ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကိုလူထု ေထာက္ ခံမႈေလၽွာ့က်ေစရန္ ရိုဟင္ဂ်ာႏွင့္ မြတ္စလင္မ်ားကို ဓါးစာခံအျဖစ္ အသုံးျပဳအမုန္းစကား ျဖန႔္ေဝတိုက္ခိုက္

ရန္ကုန္ေခတ္သစ္
ရက္စြဲ႔၊ ၁၀ ဒီဇဘၤာလ ၂၀၂၀

Burma Human Rights Networkမွ ဦးေက်ာ္ဝင္းႏွင့္ ဆက္သြယ္ေမးျမန္းခ်က္

Burma Human Rights Network က Digital Hate ဆိုေသာ အမည္ ၿဖင့္ အစီရင္ခံစာတစ္ေစာင္ကို ယေန႔ နိုဝင္ဘာလ ၄ ရက္ေန႔တြင္ ထုတ္ ေဝလိုက္ၿပီး ယင္းအစီရင္ခံစာတြင္ ရိုဟင္ဂ်ာမ်ားႏွင့္ မြတ္စလင္မ်ားကို ဓား စာခံအျဖစ္ အသုံးျပဳ၍ အမုန္းစကား ျဖန႔္ေဝမႈ အေျခအေနမ်ားကို အေသးစိတ္တင္ျပထားသည္။ ရန္ကုန္ေခတ္ သစ္သတင္းဌာနက Burma Human Rights Networkမွ ဦးေက်ာ္ဝင္းကို ဆက္သြယ္ေမး ၿမန္းထားပါသည္။

ေမး။ ။ Burma Human Right Network (BHRN) က အမုန္းစကားနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ Report ကို ထုတ္ျပန္ လိုက္ ေတာ့ အဓိက Report ရဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္က ဘာပါလဲ။

ေၿဖ ။ ။ ျမန္မာနိုင္ငံ မွာ အမုန္းစကားေတြ ဘယ္လာက္ရွိေနလဲ ဒီအမုန္းစကားေတြက ဘယ္ကို ဦးတည္ေန တယ္။ ဘယ္လိုဆိုးက်ိဳးေတြျဖစ္လာနိုင္တယ္ဆိုတာကို ျပည္တြင္းေရာ နိုင္ငံတကာကပါ သိရွိနားလည္လာေစ ဖို႔ ရည္ရြယ္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

ေမး။ ။ ဒီ Hate Speech Report ကို ဘယ္လိုနည္းနာေတြအသုံးျပဳၿပီး ေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ခဲ့လဲ။

ေျဖ။ ။ ဒီအစီရင္ခံစာအတြက္ “ BHRN ” Hate Speech Monitoring Team အေနနဲ႔ Hate Speech ေစာင့္ ၾကည့္ ေလ့လာသုံးသပ္ရာမွာ အဓိကထားေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာခဲ့တာက ျမန္မာနိုင္ငံသားမြတ္စလင္ေတြနဲ႔ ပက္ သက္ၿပီး သတင္းအတုသတင္းအမွားေတြ၊ လုပ္ႀကံတိုက္ခိုက္ေရးသားတာေတြနဲ႔ အမုန္းစကားမ်ားေရးသား ေျပာဆိုလႈံ႔ ေဆာ္မႈေတြကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာသုံးသပ္ မွတ္တမ္းျပဳစုတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ကၽြန္ေတာ္တို႔“ BHRN ” Hate Speech Monitoring Team အေနနဲ႔ ( အြန္လိုင္းကို အသုံးျပဳၿပီး အမုန္းစကား အမ်ားဆုံး ေရးသားခဲ့သူေတြရဲ့ အေကာင့္ေတြ၊ စာမ်က္ေတြကို အဓိကထား ေစာင့္ၾကည့္ခဲ့သည္။ ေစာင့္ၾကည့္ လူပုဂၢိဳလ္ေတြ၊ Group နဲ႔ Page ေတြမွာ ေရးသား ေျပာဆိုၾကတဲ့ Hate Speech ၊ Fake News ၊ Rumor ၊ Disinformation ၊ Misinformation ၊ Call to action ေတြကို ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာသိမ္းဆည္းမွတ္ တမ္းတင္ ၿခင္းမ်ားျပဳလုပ္ခဲ့ ပါတယ္။

အဲလိုျပဳစုရာမွာ “ BHRN ” Hate Speech Monitoring Team ရဲ့ အသုံးျပဳတဲ့နည္းလမ္းမွာ Hate Speech တစ္ခုရဲ့ ျဖစ္တည္လာနိုင္တဲ့ ဆိုးက်ိဳးေတြ ၊ဒီ Hate Speech ကိုႏွစ္သက္သူပမာဏ ၊ အဲဒီ့ Hate Speech ကိုတဆင့္ျပန္လည္မၽွေဝသူပမာဏအားေကာင္းျခင္း၊ Hate Speech ေရးသားသူရဲ့ လူထုအေပၚလႊမ္းမိုးနိုင္စြမ္း စတာေတြကို ထည့္သြင္းစဥ္းစားေလ့လာသုံးသပ္ၿပီး အမုန္းစကား သတင္းအမွားေတြကို ေစာင့္ၾကည့္သိမ္း ဆည္း တာနဲ႔ သုံးသပ္တာေတြ ကိုလုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။

ေမး။ ။ အြန္လိုင္းေပၚကေန Hate Speech စာင့္ၾကည့္ေလ့လာရာမွာ ဘယ္လိုအခက္အခဲေတြ ၾကဳံေတြ႕ခဲ့ရလဲ။ အြန္လိုင္းေပၚတြင္ အမုန္းစကားျဖန႔္ခ်ိမႈက ဘယ္လိုပုံစံနဲ႔ လုပ္ေဆာင္ေနတာျမင္ရလဲ။

ေျဖ။ ။အမုန္းစကား ျဖန႔္ခ်ိတဲ့ အေကာင့္မ်ား ေပ့စ္မ်ားအား Facebook က ျဖဳတ္ခ်ျခင္းေၾကာင့္ အမုန္းစကားျဖန႔္ ခ်ိသူမ်ားသည္ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုကို အေကာင့္ေပါင္းမ်ားစြာမွ တၿပိဳင္နက္တည္းတင္ေသာ စနစ္ကိုေျပာင္း လဲ လုပ္ေဆာင္လာၾကတယ္။

ဒါက ေစာင့္ၾကည့္သူမ်ား၊ Reportတင္သူမ်ားအတြက္ အမုန္းစကားျဖန႔္ခ်ိေနမႈအား တားဆီးရန္ အခက္အခဲ တစ္ ခုျဖစ္ေနတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲအႀကိဳကာလတြင္ တပ္မေတာ္ႏွင့္အေပါင္းအပါပါတီမ်ားႏွင့္ အမ်ိဳးသားေရး အင္အားစု မ်ားမွ အာဏာရပါတီ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ႏွင့္ နိုင္ငံေတာ္၏ အတိုင္ပင္ခံပုဂၢိဳလ္ ေဒၚေ အာင္ဆန္းစုၾကည္အား လူထုေထာက္ခံမႈေလၽွာ့က်ေစရန္ နည္းလမ္းေပါင္းစုံျဖင့္ ေဝဖန္တိုက္ခိုက္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ ရာတြင္ ယခင္ျပဳလုပ္ ေအာင္ျမင္ခဲ့သည့္နည္းအတိုင္း ရိုဟင္ဂ်ာႏွင့္ မြတ္စလင္မ်ားအားသာ ဓါးစာခံအျဖစ္ အ သုံးခ်တိုက္ခိုက္သည့္ ဇာတ္လမ္းမ်ားသည္သာ အမ်ားစုျဖစ္သည္။

ေမး။ ။ လက္ရွိ ေရြးေကာက္ပြဲမဲဆြယ္ကာလမွာ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကို အားရမႈရွိ ပါသလား။

ေျဖ။ ။ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္အား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာမႈမ်ားအရ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္သည္ လူမ်ိဳးေရး၊ ဘာသာေရးအေၾကာင္းျပဳ၍ အမုန္းစကားျဖန႔္ခ်ိေနမႈမ်ားအား အေရးယူမႈလုံးဝမရွိေပ။

ထိုမၽွသာမက ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္ကိုယ္တိုင္သည္ပင္လၽွင္ လူမ်ိဳးေရး၊ဘာသာေရးခြဲျခားမႈမ်ား ျပဳလုပ္ေနေ ၾကာင္း ေတြ႕ရွိရၿပီး နိုင္ငံေတာ္၏အတိုင္ပင္ခံ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္မွလည္း ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ မဲေပးၾကရန္ စည္း႐ုံးလႈံေဆာ္ရာတြင္ နိုင္ငံသားမ်ားအၾကား ဝိဝါဒကြဲျပားေစေသာ လူနည္းစုအစၥလာမ္ႏွင့္ ဟိႏၵဴမ်ိဳးႏြယ္စုမ်ား အား ခြဲျခားခ်န္လွပ္ထားသည့္ စကားအသုံးအႏႈန္း “တိုင္းရင္းသားမိဘႏွစ္ပါးက ေမြးဖြားလာသူမ်ား တိုင္းျပည္ ကံၾကမၼာအား အဆုံးအျဖတ္ေပးရန္” ဟု အစြန္းေရာက္အမ်ိဳးသားေရး လႈပ္ရွားသူမ်ား၏ အစြန္းေရာက္ မ်ိဳး ခ်စ္အေတြးအခၚျဖစ္သည့္ လူနည္းစုမ်ားအား ဖယ္ထုတ္ထားသည့္ စကားလုံးမ်ားအား တရားဝင္သုံးစြဲခဲ့သည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္ရွိ ရိုဟင္ဂ်ာလူ႔အစုအေဝးမွာ မဲေပးခြင့္စာရင္းတြင္ ပါဝင္ေနျခင္းမရွိဘူး။

ေမး။ ။ အမုန္းစကားျဖန႔္ခ်ိမႈေတြကို အစိုးရကေရာ အေရးယူမႈ ဘယ္လိုပုံစံရွိေနပါသလဲ။

ေျဖ။ ။ NLD အစိုးရရဲ့ ၅ ႏွစ္တာသက္တမ္းအတြင္းတြင္ အမုန္းစကားေျပာလို႔ အေရးယူခဲ့တာမ်ိဳးမေတြ႕ရဘူး လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင့္ကို အထူးကန႔္သတ္လာတာပဲေတြ႕ရတယ္ အစိုးရကို ေဝဖန္တာမ်ိဳး၊ ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ တာေတြကိုပဲ ေတာက္ေလၽွာက္ အေရးယူေနတာ ေတြ႕ရတယ္။

ေမး။ ။ ေရြးေကာက္ပြဲမက်င္းပတဲ့ ေဒသေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေျပာခ်င္တာဘာမ်ားရွိမလဲ။

ေျဖ။ ။ဒီမိုကေရစီနဲ႔လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ရာေရာက္တယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။ ဒီလိုကန႔္သတ္တာ လုံးဝမွားယြင္း တဲ့ ကိစၥျဖစ္တယ္။

ေမး။ ။ အမုန္းစကားေတြရဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲ ဘာေတြျဖစ္လာနိုင္လဲ။

ေျဖ။ ။ ၂၀၂၀ နိုဝင္ဘာ ၈ရက္ေန႔တြင္ ျပဳလုပ္မည့္ ေရြးေကာက္ပြဲကာလ နီးလာခ်ိန္တြင္လည္း အစၥလာမ္ဘာ သာဝင္ မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ အမုန္းစကားမ်ား၊ သတင္းမွားမ်ားႏွင့္ ေကာလဟာလမ်ိဳးစုံ ျဖန႔္ခ်ိလာသည္ကို ေလ့လာေတြ႕ရွိရသည္။

သက္ဆိုင္ရာအာဏာရွိသူမ်ားမွာ ေရြးေကာက္ပြဲ ဥပေဒခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ားအတြက္ အေရးယူကိုင္ တြယ္မႈမ်ားရွိ ေသာ္လည္း မြတ္စလင္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္ေသာ အမုန္းစကားမ်ား၊ လုပ္ႀကံဖန္တီး ထားေသာ ဇာတ္ေၾကာင္းမ်ား အြန္လိုင္းႏွင့္ေျမျပင္တြင္ ျဖန႔္ေဝေနမႈမ်ားအား လ်စ္လ်ဴရႈထားျမဲ လ်စ္လ်ဴရႈ ထားသည္ကို ေတြ႕ရွိရသည္။

၂၀၂၀ ေအာက္တိုဘာ ၂၇ ရက္ေန႔ညတြင္ ဧရာဝတီတိုင္း ဘိုကေလးၿမိဳ႕နယ္တို႔တြင္ ဗုဒၶဘာသာအမ်ိဳးသမီးႏွင့္ မြတ္စလင္အမ်ိဳးသား အိမ္ေထာင္ျပဳၾကရာမွ လူမ်ိဳခံရေသာ ၿမိဳ႕၊ရြာ၊နိုင္ငံမ်ားအေၾကာင္း လုပ္ႀကံဇာတ္ေၾကာင္း မ်ား ဖန္းတီးထားေသာ စာရြက္မ်ား ျဖန႔္ေဝခဲ့ေၾကာင္း ေဒသခံမ်ားထံမွ သိရသည္။

ယခုကဲ့သို႔ ေရြးေကာက္ပြဲကာလမ်ားတြင္ မြတ္စလင္ဆန႔္က်င္ေရးမ်ား လူထုၾကား ျဖန႔္ေဝမႈမ်ားသည္ ေရြး ေကာက္ပြဲၿပီးဆုံးသြားေသာ္လည္း အမုန္းတရားမ်ား၊ မြတ္စလင္မ်ားအေပၚ သံသယမ်ားႏွင့္ မယုံၾကည္မႈမ်ားမွာ ဆက္လက္က်န္ရွိေနသည္။ ယင္းကဲ့သို႔ မြတ္စလင္ဆန႔္က်င္ေရး လႈပ္ရွားမႈမ်ားအား လက္ရွိအစိုးရသက္ တမ္း တြင္လည္း တစ္ႀကိမ္တစ္ခါမွ အျပစ္ေပး အေရးယူခဲ့ျခင္းမရွိခဲ့ေပ။

လူထုေရြးခ်ယ္ထားေသာ အစိုးရမွ အေရးယူေဆာင္ရြက္ဖူးျခင္းမရွိေသာေၾကာင့္ ျပည္သူလူထုမွာ မြတ္စလင္ မ်ားအား ပိုမိုထင္ေယာင္ထင္မွား ျဖစ္လာေနသည္။ တပ္မေတာ္ႏွင့္ နီးစပ္သူမ်ား၊ မ်ိဳးခ်စ္ဝါဒီမ်ားမွ လုပ္ရိုးလုပ္ စဥ္အတိုင္း ေကာလဟလမ်ားလႊင့္ထုတ္၍ ပဋိပကၡအသြင္ဖန္တီးၿပီး အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားလည္း အခ်ိန္မေရြး ျပဳလုပ္လာနိုင္သည္။

ေမး။ ။ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းစာရင္းကေန ပယ္ဖ်က္ခံရသည့္ မြတ္စလင္ အမတ္ေလာင္းေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ဘာမွတ္ခ်က္ေပးခ်င္လဲ။

ေျဖ။ ။ ၁၉၅၆ ေနာက္ပိုင္းတြင္ တနိုင္ငံလုံးရွိ မည့္သည့္လူမ်ိဳး ဘာသာကိုမဆို အမတ ကဒ္မ်ား ထုတ္ေပး ခဲ့ ေသာ္လည္း မြတ္စလင္ႏွင့္ ဟိႏၵဴမ်ားမွာ တိုင္းရင္းသားစာရင္းမွ ပယ္ဖ်က္ခံခဲ့ရသည့္အတြက္ ၁၉၉၀ခုႏွစ္ႏွင့္ ေနာက္ပိုင္း နိုင္ငံသားစိစစ္ေရးကဒ္ျပားလဲလွယ္ခ်ိန္မတိုင္မွီ အသက္ေသဆုံးခဲ့သူမ်ားအား နိုင္ငံသားအျဖစ္ အ က်ဳံးဝင္ျခင္းမရွိေပ။

ထို႔ေၾကာင့္ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္း ေလၽွာက္လႊာတင္ခဲ့ၾကသည့္ အမတ ကိုင္ေဆာင္ရင္း ကြယ္လြန္ေသဆုံးခဲ့ ၾကသည့္ အစၥလာမ္ဘာသာဝင္မ်ား၏ သားသမီးမ်ားမွာ နိုင္ငံသားစိစစ္ေရးကဒ္ျပားရွိ၍ ဥပေဒအရေရြးျခယ္ ခံ ပိုင္ခြင့္ ရွိၾကေသာ္လည္း ေမြးဖြားစဥ္က မိဘတပါးပါးျဖစ္ေစ၊ ႏွစ္ပါးလုံးျဖစ္ေစ နိုင္ငံသား ျဖစ္ရမည္ ဟုေသာ ေရြးေကာက္ပြဲဥပေဒပုဒ္မ ၁၀ ပုဒ္မခြဲ (င)၊ ၈(ခ)အရ ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္မွ ပယ္ခ်ျခင္းခံေနၾကရသည္။

မိဘ ဘိုးဘြားအဆက္ဆက္က ျမန္မာနိုင္ငံမွာေမြး ျမန္မာနိုင္ငံသားအျဖစ္နဲ႔ ျမန္မာနိုင္ငံမွာေနၿပီး ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ေသခဲ့ၾကေပမယ့္ သူတို႔မ်ိဳးဆက္မ်ားကို အခုလို မတရားတဲ့ ဥပေဒမ်ားျပဠာန္းၿပီး ခြဲျခားကန႔္သတ္မႈမ်ားမွာ ႐ုပ္ ပ်က္လြန္းၿပီး နိုင္ငံတကာဥပေဒမ်ားႏွင့္လည္း ဆန႔္က်င္ေနသည္။ ထို႔အျပင္ ႏုအက္တလီ စာခ်ဴပ္တြင္ အပိုဒ္၃ မွာပါဝင္တဲ့အခ်က္အလက္အရ သေဘာတူညီထားၿပီးျဖစ္ေသာ နိုင္ငံသားျဖစ္တည္မႈမ်ားကို ေျပာင္ ေၿပာင္ တင္း တင္းခ်ိဳးေဖာက္မႈလည္းျဖစ္သည္။ အစိုးရအေနႏွင့္ တာဝန္ယူမႈရွိဖို႔လိုေၾကာင္း ေျပာၾကားလိုပါတယ္။ 

FB.