အာဖဂန်ကျဆုံးခြင်း မြန်မာ လာဂယက်ထ

ဧရာဝတီ
Naw Theresa

31 August 2021  ဩဂုတ်လ ၁၆ ရက် ကဘူးလ်လေဆိပ်တွင် တွေ့ရသည့် အာဖဂန်မိသားစုတစု / Getty Image

အမေရိကန်ကျောထောက်နောက်ခံပြု အာဖဂန်နစ္စတန် တာလီဘန်တို့လက်သို့ ကျရောက်သွားခြင်းသည် ကမ္ဘာ တဝှမ်းတွင် ရိုက်ခတ်မှုများဖြစ်စေခဲ့သည်။ အာဖဂန်အမျိုးသားတပ်မတော် (ANA) အလျှင်အမြန်ပြို လဲ သွားခြင်း ၊ သမ္မတအက်ရှ်ရက်ဖ်ဂါနီ ထွက်ပြေးရခြင်းနှင့် နောက်ဆက်တွဲ ဖရိုဖရဲအခြေအနေများသည် ခန့်မှန်း မရတော့ သည့် ဒေသတွင်းလုံခြုံရေးအခြေအနေတွင် အမေရိကန်အပေါ် ယုံကြည်အားထားနိုင်မှုအပေါ် အရိပ် မည်းထိုး ကျေ စသည်။

အပေါ်ယံအားဖြင့်ကြည့်ပါက ဘိန်းထုတ်လုပ်ခြင်း၊ နိုင်ငံအရွယ်အစား တူညီခြင်းနှင့် မပြီးဆုံးနိုင်သော ပဋိပက္ခ များကြောင့် နှစ်နိုင်ငံလုံး ဒုက္ခများရင်ဆိုင်နေရခြင်း စသည့်အချက်များမှအပ အာဖဂန်နှင့် မြန်မာသည် ဆက် စပ်မှုမရှိဟု ယူဆနိုင်သည်။ သို့သော် မြန်မာနိုင်ငံမှ ဝေဖန်သုံးသပ်သူများနှင့် လူမှုကွန်ရက် အသုံးပြုသူများ သည် မကြာသေးမီက အာဖဂန်မှ ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုများနှင့် မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အကျပ်အတည်းအကြား နှိုင်း ယှဉ်မြင်လာသောကြောင့် အွန်လိုင်းလှုပ်ရှားမှု အများအပြား ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ နည်းပညာအရ သာလွန်သော အမျိုးသားတပ်မတော်ကို တာလီဘန်တို့က မည်သို့ချေမှုန်းလိုက်ခြင်း၊ အာဖဂန်တွင် လူမျိုးစု များစွာရှိနေခြင်း၊ အနောက်လိုလားသော အစိုးရတခုကို တရုတ်၏ ပထဝီနိုင်ငံရေး ရည်မှန်းချက်အတွက် အကျိုးပြုသည်ဟု ယူဆရသည့် အစိုးရတခုနှင့် အစားထိုးလိုက်ခြင်း စသဖြင့် ဖေဖော်ဝါရီ အာဏာသိမ်းအပြီးနောက်ပိုင်း မြန်မာ့ နိုင်ငံရေး ဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုများနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပြီး ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာလေ့လာမှုများနှင့် မှန်းဆချက်အမျိုးမျိုး ဖြစ် ပေါ်ခဲ့သည်။

စစ်ကောင်စီနှင့် စင်ပြိုင်ပေါ်ပေါက်လာသော အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) နှစ်ဘက်လုံးမှ ဝန်ကြီး များသည် ၎င်းတို့အနေအထားကို ခိုင်မာစေရန် အာဖဂန်မှ မကြာသေးမီက အပြောင်းအလဲများကို အသုံးချ ကြသည်။

စစ်ကောင်စီနှင့် စင်ပြိုင်ပေါ်ပေါက်လာသော အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ (NUG) နှစ်ဘက်လုံးမှ ဝန်ကြီးများ သည် ၎င်းတို့အနေအထားကို ခိုင်မာစေရန် အာဖဂန်မှ မကြာသေးမီက အပြောင်းအလဲများကို အသုံးချကြ သည်။ စစ်ကောင်စီဘက်က ပြင်ပစွက်ဖက်မှု ကျဆုံးခြင်းနှင့် စစ်အင်အား အခိုင်အမာရှိခြင်းတို့ကို အသုံးချပြီး NUG ဘက်က စိုးရိမ်စရာကောင်းသည့် သဘောထားဖြစ်သည့် တာလီဘန်၏ လျှင်မြန်သောအောင်ပွဲကို ချီး ကျူးသည့် အကဲဖြတ်ချက်ဖြင့် ၎င်းတို့၏နည်းလမ်းကို အတုယူရန် တောင်းဆိုသည်။

ယခင်သမ္မတ ဦးသိန်းစိန်၏ အကြံပေးနှင့် လက်ရှိ စစ်ကောင်စီ၏ အိမ်စောင့်အစိုးရ ဝန်ကြီးဖြစ်သော ဦးကိုကို လှိုင်က ပြင်ပမှ အတင်းအကျပ် သွပ်သွင်းသော ဒီမိုကရေစီ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးလုပ်ဆောင်ခြင်းကို ဝေဖန် တိုက်ခိုက်သည့် ဆောင်းပါးရှည်ကြီး ရေးသားပြီး ကာဇိုင်းနှင့် ဂါနီအစိုးရများသည် နိုင်ငံ၏ အချုပ်အခြာအာဏာ ကို ပျော်ရွှင်စွာရောင်းစားသည့် အမေရိကန် ဘုရင်ခံချုပ်များ အဖြစ် သရုပ်ဖေါ်သည်။ ထိုသို့ ရေးသားခြင်းသည် စစ်တပ်၏ ဆောင်ပုဒ်ဖြစ်သော “စည်းကမ်းပြည့်ဝသည့် ဒီမိုကရေစီ”သို့ ၎င်းတို့လမ်းကြောင်းဖြင့်၎င်းတို့သွားရေး နှင့် ပြည်ပစွက်ဖက်မှုဖြင့် အစိုးရပြောင်းလဲခြင်းသည် ကျဆုံးရမည်ဆိုသည့် ဆောင်ပုဒ်များနှင့် ကိုက်ညီနေ သည်။ အထူး သဖြင့် ယခုကဲ့သို့ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရန်တာဝန် R2P မူအရ နိုင်ငံတကာအရေးယူမှုများကို အကြိမ်ြကိမ်တောင်းဆိုမှုများ ရင်ဆိုင်နေရချိန်တွင် ပိုမိုကိုက်ညီနေသည်။

အာဖဂန်ကို ဆုံးရှုံးသွားသောကြောင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသည် တရုတ်ကို ထိန်းချုပ်ရန်အတွက် ဒေသ တွင်း ဒီမိုကရေစီလှုပ်ရှားမှုများကို အားပေးခြင်းနှင့် မတည်မငြိမ်ဖြစ်အောင် လုပ်ဆောင်ခြင်း တို့ကဲ့သို့သော အာဏာအပျော့စားလုပ်ငန်းများ ပိုမိုပြုလုပ်စေမည်ဖြစ်ကြောင်းလည်း ဦးကိုကိုလှိုင်က သတိပေးသည်။ ထိုသို့ပြောဆိုခြင်းသည် လက်ရှိအတိုက်အခံတို့သည် ပြည်ပအကူအညီရနေသည်၊ အရပ်သား ပြည်သူ့ကာကွယ် ရေးတပ်ဖွဲ့များ (PDFs) ၏ တပ်ဖွဲ့ဝင်များသည် ငွေကြောင့် လှုပ်ရှားနေသည်၊ တိုက်ခိုက်မှုနှင့် လုပ်ကြံသတ် ဖြတ် မှုများ ပြုလုပ်သောကြောင့် ဆုငွေရသည်ဆိုသည့် ပြောဆိုချက်များနှင့်လည်း လွန်စွာ လိုက်လျောညီထွေ ရှိလှပေသည်။

ဂါနီ၏ ကသုတ်ကရက် ထွက်ခွာသွားခဲ့ရပုံကိုလည်း အဆုံးတွင် ခါးခါးသည်းသည်း တိုက်ခိုက်ရန် ပြည်သူ များကို တိုက်တွန်းပြီး ပြည်ပသို့ ထွက်ခွာပြေးကြသော စစ်အာဏာသိမ်းဆန့်ကျင်ရေး လှုပ်ရှားမှု ခေါင်းဆောင် များနှင့် ခိုင်းနှိုင်းသည်။

စစ်အုပ်စု လိုလားသည့်ဘက်၏ အခြားပြောဆိုချက်များတွင်မူ ANA နှင့် မတူဘဲ မြန်မာစစ်တပ်သည် ဒီမိုကေ ရစီထွန်းကားရေး စည်းလုံးညီညွတ်ရန် လိုအပ်ကြောင်းပြောသည်။ တိုင်းပြည်၏ ဒီမိုကရေစီ ပြုပြင်ပြောင်း လဲ ရေး လုပ်ငန်းစဉ်ကို ဘက်မလိုက်သည့် အဆုံးအဖြတ်ပေးသူဖြစ်သည်ဆိုသည့် သမိုင်းပေးတာဝန်ကို ထမ်း ဆောင် ရန် တာဝန်ရှိကြောင်း ၎င်းတို့ကိုယ် ၎င်းတို့ သတ်မှတ်ထားသည့် အယူအဆနှင့် ပြောဆိုချက်များဖြင့် လည်း ကိုက်ညီသည်။ ဂါနီ၏ ကသုတ်ကရက် ထွက်ခွာသွားခဲ့ရပုံကိုလည်း အဆုံးတွင် ခါးခါးသည်းသည်းတိုက် ခိုက်ရန် ပြည်သူများကို တိုက်တွန်းပြီး ပြည်ပသို့ ထွက်ခွာပြေးကြသော စစ်အာဏာသိမ်းဆန့်ကျင်ရေး လှုပ် ရှား မှု ခေါင်းဆောင်များနှင့် ခိုင်းနှိုင်းသည်။

NUG လိုလားသည့် ဘက်တွင်မူ တာလီဘန်တို့အောင်နိုင်ရသည့် တခုတည်းသော အကြောင်းရင်းမှာ ဘေ့ဂျင်း နှင့် မော်စကိုသို့ တာလီဘန်က အာမခံသောကြောင့် တရုတ်နှင့် ရုရှား၏ ထောက်ခံမှုဖြစ်သည်။ ထိုအချက် သည် ယင်းအင်အားကြီးနှစ်နိုင်ငံတို့သည် မြန်မာနိုင်ငံမှ နောက်ဆုံးအာဏာသိမ်းမှုကို ထောက်ခံသည်ဆိုသည့် ကာလကြာမြင့်ပြီဖြစ်သော ပြောဆိုချက်နှင့် အပြိုင်ဖြစ်နေသည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလအတွင်းက တရုတ် နှင့် ရုရှားအရာရှိများသည် မြန်မာနိုင်ငံသို့ သွားရောက်လည်ပတ်ကြပြီး စစ်ကောင်စီကို နိုင်ငံတကာညီလာခံ အမျိုးမျိုးတွင် အကာအကွယ်ပေးကြသောကြောင့် ထိုနှစ်နိုင်ငံတို့သည် အာဏာသိမ်းမည်ကို ကြိုသိရုံသာမက ခွင့်ပြုချက်လည်း ပေးခဲ့သည်ဆိုသည့် စွပ်စွဲချက်များကိုလည်း ဖြစ်စေသည်။ ထိုသို့သောပြောဆိုမှုတွင် ဒီမိုကေ ရစီနိုင်ငံများက အတူတကွ အမြစ်ဖြတ်သုတ်သင်ရမည့် ကျင့်ဝတ်ဆိုးရွားသည့် ရုရှား-တရုတ်နောက်လိုက်ဖြစ် သော တာလီဘန်တို့နှင့် မြန်မာစစ်အုပ်စုသည်အလားတူ ဖြစ်သည်ဟု နှိုင်းယှဉ်သည်။

သို့သော် ပြောဆိုချက်အများအပြားမှာ NUG နှင့် ၎င်း၏လက်အောက်ခံ PDF တို့ အနေဖြင့် စစ်ကောင်စီကို အမြစ်ဖြတ်ရန် နည်းလမ်းအဖြစ် တာလီဘန်တို့၏ လျှင်မြန်သော စစ်ဆင်ရေးများကို မည်သို့အတုယူမည် ဆို သည့်အချက်ကို ဗဟိုပြုနေပြီး ၎င်းတို့ကိုထောက်ခံသူများကလည်း ရှေ့ဆက်ရမည့် နည်းလမ်းအဖြစ် ပြည် တွင်း စစ်ကို မီးကုန်ယမ်းကုန်တိုက်ရန် တောင်းဆိုနေသည်။ အမေရိကန် ကျောထောက်နောက်ခံပြု အစိုးရနှင့် ပဋိပက္ခနှစ်ပေါင်း ၂၀ ကြာပြီးနောက် တာလီဘန်တို့၏ မကြာသေးမီက အောင်ပွဲသည် ရန်သူက မည်မျှပင်အင် အားကြီးမားစေ စွန့်လွှတ်အနစ်နာခံပြီး လူထုထောက်ခံသော အင်အားစု၏ ရှောင်လွှဲမရသော အောင်ပွဲအဖြစ် ပုံဖေါ်သည်။

NUG ဝန်ကြီး ထုခေါင်က တာလီဘန်တို့အောင်ပွဲကို Facebook တွင် ရေးသားချီးကျူးပြီး တာလီဘန်တို့ သည် လူထု ထောက်ခံမှုရသောကြောင့် ၎င်းတို့ထက် အင်အားနှင့်နည်းပညာသာသော စစ်တပ်ကို အနိုင်ရ သည်ဟု ဖေါ်ပြသည်။

တာလီဘန်တို့၏ စစ်ရေးဗျူဟာကို လေးစားအားကျမှုတိုးလာနေပြီး ထိုအုပ်စုနှင့်ပတ်သက်သည့် စိတ်ကူးယဉ် အယူအဆများလည်း ရှိနေသည်။ သို့သော် ထိုသို့သောအယူအဆများမှာ ဆိုးကျိုးအချို့ဖြစ်စေသည်။ NUG ဝန်ကြီး ထုခေါင်က တာလီဘန်တို့အောင်ပွဲကို Facebook တွင် ရေးသားချီးကျူးပြီး တာလီဘန်တို့သည် လူထု ထောက်ခံမှုရသောကြောင့် ၎င်းတို့ထက် အင်အားနှင့်နည်းပညာသာသော စစ်တပ်ကိုအနိုင်ရသည်ဟု ဖေါ်ပြ သည်။ အခြားတွေ့ရှိချက်တခုမှာ အာဖဂန်အစိုးရသည် လူမျိုးစုဖက်ဒရယ်စနစ်ကို မကျင့်သုံးဘဲ တာလီဘန် တို့က လူမျိုးစု အမျိုးမျိုးကို ဆွဲဆောင်နိုင်သောကြောင့် ကျဆုံးရခြင်းဖြစ်သည်ဆိုသည့် အချက်ဖြစ်သည်။ (အာဖဂန် စစ်သွေးကြွအဖွဲ့ကို အကောင်းမြင်သည့် မြန်မာဝေဖန်သုံးသပ်သူများ၏ ဥပမာ ပုံစံတမျိုးဖြစ်သည်။)

အခြားသော အင်တာနက်အသုံးပြုသူများကလည်း မြန်မာစစ်တပ်သည် ANA ကဲ့သို့ပင် စက္ကူကျားဖြစ်ပြီး ၎င်း ၏ စစ်အင်အားအများစုမှာ “ကိုယ်ပျောက်စစ်သားများ”ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသည်။ ထိုသို့သော ပြောဆိုချက် မျိုးကို စစ်အာဏာသိမ်းမှုဆန့်ကျင်သည့် အစောပိုင်းကာလများကပင် တွေ့နေခြင်းဖြစ်ပြီး မြန်မာစစ်အုပ်စုတွင် စာ ရွက်ပေါ်မှ စာရင်းတွင် ရှိသည့်စစ်အင်အား၏ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းသာရှိကာ တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင် အဖွဲ့ များ နှင့် PDFs တို့ပေါင်းလိုက်ပါက စစ်အုပ်စုထက် အင်အားသာလွန်သည်ဟု ဆိုသည်။ ထို့ကြောင့် NUG ၏ ကာ လကြာမြင့်စွာ စောင့်မျှော်နေသည့် D-Day နှင့် ရင်ဆိုင်ရသောအခါ စစ်အုပ်စုကျဆုံးမည်ဆိုသည့် အယူအဆ ဖြစ်လာသည်။ D-Day တွင် မီးကုန်ယမ်းကုန်တိုက်ပြီး မြို့ကြီး မြို့ငယ်များကို လွတ်မြောက်စေကာ တိုက်ပွဲများ နှစ်ပတ်အတွင်း ပြီးစီးမည်ဟု ယူဆလာသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် ဆီးရီးယားကဲ့သို့သော နိုင်ငံတခုဖြစ်လာနိုင် သည်ဆိုသည့် သတိပေးချက်များ ရှိသော်လည်း ထိုအလွန်အကျွံ အကောင်းမြင်သော ပြောဆိုမှုများသည် စစ်ကောင်စီကို မုန်းတီးမှုနှင့် ရောနှောပြီး လူမှုကွန်ရက် အသုံးပြုသူများအကြားတွင် လက်နက်ကိုင် ပဋိပက္ခ သည် အကောင်းဆုံးရွေးချယ်စရာဟု စိတ်ကူးယဉ်စေသည်။

စစ်ကောင်စီတွင် ကျွမ်းကျင်မှု မရှိသောကြောင့် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ဆိုးရွားလှသော ကိုဗစ်နိုင်တင်း တတိယ လှိုင်း ထင်ထင်ရှားရှား အားကောင်းနေခြင်း၊ မိုးအလွန် တိုက်ပွဲရာသီ နီးကပ်လာခြင်းတို့နှင့်အတူ တာလီဘန်တို့၏ အောင်ပွဲ သည် PDF များအတွက် စိတ်ဓါတ်တက်ကြွစေသည်။ NUG က မကြာမီ D-Day လာမည်ဟု ကြေညာ ခြင်းကြောင့်လည်း လူမှုကွန်ရက်တွင် လှုပ်လှုပ်ရှားရှားဖြစ်စေသည်။ ထိုသို့ဆိုသောကြောင့် အွန်လိုင်းမှပြော ဆိုချက်များသည် ပြင်ပတွင် မည်မျှအထိ လက်တွေ့ဖြစ်လာမည်နှင့် အာဏာသိမ်းမှုအလွန် အကျပ်အတည်း များအကြား ရုန်းကန်နေရသော မြန်မာ့လူဦးရေ အများစုက နောက်ထပ် ပဋိပက္ခနှင့် အပျက်အစီးများကို လက် ခံကြိုဆိုမည် မကြိုဆိုမည်ကို ဆက်လက်စောင့်ကြည့် ရဦးမည် ဖြစ်သည်။

အာဖဂန်နစ္စတန်မှ ကြေကွဲဖွယ်ဖြစ်ရပ်များကို ကမ္ဘာက ဆက်လက်တုံ့ပြန်နေချိန်တွင် မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အကျပ် အတည်းမှ ဆန့်ကျင်ဘက်နှစ်ဘက်တို့သည် အဆုံးမသတ်နိုင်သော ပဋိပက္ခ၏ လူသားချင်းစာနာမှု အကျိုး ဆက်များကို လျစ်လျူရှုနေပုံရသည်။ ထိုကိစ္စကို စဉ်းစားရမည့်အစား ၎င်းတို့သည် ကဘူးလ်မြို့တော် ကျဆုံး ခြင်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး သန်ရာသန်ရာ စိတ်ကူးယဉ်နေပြီး ၎င်းတို့ကို ထောက်ခံသူများအား လိုသလို ရွေးချယ် ဖယ်ထုတ်ထားသည့် အယူအဆများကို အကြိမ်ကြိမ်အဖန်ဖန်ပြောနေကြသည်။ တဖက်က အာဏာချုပ် ကိုင်မှု ကို ခိုင်မာအောင်လုပ်နေပြီး အခြားတဖက်က ရုတ်တရက် ပွဲသိမ်းကစားကွက်ကို မျှော်လင့်ချက်ပေးနေသည်။

(Naw Theresa သည် မြန်မာနိုင်ငံအခြေစိုက် လွတ်လပ်သော ပိုင်းခြားသုံးသပ်သူတဦးဖြစ်သည်။ The Diplomat ပါ ၎င်း၏ The Fall of Afghanistan Echoes in Myanmar ကို ဘာသာပြန်ဆိုသည်။)

You may also like these stories:

• တာလီဘန်သိမ်းပြီး အာဖဂန်အနာဂတ် ဘယ်လဲဘာလဲ
• တာလီဘန်တို့အတွက် ဖြစ်သွားသော အမေရိကန်လုပ် လက်နက်သစ်များ
• ကမ်မလာဟားရစ်ရဲ့ အရှေ့တောင်အာရှ ခရီး

Topics: NUG, PDF, စစ်အာဏာသိမ်း, တာလီဘန်, မြန်မာ လာဂယက်ထ, အာဖဂန်ကျဆုံးခြင်း, ဦးကိုကိုလှိုင်Link :Here