ တကိုယ္ေတာ္ အရဲစြန႔္သမား အုပ္စုေတြ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားတယ္ (သို႔) ဒီထက္ပိုဆိုးနိုင္တယ္။ ေတာ္ လွန္ေရး လႈပ္ရွားမႈ တေက်ာ့ျပန္ ႐ုန္းထနိုင္ ဦးမယ္လို႔ သူေမၽွာ္လင့္ေနဆဲ အခ်ိန္ (၁၉၀၅ ေတာ္လွန္ေရး ဒီေရအက် ကာလကို ရည္ညႊန္း) မွာ ေပ်ာက္ၾကား စစ္ နည္းဗ်ဴဟာက ေဖာက္ျပန္ေရး အင္အားစုကို ခုခံဟန႔္တားနိုင္တဲ့ တိုက္ပြဲပုံစံတခု ျဖစ္နိုင္တယ္လို႔ ရပ္ခံ ကာ ကြယ္ေနေပမယ့္ လီနင္က သတိေပးခဲ့ေသးတယ္ - “လူထုနဲ႔ ကင္းကြာလာတဲ့ တဦးခ်င္း လုပ္ေဆာင္မႈေတြ၊ ေခတ္ေဟာင္း လုပ္ႀကံေရးဝါဒ၊ဘလန္ကြီးဝါဒ၊ အန္နာခစ္ဇင္ဟာ အလုပ္သမားေတြကို စိတ္အားပ်က္ေစတယ္၊ မ်ားျပားလွတဲ့ လူထုအလႊာႀကီးကို ေဘးဖယ္ထုတ္ပစ္တယ္၊ လႈပ္ရွားမႈကို ဖရို ဖရဲ ျဖစ္ေစၿပီး ေတာ္လွန္ေရးကို ထိခိုက္ေစတယ္”။ “ဒီအကဲျဖတ္ခ်က္ ခိုင္လုံေၾကာင္း ျပေနတဲ့ သာဓကေတြကို ေန႔စဥ္ သတင္းစာေတြထဲ ေဖာ္ ျပထားတဲ့ ျဖစ္ရပ္ေတြမွာ လြယ္လြယ္ေလး ရွာေတြ႕နိုင္တယ္” လို႔ လီနင္က ထပ္ေလာင္း ေျပာခဲ့ေသးတယ္။

၁၉၀၅-၀၆ ကာလ၊ ေတာ္လွန္ေရး လႈပ္ရွားမႈမွာ “ေပ်ာက္ၾကားစစ္” အစိတ္အပိုင္း ပါဝင္ခဲ့တယ္ - ရဲေခါင္ ေပ်ာက္ၾကား အဖြဲ႕ေတြ၊ လက္နက္ သိမ္းပိုက္ယူငင္ျခင္းနဲ႔ လက္နက္ကိုင္ တိုက္ပြဲ တျခားပုံစံေတြ ရွိခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ တိုက္ခိုက္ေရး အစုေတြကို အလုပ္သမား အဖြဲ႕အစည္း ေတြနဲ႔ နီးနီးကပ္ကပ္ ခ်ည္ေႏွာင္ထားခဲ့တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေမာ္စကို စစ္ေရး ေကာ္မတီမွာ ရပ္ရွား ဆိုရွယ္ဒီမိုကရက္တစ္ ပါတီဝင္ေတြခ်ည္း မဟုတ္ဘူး၊ ဆို ရွယ္ ရက္ဗလူရွင္နရီေတြ၊ အလုပ္သမား သမဂၢဝင္ေတြ၊ ေက်ာင္းသားေတြလည္း ပါၾကတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ေတြ႕ ခဲ့ရသလိုပဲ ရဲေခါင္ ေပ်ာက္ၾကား အဖြဲ႕ေတြကို လူမ်ိဳးေရး အဓိက႐ုဏ္း ဖန္တီးသူေတြ၊ အနက္ေရာင္ တရာ လူ မိုက္ဂိုဏ္းေတြ ရန္ကေန ခုခံကာကြယ္ဖို႔ အသုံးျပဳခဲ့ ၾကတယ္။ ပါတီ အစည္းအေဝးေတြ လုပ္ေနခ်ိန္ အစိုးရ ရဲေတြ ဝင္ေမႊတာ မခံရေအာင္လည္း ကာကြယ္ေပးခဲ့တယ္၊ လက္နက္ကိုင္ အလုပ္ သမား အဖြဲ႕ေတြ ရွိေနျခင္း ဟာ အၾကမ္းဖက္ ႏွိပ္ကြပ္မႈေတြကို ကာကြယ္ေပးရာမွာ အေရးႀကီး အခ်က္တခု ျဖစ္ခဲ့တယ္။

ေပ်ာက္ၾကားအဖြဲ႕ေတြ လုပ္ခဲ့တဲ့အထဲမွာ လက္နက္ေတြ သိမ္းယူတာ၊ စပိုင္ေတြ ရဲသူလၽွိုေတြ သတ္ပစ္တာ၊ ရန္ပုံေငြအတြက္ ဘဏ္ဝင္စီးတာ ေတြ ရွိခဲ့တယ္။ ဒီလို ေပ်ာက္ၾကား အဖြဲ႕ေတြ ထူေထာင္ေရးကို အလုပ္ သမား ေတြ ကိုယ္တိုင္ စတင္ေဆာ္ဩခဲ့ျခင္း ျဖစ္တယ္။ ေဘာ္ရွီဗစ္ေတြက အဲဒီအဖြဲ႕ေတြကို ေခါင္းေဆာင္မႈ ေပးနိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားခဲ့တယ္၊ စုစုစည္းစည္းနဲ႔ စည္းကမ္းတက် ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေပးခဲ့တယ္၊ ရွင္းလင္းတဲ့ လုပ္ ငန္းစဥ္ တပ္ ဆင္ေပးခဲ့တယ္။ ဟုတ္ပါတယ္၊ ဒီလိုလုပ္ရာမွာ အင္မတန္ ႀကီးေလးတဲ့ အႏၲရာယ္ေတြ ရွိခဲ့တယ္။ အဲဒီ ေပ်ာက္ ၾကားအဖြဲ႕ေတြမွာ တကိုယ္ေတာ္ အရဲစြန႔္လိုသူေတြ၊ လူတန္းစားပ်က္ အစိတ္အပိုင္းေတြ ေရာေထြး ပါေနနိုင္ တယ္၊ လူထု လႈပ္ရွားမႈနဲ႔ သီးျခား ျဖစ္သြားတာနဲ႔ ရာ ဇဝတ္ ဂိုဏ္းေတြလို ပ်က္စီးသြားနိုင္တယ္၊ ဓားျပဂိုဏ္းနဲ႔ ဘာမွ မထူးတဲ့အထိ ျဖစ္သြားလိမ့္မယ္။

ဒါ့အျပင္ ဒီအဖြဲ႕ေတြကို ဒလံေတြ (provocateur) ထိုးေဖာက္ဝင္ရတာ လြယ္တယ္။ ေယဘုယ်ဆိုရရင္ စစ္မွန္ ေသာ ေတာ္လွန္ေရး ပါတီေတြ ထက္ စစ္ဘက္ဆိုင္ရာ အၾကမ္းဖက္ အဖြဲ႕ေတြထဲ အစိုးရ သူလၽွိုထည့္ရတာ ပိုလြယ္တယ္။ သေဘာတရားေရး စည္းေႏွာင္မႈ အားေကာင္းတဲ့ ပညာတတ္ ေကဒါေတြ စုဖြဲ႕ထားေသာ ေတာ္ လွန္ေရး ပါတီထဲကို သူလၽွိုထည့္ရတာ အေတာ္ခက္ပါတယ္၊ ဒါေတာင္ အျပည့္အဝ မကာကြယ္ နိုင္ပါဘူး။ လက္နက္ကိုင္ အုပ္စုေတြ ရွိေနရင္ ၾကဳံလာရမယ့္ ယိုယြင္းပ်က္စီးမႈ အႏၲရာယ္ေတြကို လီနင္ ေကာင္းေကာင္း သိခဲ့တယ္။ တင္းၾကပ္ တဲ့ စည္းမ်ဥ္း၊ ပါတီ အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႔ အေတြ႕အၾကဳံရင့္ ေကဒါေတြရဲ့ အခိုင္အမာ ထိန္းကြပ္မႈေၾကာင့္ အဲသလို ပ်က္စီးနိုင္တဲ့ တိမ္းညႊတ္ခ်က္ ေတြကို တစုံတရာ ဟန႔္တား ကာကြယ္ထားနိုင္ခဲ့ တယ္။ ဒါေပမယ့္ အမွန္တကယ္ ထိန္းခ်ဳပ္နိုင္တာ တခုတည္းပဲ ရွိတယ္ - အဲဒါ လူထု ေတာ္ လွန္ေရး လႈပ္ရွား မႈရဲ့ အုပ္ထိန္းမႈပဲ။

ေပ်ာက္ၾကား တပ္စိတ္ေတြက လူထု လႈပ္ရွားမႈရဲ့ အရံအင္အား ျဖစ္ေနသေရြ႕ (ဆိုလိုတာက ေတာ္လွန္ေရး ဒီေရ အတက္ကာလမွာ ရွိေန သေရြ႕) တိုးတက္ေသာ၊ အသုံးဝင္ေသာ အခန္းကေန ပါဝင္နိုင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ေပ်ာက္ၾကားအုပ္စုေတြက လူထု ေတာ္လွန္ေရး လႈပ္ရွားမႈ ကေန သီးျခားျဖစ္သြားတာနဲ႔ မလြဲမေသြ ယိုယြင္း ပ်က္စီးသြားမယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ပဲ ေတာ္လွန္ေရး လႈပ္ရွားမႈ ဒီေရ ထိုးက်သြားၿပီလို႔ အခိုင္အမာ ေျပာနိုင္တာနဲ႔ ေပ်ာက္ၾကား အဖြဲ႕ေတြ ေရရွည္ တည္ရွိေနဖို႔ လုံးဝ မျဖစ္နိုင္ဘူးလို႔ လီနင္ စဥ္းစားခဲ့တယ္။ ဒီအဆင့္ကို ေရာက္ သြားတာနဲ႔ ေပ်ာက္ၾကားအဖြဲ႕အားလုံး ဖ်က္သိမ္းပစ္ဖို႔ လီနင္ ခ်က္ခ်င္း ေျပာခဲ့တယ္။

ေပ်ာက္ၾကားစစ္

ေပ်ာက္ၾကားစစ္ သေဘာတရားနဲ႔ လက္ေတြ႕ပိုင္း စာအုပ္ေတြ၊ ေဆာင္းပါးေတြ အမ်ားႀကီး ေခ် ေရးခဲ့တယ္။ အာဘန္း(ဇ္) အစိုးရ ၿဖိဳခ်ခံ လိုက္ရတဲ့ အေတြ႕အၾကဳံဟာ ေခ့်အေပၚ တာရွည္ သက္ေရာက္မႈ ရွိခဲ့တယ္။ အုပ္စိုး သူ လူတန္းစားကို လက္နက္ကိုင္ ပုန္ကန္ၿပီး ၿဖိဳခ်ပစ္ရ မယ္လို႔ နိဂုံးခ်ဳပ္ခ်က္ ခ်ခဲ့တယ္၊ ဒီယူဆခ်က္ဟာ လုံးဝ မွန္ပါတယ္။ မတိုက္ခိုက္ရဘဲ ဘယ္အုပ္စိုးသူ လူတန္းစားကမွ အခြင့္ထူးေတြ၊ အာဏာ ေတြကို အသာ တ ၾကည္ လက္ေလၽွာ့ေပးရိုး မရွိခဲ့ပါဘူး၊ ဒီအခ်က္ကို သမိုင္းအားလုံးက သက္ေသထူေနတယ္။ ဘယ္မေကာင္း ဆိုးဝါးကမွ သူ႔အ စြယ္ေတြကို ျဖတ္ရိုးထုံးစံ မရွိခဲ့ဘူး။ မာ့(က္စ္)ဝါဒီေတြဟာ ေရႊျပည္ေအးသမား ေတြ မဟုတ္ ပါဘူး။ လူထုဟာ တိုက္ပြဲဝင္ဖို႔ ျပင္ဆင္ထားရမယ္၊ အုပ္စိုးသူ လူတန္းစားကို လက္နက္ျဖဳတ္သိမ္းဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အင္အားမွန္သမၽွ အသုံးျပဳဖို႔ ျပင္ဆင္ထားရမယ္။ မာ့(က္စ္)စကားနဲ႔ ေျပာရရင္ အင္ အားဟာ သမိုင္းရဲ့ လက္ သည္ ျဖစ္တယ္။

ေခ်ရဲ့ နာမည္ေက်ာ္ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ စာအုပ္ဟာ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရး ပုံစံကို တျခား တိုင္းျပည္ေတြမွာ လည္း အသုံးခ်လို႔ရတဲ့ နမူနာတခု အေနနဲ႔ ေဖာ္ေဆာင္ထားတယ္။ က်ဴးဘားေတာ္လွန္ေရး ပုံစံအရဆိုရင္ လူ ထု ကို စုစည္းဖို႔ က်ယ္ျပန႔္ေသာ အဖြဲ႕အစည္းေတြ တည္ေဆာက္ ထားစရာမလိုဘဲ ေပ်ာက္ၾကား အဖြဲ႕ေလး (ဖိုကို) တခုက လက္နက္ကိုင္ ပုန္ကန္မယ္။ ဒါဟာ အင္မတန္ ႀကီးမားတဲ့ အမွားပဲ၊ ေနာက္ပိုင္း ျဖစ္ ရပ္ေတြက မွားေၾကာင္း ရင္နာဖြယ္ ေကာင္းေလာက္ေအာင္ သက္ေသျပသြားခဲ့တယ္။ က်ဴးဘားေတာ္လွန္ေရးဟာ နယ္ ခ်ဲ႕သမားေတြကို အငိုက္မိသြား ေစခဲ့တယ္။ ေပ်ာက္ၾကားအဖြဲ႕ေတြ ဒီေလာက္ လြယ္လင့္တကူ ေအာင္ပြဲ ခံနိုင္ မယ္လို႔ အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕ေတြ ထင္မထားခဲ့ဘူး။ ေပ်ာက္ၾကားအဖြဲ႕ေတြ ေအာင္ပြဲရသြားခ်ိန္မွာေတာင္ အေ မရိကန္ အုပ္စိုးသူ လူတန္းစားၾကားမွာ ဘယ္လို တုံ႔ျပန္ရမလဲ ကြဲလြဲေနၾကတယ္။ ေတာင္ပံတခုက က်ဴး ေက်ာ္စစ္ ေပၚလစီ ခ်ခ်င္တယ္၊ တျခား ေတာင္ပံတခုက သတိနဲ႔ ခ်ဥ္းကပ္ခ်င္တယ္။

အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕ေတြ အမွား လုပ္မိသြားတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီအေတြ႕အၾကဳံကို ေလ့လာၿပီး သင္ခန္းစာ ယူၾက တယ္၊ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးကို ၾကဳံၿပီးတဲ့ေနာက္ ေနာက္တႀကိမ္ အငိုက္မမိေအာင္ နယ္ခ်ဲ႕သမားေတြ ျပင္ ဆင္ခဲ့ၾကတယ္။ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ သီအိုရီကို သူတို႔ ေလ့လာခဲ့တယ္၊ ေခ်ေဂြဗားရားရဲ့ လက္ရာေတြကိုပါ ေလ့ လာထားၾကတယ္။ နယ္ခ်ဲ႕သမားေတြက အသင့္ျပင္ၿပီး ေစာင့္ေနၾကတယ္။ ပထမဆုံး ေပ်ာက္ၾကား ဖိုကို တခု ဖြဲ႕ၿပီးတာနဲ႔ သူတို႔ ေခ်မႈန္းပစ္ၾကတယ္။ ေပ်ာက္ၾကားေတြ ေက်းလက္ လူထုၾကားမွာ ေျခကုပ္ယူဖို႔ အခ်ိန္မေပး ခဲ့ဘူး။ ဘိုလစ္ဗီးယား မွာ ဒီအတိုင္း ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေခ်နဲ႔ သူ႔ရဲေဘာ္ေတြရဲ့ ၾကမၼာကို နိဂုံးခ်ဳပ္ေစခဲ့ တယ္၊ ေနာင္မွာ လည္း ဒီလို ရဲေခါင္ေပ်ာက္ၾကား အေတာ္မ်ားမ်ားရဲ့ ဘဝကို ေခ်မႈန္းပစ္ခဲ့တယ္။

က်ဴးဘားမွာ ေအာင္ျမင္ခဲ့တဲ့ နည္းဗ်ဴဟာကို ေကာ္ပီလိုက္ကူးဖို႔ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ျခင္းရဲ့ ရလဒ္အေနနဲ႔ လက္တင္အေမ ရိ ကနဲ႔ တျခား ေဒသက သတၱိေကာင္းလွတဲ့ လူငယ္ မ်ိဳးဆက္တခုလုံး ဘဝေတြ ဆုံးရႈံးခဲ့ရတယ္၊ ေတာ္လွန္ေရး သမိုင္းမွာ ရင္နင့္ဖြယ္ အေကာင္းဆုံး အျဖစ္ဆိုးတခုပဲ။ က်ဴးဘားမွာ ထူးျခားတဲ့ အေျခအေနေတြ တသီႀကီး ေပါင္းဆုံခဲ့လို႔ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ နည္းဗ်ဴဟာ ေအာင္ျမင္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္တယ္၊ အေျခအေနေတြ မတူတဲ့ တျခားတိုင္း ၿပည္ တြမွာ ဒီနည္းဗ်ဴဟာကို ပုံတူ လိုက္ကူးလို႔ မရနိုင္ဘူး။

၁၉၄၉ မတိုင္ခင္က တ႐ုတ္ျပည္လို ေခတ္ေနာက္က်ေနတဲ့ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရး အဓိက လူ႔အဖြဲ႕အစည္း တခု မွာ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ နည္းဗ်ဴဟာ က်င့္သုံးရင္ အဓိပၸါယ္ ရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ လယ္သမားထုက လူဦးေရးရဲ့အ နည္း စုပဲ ရွိၿပီး လူအမ်ားစုက ၿမိဳ႕ျပမွာ ေနထိုင္ၾကတဲ့ ခ်ီလီ (သို႔) အာ ဂ်င္တီနားလို တိုင္းျပည္ေတြမွာ ေပ်ာက္ ၾကား စစ္သုံးရင္ လုံးဝ အဓိပၸါယ္ မရွိဘူး။ က်ေနာ္တို႔ ေတြ႕ခဲ့ရသလိုပဲ ဇာဘုရင္ေခတ္ ရပ္ရွားမွာေတာင္ လီနင္ က ေတာ္လွန္ေရးကို ပစၥည္းမဲ့ လူတန္းစားကပဲ ဦးေဆာင္ရမယ္၊ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ကို လူထု (အထူးသျဖင့္) အ လုပ္သမား လူတန္းစား ေတာ္လွန္ေရး လႈပ္ရွားမႈရဲ့ လက္ေအာက္ခံအျဖစ္ သေဘာထားရမယ္လို႔ အခိုင္အမာ ေျပာခဲ့တယ္။

အာဂ်င္တီးနား၊ ယြတ္ရဂြိဳင္း၊ မက္စီကို၊ ဗင္နီဇြဲလားနဲ႔ တျခားတိုင္းျပည္ေတြမွာ က်ဴးဘား ေပ်ာက္ၾကားစစ္ နည္းလမ္းေတြကို ယႏၲယား ဆန္ဆန္ ပုံတူကူးဖို႔ ႀကိဳးပမ္းခ်က္မွန္သမၽွ အလဲလဲအကြဲကြဲ အေရးနိမ့္ခဲ့ရတယ္။ “ၿမိဳ႕ၿပ ေပ်ာက္ၾကား” ဆိုတဲ့ အယူအဆက ပိုၿပီး အပ်က္သ ေဘာဆန္တယ္၊ ေခတ္ေဟာင္း တဦးခ်င္း လုပ္ႀကံ ေရးဝါဒကို မ်က္ႏွာဖုံး အသစ္တပ္ထားျခင္းသာ ျဖစ္တယ္။ ဒီလို အင္မတန္ ဆိုးရြားတဲ့ နည္း ဗ်ဴဟာကို ေထာက္ ခံ သူေတြက နည္းလမ္း အသစ္စက္စက္ႀကီးတခု ထြင္လိုက္နိုင္ၿပီလို႔ ထင္ေနၾကတယ္။ တကယ္ေတာ့ သူတို႔ ဟာ ေခတ္ ေဟာင္း ရပ္ရွား လုပ္ႀကံေရးဝါဒီ နေရာ့နစ္(ဒ္)ေတြရဲ့ အမွားကို ထပ္လုပ္ေနျခင္းသာ ျဖစ္တယ္။ လီနင္ဟာ နေရာ့နစ္(ဒ္)ေတြကို ဆန႔္က်င္ၿပီး တရစပ္ တိုက္ပြဲဆင္ခဲ့ရတယ္။ (လီနင့္ အစ္ကိုအရင္းကိုယ္တိုင္ နေရာ့နစ္ဒ္ တေယာက္အျဖစ္ ႀကိဳးေပးခံခဲ့ရတယ္ - ဘာသာျပန္သူ)။

အဲဒီ နည္းဗ်ဴဟာေတြကို က်င့္သုံးတိုင္း ေသြးေျမက် အေရးနိမ့္ခဲ့ရတယ္၊ အရိုင္းစိုင္းဆုံး ေဖာက္ျပန္မႈနဲ႔ နိဂုံးခ်ဳပ္ ခဲ့တယ္။ စက္႐ုံေတြ၊ အလုပ္ သမား ရပ္ကြက္ေတြ အလုပ္သမား ရြာေတြမွာ လူထု ေတာ္လွန္ေရး လႈပ္ရွားမႈ ႀကီးထြားလာေအာင္ လုပ္ရာမွာ အေရးႀကီးတဲ့ ေနရာက ပါဝင္ နိုင္မယ့္ လူငယ္ ေကဒါ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ ဆုံး ရႈံးခဲ့တယ္။ ဆိုရွယ္လစ္ ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ျမင္ခ်င္ရင္ အင္မတန္ ႀကီးေလးတဲ့ ဒီအမွားကို အခ်ိန္မီ ျပင္ဆင္ နိုင္ရမယ္။ ဂုဏ္ေရာင္ေျပာင္တဲ့ ဒီေတာ္လွန္ေရးသမားႀကီးရဲ့ စစ္မွန္ ေကာင္းမြန္ေသာ အေမြကို နားလည္နိုင္ စြမ္း မရွိၾကတဲ့ လက္ဝဲစြန္းေတြဟာ ေခ့် ဆိုးေမြကိုပဲ သိမ္းယူေနၾကတယ္၊ သူ႔အမွားေတြကိုပဲ ထပ္လုပ္ေနၾက တယ္။ ဒါဟာ ေခ်ကို အဆိုးရြားဆုံး အဓမၼျပဳ လိုက္တာပဲ၊ ဒီထက္ ဆိုးတဲ့အရာ စိတ္ကူးၾကည့္လို႔ မရနိုင္ဘူး။

ေခ်ေဂြဗားရားဆီက က်ေနာ္တို႔ တန္ဖိုးထားရမယ့္၊ သင္ယူရမယ့္ တကယ့္ အႏွစ္သာရက သူ႔ရဲ့ အင္တာေနရွင္ နယ္ ဝါဒပဲ - ဆိုရွယ္လစ္ ေတာ္ လွန္ေရးဆိုတာ တိုင္းျပည္တခုတည္း သီးျခား လုပ္နိုင္တာ မဟုတ္ဘူး၊ ကမၻာ့ ဆိုရွယ္လစ္ ေတာ္လွန္ေရး ခ်ိန္းႀကိဳးႀကီးရဲ့ အစိတ္အပိုင္း တခုသာ ျဖစ္တယ္၊ ကမၻာ့ ဆိုရွယ္လစ္ ေတာ္လွန္ေရး ေအာင္ျမင္မွပဲ ၿပီးဆုံးနိုင္မယ္ဆိုတဲ့ မွန္ကန္ေသာ အယူအဆျဖစ္တယ္။ လက္တင္ အေမ ရိကတိုက္အတြင္းက လက္ရွိ ေတာ္ လွန္ေရး လႈပ္ရွားမႈဟာ ေခ် မွန္ခဲ့ေၾကာင္း သက္ေသထူေနတယ္။

ေခ်ေဂြဗားရားရဲ့ အင္တာေနရွင္နယ္ဝါဒ

က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးကို ကနဦးကတည္းက ေတာ္လွန္ေရး အင္တာေနရွင္နယ္ဝါဒက ေစ့ေဆာ္ ေမာင္းႏွင္ ခဲ့တယ္။ ဒီေတာ္လွန္ေရး အင္ တာေနရွင္နယ္ဝါဒကို ေခ်ေဂြဗားရားဆိုတဲ့ လူပုဂၢိဳလ္ဆီမွာ အသက္ဝင္ေစတယ္၊ ဒီလူဟာ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးရဲ့ အထင္ကရ ေခါင္းေဆာင္ တေယာက္ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေခ်ဟာ အာဂ်င္တီး နား,သား တေယာက္အေနနဲ႔ ေမြးလာၿပီး က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရး တပ္ဦးကေန တိုက္ခဲ့တယ္။ တကယ္ေတာ့ သူဟာ အင္တာေနရွင္နယ္ဝါဒီ စစ္စစ္ ျဖစ္တယ္၊ ကမၻာ့ နိုင္ငံသားတေယာက္ ျဖစ္တယ္။ ဘိုလစ္ဗာလိုပဲ ေခ့်မွာ လက္တင္ အ ေမရိကတိုက္တခုလုံး ေတာ္လွန္ေရး အျမင္ ရွိခဲ့တယ္။

အျဖစ္ဆိုးနဲ႔ ေသခဲ့ရၿပီးတဲ့ေနာက္ ေခ်ေဂြဗားရားကို အႏၲရာယ္မရွိတဲ့ ျပယုဂ္တခု၊ တီရွပ္ေပၚက မ်က္ႏွာတခု အျဖစ္ ေျပာင္းလဲပစ္ဖို႔ နည္းမ်ိဳးစုံနဲ႔ အားထုတ္လာၾကတယ္။ ဘူဇြာေတြက သူ႔ကို သေဘာထား ေကာင္းမြန္တဲ့ ရိုမန္းတစ္ ဆန္သူ ယူတိုးပီးယန္း စိတ္ဝါဒီတေယာက္အျဖစ္ ပုံေဖာ္ ၾကတယ္။ ႀကီးျမတ္ေသာ ေတာ္လွန္ေရး သမားတေယာက္ကို ဒီလို ပုံေဖာ္ၾကတာ လုံးဝ အဓိပၸါယ္မရွိဘူး။ ေခ်ေဂြဗားရားဟာ ေမၽွာ္လင့္ခ်က္ မရွိတဲ့ စိတ္ ကူးယဥ္သမားတဦး မဟုတ္ဘူး၊ လက္ေတြ႕က်တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးသမား တဦးျဖစ္တယ္။ လက္တင္ အေမရိ က သာမက အာဖရိက တိုက္က တျခား နိုင္ငံေတြအထိ ေတာ္လွန္ေရး တိုးခ်ဲ႕သြားဖို႔ ေခ် ႀကိဳးစားခဲ့တာ မေတာ္တ ဆ ျဖစ္ရပ္ မဟုတ္ဘူး။ သတၳဳခ်လိုက္ရင္ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးရဲ့ အနာဂတ္ကို ကမၻာ့ ေတာ္လွန္ေရးက အဆုံး အျဖတ္ ေပးသြားမယ္ဆိုတာ ေခ် ျပည့္ျပည့္ဝဝ နားလည္ခဲ့တယ္။

အစကတည္းက က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးရဲ့ ၾကမၼာဟာ ကမၻာတဝွမ္း ျဖစ္ရပ္ေတြနဲ႔ တြဲစပ္ခ်ည္ေႏွာင္ထား ခဲ့ တယ္။ တျခားေကာ ဘယ္လို ျဖစ္ နိုင္မွာလဲ၊ ေတာ္လွန္ေရး စေပါက္ဖြားကတည္းက ကမၻာ့ အင္အား အႀကီးဆုံး နယ္ခ်ဲ႕ နိုင္ငံေတာ္ရဲ့ အၾကပ္ကိုင္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈကို ခံခဲ့ရတယ္။ (ရပ္ရွား ေတာ္လွန္ေရးလိုပဲ) က်ဴးဘား ေတာ္ လွန္ေရးဟာလဲ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ သက္ေရာက္မႈအား အဆမတန္ ႀကီးမားတယ္၊ အထူးသျဖင့္ လက္တင္ အေမရိကနဲ႔ ကရစ္ဘီယံ နိုင္ငံေတြအေပၚ သက္ေရာက္မႈ အားႀကီးတယ္။ ဒီကေန႔ေခတ္အထိ သက္ေရာက္မႈ အားေကာင္းဆဲ ျဖစ္ တယ္။ တိုက္ႀကီးတခုလုံး ေတာ္လွန္ေရး မီးတဟုန္းဟုန္း ေတာက္ညီးသြားေစမယ့္ မီးပြားေလးတခု ထြန္းညႇိနိုင္ဖို႔ ေခ်ႀကိဳးစားခဲ့တယ္။ ဘယ္လို ထြန္းညႇိမလဲဆိုတဲ့ ေနရာမွာ သူအမွား လုပ္ခဲ့နိုင္ပါ တယ္၊ ဒါေပမယ့္ သူ႔ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြနဲ႔ သူ႔အေျခခံ အယူအဆ မွန္ကန္ရဲ့လား ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို ဘယ္သူမွ ေမးခြန္းမထုတ္နိုင္ပါဘူး။ သူ႔အေျခခံ အယူအဆက က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးကို ကယ္တင္နိုင္တဲ့ တခုတည္း ေသာ နည္း ဟာ လက္တင္ အေမရိကတိုက္ကို ေတာ္လွန္ေရး ျပန႔္ပြားသြားဖို႔ ျဖစ္တယ္။

ျပည္ပနိုင္ငံေတြမွာ ေတာ္လွန္ေရး စစ္ဆင္မႈေတြ ေခ် စုစည္းေပးခဲ့တယ္၊ အားလုံး ရႈံးခဲ့တယ္။ ပနားမားမွာ ပထ မဆုံး ႀကိဳးစားၾကည့္ခဲ့တယ္။ ၁၉၅၉ အေစာပိုင္းေလာက္ကတည္းက ဒမစ္နစ္ကန္ သမၼတနိုင္ငံမွာ ႀကိဳးစားခဲ့ တယ္။ ကံမေကာင္းစြာပဲ က်ဴးဘား အေတြ႕အၾကဳံကေန လြဲမွား တဲ့ နိဂုံးခ်ဳပ္ခ်က္တခ်ိဳ႕ ခ်ခဲ့တယ္။ ေပ်ာက္ ၾကားစစ္ နဲ႔ ဖိုကို ပုံစံ တျခား တိုင္းျပည္ေတြဆီ တင္ပို႔ဖို႔ ႀကိဳးစားတိုင္း တခုၿပီးတခု အေရးနိမ့္ခဲ့ရ တယ္။ ဒီလို အေရးနိမ့္ရျခင္း အေၾကာင္းတရား မ်ားစြာ ရွိတယ္။ ပထမတခ်က္က က်ေနာ္တို႔ ေတြ႕ခဲ့ရသလိုပဲ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးဟာ အေမရိကန္ အရင္းရွင္ နယ္ခ်ဲ႕သမားကို အငိုက္မိသြားေစခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ မၾကာခင္မွာ နယ္ခ်ဲ႕သမားက သင္ခန္းစာေတြ ထုတ္ယူခဲ့တယ္၊ “ဖိုကို” တခုေပၚလာတိုင္း ေနာက္ထပ္ ျပန႔္ပြားမသြားခင္ သူတို႔ ခ်က္ခ်င္း ေခ်မႈန္းခဲ့တယ္။

ဒီထက္ပိုအေရးႀကီးတဲ့ တခ်က္က လက္တင္ အေမရိကတိုက္က လူဦးေရ အမ်ားစုဟာ ၿမိဳ႕ျပမွာ ေနထိုင္ လာ ၾကၿပီ။ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ဟာ လယ္ သမားထုရဲ့ စံေတာ္ဝင္ တိုက္ပြဲနည္းလမ္းတခု ျဖစ္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေပ်ာက္ ၾကားစစ္ဟာ အရံတိုက္ပြဲအေနနဲ႔ အေရးႀကီးေပမယ့္ အဓိက အခန္းက႑ကို ဝင္မယူနိုင္ဘူး။ အဲဒီအခန္း က႑ ကို ၿမိဳ႕ၿပ အလုပ္သမား လူတန္းစားအတြက္ ခ်န္ေပးထားတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ နည္းဗ်ဴဟာကို ဒီ အေျခအေနနဲ႔ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ျဖစ္ေအာင္ ျပဳျပင္ထိန္းညႇိရမယ္။

ဗင္နီဇြဲလား အေတြ႕အၾကဳံကလည္း ဒီအတိုင္း သင္ၾကားေပးတယ္၊ ဗင္နီဇြဲလားမွာ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ ေဖာ္ဖို႔ႀကိဳး စားတာ လဲလဲကြဲကြဲ ရႈံးခဲ့ရ တယ္။ ဗင္နီဇြဲလား ေတာ္လွန္ေရးဟာ အႏွစ္သာရအားျဖင့္ ၿမိဳ႕ၿပ ေတာ္လွန္ေရး တခုအေနနဲ႔ ျဖစ္ေပၚထြန္းကားလာတယ္။ ၿမိဳ႕ၿပ လူထုအေျခခံ တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးကို လယ္သမားထုက က်ား ကန္ပံ့ပိုးထားတယ္။ ဟူးဂိုး ရွာေဗး ေခါင္းေဆာင္တဲ့ ဘိုလစ္ေဗးရီးယန္း လႈပ္ရွားမႈဟာ ပါလီမန္ တိုက္ပြဲကို ေကာင္းေကာင္း အသုံးခ်ၿပီး လူထုႀကီးကို လႈံ႔ေဆာ္စည္း႐ုံးနိုင္ခဲ့တယ္။ ဒီလူထု လႈပ္ရွားမႈႀကီးက တန္ျပန္ ေတာ္ လွန္ေရးကို သုံးခ်ီ အလဲထိုးနိုင္ခဲ့တယ္။

က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရး ၾကမၼာဟာ ဗင္နီဇြဲလား ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ ေအာ္ဂဲနစ္ဆန္ဆန္ ခ်ည္ေႏွာင္မိေနၿပီ။ တခု ကို တခု ျပဌာန္းသြားလိမ့္မယ္။ ဗင္နီဇြဲလား ေတာ္လွန္ေရး အေရးနိမ့္သြားရင္ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးလည္း အႏၲရာယ္ ႀကီးႀကီးမားမား က်ေရာက္လိမ့္မယ္။ ဒီလို ျဖစ္မလာ ေအာင္ အစြမ္းကုန္ ႐ုန္းၾကရလိမ့္မယ္။ ဒါေပ မယ့္ ဒီေနရာမွာ သမိုင္းကေန သင္ယူရမယ္။ ဗင္နီဇြဲလား ေတာ္လွန္ေရးဟာ အံ့မခန္း ေအာင္ျမင္မႈ ေတြ ရရွိ ထားတယ္ ဒါေပမယ့္ မၿပီးဆုံးေသးဘူး။

က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးလိုပဲ ဗင္နီဇြဲလား ေတာ္လွန္ေရးဟာ ေနရွင္နယ္ ဒီမိုကေရစီ ေတာ္လွန္ေရး တရပ္အေ နနဲ႔ အစျပဳခဲ့တယ္။ အေရွ႕ပိုင္း အဆင့္ေတြမွာ ဟူးဂိုးရွာေဗး ေဆာ္ဩခဲ့တဲ့ လုပ္ငန္းစဥ္က အဆင့္ျမင့္ ဘူဇြာ ဒီမို ကေရစီ လုပ္ငန္းစဥ္ ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ နယ္ခ်ဲ႕စနစ္နဲ႔ လက္ တဆုပ္စာ အုပ္စိုးတဲ့စနစ္ဟာ ဒီမိုကေရစီရဲ့ ရန္သူ ေတြျဖစ္ေၾကာင္း အေတြ႕အၾကဳံက သက္ေသျပသြားတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးကို ဖ်က္စီးဖို႔ သူတို႔ ဘာမဆို လုပ္လိမ့္မယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဘိုလစ္ေဗးရီးယန္း ေတာ္လွန္ေရးကို ဘူဇြာ ဒီမိုကေရစီ ေတာ္လွန္ေရး အဆင့္မွာပဲ ကန႔္သတ္ထားဖို႔ ႀကိဳး စားရင္ (ဆိုလိုတာက ေတာ္လွန္ေရးကို လမ္းတဝက္မွာ ရပ္ထားရင္) ေတာ္လွန္ေရး မလြဲမေသြ က်ဆုံးသြားေအာင္ ျပင္ေပးထားရာ ေရာက္ မယ္။

အေမရိကန္ နယ္ခ်ဲ႕စနစ္က က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးနဲ႔ ဗင္နီဇြဲလား ေတာ္လွန္ေရးကို ဘာ့ေၾကာင့္ အသည္း အသန္ ေခ်မႈန္းခ်င္တာလဲ။ ဒီေတာ္ လွန္ေရးေတြက တိုက္ႀကီးတခုလုံးအေပၚ သက္ေရာက္မႈ ရွိေနလို႔ပဲ။ က်ဴး ဘားနဲ႔ ဗင္နီဇြဲလားက ေတာ္လွန္ေရး ဗဟိုခ်က္ျဖစ္သြားမွာကို နယ္ခ်ဲ႕ သမားေတြ ေၾကာက္ရြံ့ေနၾကတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီေတာ္လွန္ေရးေတြကို ၿဖိဳခြဲပစ္ဖို႔ အသည္းအသန္ အားထုတ္ေနတာပဲ။

ေခ့် အယူအဆက လက္တင္ အေမရိကတိုက္မွာ ေနာက္ထပ္ ဗီယက္နမ္ (၂၀) ေပၚထြက္လာေစဖို႔ ျဖစ္တယ္။ ခပ္ညံ့ညံ့ အယူအဆ တခု မဟုတ္ပါဘူး ဒါေပမယ့္ သူ႔ေခတ္မွာ အဲလို မျဖစ္နိုင္ခဲ့ဘူး၊ အေျခအေနေတြက အျပည့္ အဝ မရင့္မွည့္ေသးတာလည္း ပါတယ္၊ အဓိက အေၾကာင္းတရားက လြဲမွားတဲ့ ေပ်ာက္ၾကားစစ္ နမူနာ ကို က်င့္သုံးခဲ့လို႔ပဲ။ ဒါေပမယ့္ ဒီကေန႔အခ်ိန္မွာ အရာရာ ေျပာင္းလဲသြားၿပီ။ အရင္းရွင္ စနစ္ အၾကပ္အတည္းက လက္တင္ အေမရိကတိုက္ကို အျပင္းအထန္ သက္ေရာက္ခဲ့တယ္၊ ေတာ္လွန္ေရး အက်ိဳးဆက္ေတြ ျဖစ္ေပၚ လာ တယ္။ ေနရာတိုင္းမွာ ေတာ္လွန္ေရး အေျခအေနေတြ ရင့္မွည့္ေနၿပီ။ ဒီကေန႔အခ်ိန္မွာ Tierra del Fuego ကေန Rio Grande အထိ တည္ ၿငိမ္တဲ့ အရင္းရွင္ အစိုးရရယ္လို႔ တခုမွ မရွိဘူး။ မွန္ကန္တဲ့ ေခါင္းေဆာင္မႈသာ ရွိရင္ ေရွ႕လာမယ့္ ကာလမွာ လက္တင္ အေမရိက နိုင္ငံ(ေတြ) မွာ ပစၥည္းမဲ့ ေတာ္လွန္ေရးေတြ မေအာင္ျမင္နိုင္ စရာ အေၾကာင္းတခုမွ မရွိဘူး။ လိုအပ္ေနတာ အမ်ိဳးသားေရးဝါဒ မဟုတ္ဘူး၊ ေဖာက္ျပန္ ေသာ ဘူဇြာ လူတန္း စားနဲ႔ ေပါင္းစည္းေရး မဟုတ္ဘူး၊ ေတာ္လွန္ေရး ဆိုရွယ္လစ္ လုပ္ငန္းစဥ္နဲ႔ ေတာ္လွန္ေသာ ပစၥည္းမဲ့ လူတန္း စား အင္ တာေနရွင္နယ္ဝါဒပဲ။

Link : Here